|
Buvayda pedagogika kolleji "tasdiqlayman"
|
| bet | 112/185 | | Sana | 16.11.2023 | | Hajmi | 7,07 Mb. | | #99720 |
Bog'liq Bolalarning matematik tasavvurlarini shakilantirish O\'qitish materiallariKattalik.
Maktabga tayyorlov guruhiga o'tish vaqtida bolalar o'lchov- lami (uzunlik, kenglik, balandlik) bilishlari va narsalar o‘lchovini 2-3 o'lchov nuqlayi nazaridan baholay bilishlari zarur. Berilgan kattaliklami aniqlashdan narsalarni taqqoslash mashqlari qo'lla- niladi. Bitta o'lchovi bilan farq qiluvchi narsalarni taqqoslashdan bolalar 2-3 o'lchov bilan farq qiluvchi narsalarni taqqoslashga o'tadilar («Qaysi taxtacha uzunroq (qisqaroq)? Qaysi biri kcngroq (torroq)? Qaysinisi yo'g'onroq (ingichkaroq?»).
Taqqoslanadigan narsalar doirasi ortib boradi. Bolalar o'z faoliyatlarida muntazam uchratib turadigan har xil narsalar
(tasmalar, sharflar, arg'amchiqlar, shnur iplar, kamarlar, quti- chalar va hokazolar)dan foydatanadilar.
Kattaliklarni taqqoslash ayrim olingan holda anialga oshiril- maydi, balki narsalarning boshqa xossalarini (bajaradigan vazifasi, qismi, rangi. materiali va boshqalami) ко‘rib chiqish bilan birgalik- da bajariladi. Bu bolalaraqliy qobiliyatining o'sishida muhim ahami- yatga cgadir.
Bolalar ko'rsatilgan narsalarning o'rtasidagi o'lchov muno- sabatlarini aniqlabgina qolmay, balki tasavvurlari bo'yicha shularga o'xshash munosabatlarni ham yaratadilar. Tarbiyachi ularga o’xshash munosabatlarni ham yaratadilar. Tarbiyachi ularga. masa- lan, shunday topshiriqlar beradi: «Biri ikkinchisidan uzunroq bo'lgan ikkita yo'Ika rasmini chizing; uzunligi bir xil, kengligi har xil yokj uzunligi ham, kengligi ham bir xil 2 ta tasmaning rasmini chizing», — va hokazo.
Bolalarga ikkita boshqa narsadan namunaga teng narsa tuzishni taklif ctish foydalidir. Masalan, bolalarga ikkalasining birgalikdagi uzunligi o'lchov uzunligiga, u esa o‘z navbatida uy tomining uzunligiga teng ikkita taxtacha tanlab olinishini taklif ctish va hokazo.
Katta guruh yoshidagi bolalarni o’lchashga
o’rgatishning o’ziga xosligi.
Agar narsalarni bevosita taqqoslash mumkin bo‘lmasa, unday holda vosita — o'lchov kiritiladi. Shartli o'lchov sistemasi va shu kabilardan foydalaniladi. Bu davrda o'lchanayotgan narsalarga nisbatan katta o'lchovdan foydalaniladi. Belgilar o'rtasidagi oraliq bir narsa boshqasiga qaraganda qanchalik uzun (keng, baland) ckanligini ko'rsatadi. I lar bir narsa alohida-alohida o'lchovlar bilan o'lchanishi mumkin. O'lchovlarni taqqoslash narsalar o'lchami orasidagi farqni aniqlash imkonini beradi. Masalan, narsalarning uzunligi va kengligi uning uzunligi va kengligiga mos keladigan 2 ta arqon yordamida solishtirilishi mumkin.
O'lchov — vositadan foydalanishni o'rganib olgach, bolalar bevosita bir-biri bilan taqqoslash mumkin bo'Imagan narsalarning o'lchamlarini solishtira oladilar.
Bolalarda ko'z bilan chamalash qobiliyatini o'stirishga katla e’tibor beriladi. Bolalar narsalar 0‘lchamlarini bevosita taqqoslash, ustiga qo'yish, yoniga qo'yish, o'lchov yordamida o'lchash usul- larini egallashlari asosida ko'z bilan yanada aniqroq chamalanishni talab etuvchi masalalarni yechadilar. Awalo bolalarga o'lchamlari namunadan katta va kichik narsalami chamalab topish topshirig'i beriladi, shu bilan birga, narsalar qidiriladigan joy asta-sekin kengaytirib boriladi.
Topshiriqlami bajarish jarayonida pcdagog o‘lchov qoidasini aniqlashda bolalarga yordamlashadi: eng qisqa masofa bo'lishi uchun lo‘g‘ri chiziq bo'ylab o'lchash zarur; bir maromda katta qadam tashlab yuigan ma’qul; qadam-o'lchov. Barcha masofada o‘lchov birxil bolishi kerak. Bolalar daraxtgacha, qum solingan yashikkacha va boshqa narsalargacha necha qadam ekanligini ishtiyoq bilan aniqlaydilar. Aynan bir masofani har bir bola va pedagog qadamida O‘lchanganida har xil chiqishi bilan oladilar.
Narsalar 0‘lchamini bevosita taqqoslash tajribasi tasavvurda solishtirish uchun zamin yaratadi. Bolalarga quyidagi topshiriqlar beriladi: u yoki bu narsa qanday o'lchovda ekanligini ko‘rsatish, masalan, devor, eshik, bolalar stolining balandligi qanday; namu- nadan katta, kichik (uzun, qisqa yoki unga teng narsalaming nomini ayting; yoki qalam, piyola, koptokni oldin ko'rganlariga solishtirib, qanday kattalikda ekanligini aytish; birini ikkinchisidan uzunroq (qisqaroq) kengroq (torroq), balandroq (pastroq) deb aytish mum- kin bo’lgan ikkita narsalaming nomini aytish.
Maktabga tayyorlov guruhiga o‘tish vaqti kelganda bolalar narsalaming faqat uzunligi, kengligi, balandligini baholay bilishlari kerak. Ular chiziq olchamlarini taqqoslash usullarini bilishlari, mo'ljal harakat (zich qilib qo'yish) usuli bilan tcgishli belgi 0‘rtasidagi aloqani aniqlay bilishlari, kattaliklarning aniq son xarakteristikasini ishlala bilishlari lozim.
|
| |
