211
Gidravlik
dvigatellar deb, suyuqlik energiyasini mexanik harakatga aylantirib
beradigan qurilmalarga aytiladi. Gidrodvigatellar hajmiy va markazdan qochma
turlarga bo’linadi. Hajmiy gidrodvigatellarga kuch gidrosilindrlari misol bo’ladi,
ular gidrouzatmaning asosiy qismlaridan biri bo’lib, xizmat qiladi. Ular biror
hajmiy nasosdan berilayotgan suyuqlikning bosimi ta’sirida harakatga keladi.
Kuch gidrosilindrlari xaqida ma’lumotlardan gidromultiplikator va gidroplar
xaqida ham ma’lumotlar berilgan.
Kurakli g’ildiraklar yordamida suyuqlik energiyasini
mexanik harakatga
aylantirib beradigan mashinalar turbinalar deb ataladi.
Turbinalar asosan gidroelektrostansiyalarda va gidrouzatmada asosiy qism
bo’lib xizmat qiladi. Gidroelektrostansiyalarda qo’llaniladigan turbinalar xaqida
to’xtalamiz. Ta’minlovchi suv sig’imi yuqori be’f (to’g’on oldi suv ombori),
qabul qiluvchi suv sig’imi (to’g’ondan keyingi xavza) quyi be’f deyiladi. Suv
yuqori be’fdan truba orqali turbina bo’limiga kiradi va turbinani aylantirib,
so’rish trubasi orqali quyi be’fga tushadi.
Turbinani hisoblashda N-bosim, N-quvvat,
-F.I.K-asosiy parametrlar
hisoblanadi.
Bosim
2
,
1
2
2
2
2
1
1
2
2
h
g
V
g
V
Н
Н
ст
(1)
2
1
2
1
;
V
V
Z
Z
N
st
- kirish va chiqishdagi tezliklar.
2
,
1
H
-kirish va chiqishdagi trubalar hamda maxalliy qarshiliklarda yo’qolgan
bosim. (1) ni soddalashtirish uchun
2
,
1
h
H
H
cт
(2)
212
6.26-rasm.
Gidravlik dvigatel.
Pnevmatik chiziqli dvigatellarning ichi bo'sh silindr ichida porshen mavjud.
Tashqi kompressordan yoki qo'l nasosidan keladigan
bosim silindr ichidagi
porsheni harakatga keltiradi. Bosim ortib borishi bilan porshen chiziqli kuch
hosil qilib, eksa bo'ylab harakatlanadi. Porshon boshlang'ich pozitsiyasiga
boshqa tomonidan etkazib berilgan siqilgan gaz orqali qaytadi.
Pnevmatik dvigatellar siqilgan havo yoki gaz energiyasidan foydalanadilar.
Ularning asosiy afzalliklari quyidagilar:
- teskari qulaylik;
- berilgan dasturga muvofiq boshqarish qobiliyati;
- standart komponentlar va mexanizmlardan foydalanish imkoniyati;
- ishning uzoqligi;
213
6.27-rasm.Membran pnevmatik silindr: 1-disk membranasi; 2-ish kamerasi; 3-
uy-joy; 4-aktsiyadorlik; 5-bahor
Pnevmatik motorlar va xususan pnevmatik silindrlarga
tegishli gidravlik
motorlar bilan bir xil. Pnevmatik silindrlarning turlaridan biri membranali
pnevmatik silindrlardir. Diafragma pnevmatik silindrlari chiqish pog'onasi -
novda chiziqli o'zaro harakatlanadigan pnevmatik motorlarga tegishlidir.
Pistonli pnevmatik
silindrlarga nisbatan, ular kontakt yuzalarining aniq
joylashtirilmaganligi sababli
ishlab chiqarish osonroq, ish kamerasining yuqori
zichligi bor, moylash va siqilgan havoni yuqori sifatli tozalashni talab qilmaydi.
Pnevmatik motorlar va xususan pnevmatik silindrlarga tegishli gidravlik
motorlar bilan bir xil. Pnevmatik silindrlarning turlaridan biri membranali
pnevmatik silindrlardir. Diafragma pnevmatik silindrlari chiqish pog'onasi -
novda chiziqli o'zaro harakatlanadigan pnevmatik motorlarga tegishlidir.
Pistonli pnevmatik silindrlarga nisbatan, ular kontakt yuzalarining aniq
joylashtirilmaganligi sababli ishlab chiqarish osonroq, ish kamerasining yuqori
zichligi bor, moylash va siqilgan havoni yuqori sifatli tozalashni talab qilmaydi.
