1.1.2-chizma. Turli yo’nalishda sochilish intensivligining
to’lqin uzunligiga bog’liqligi.
Atomga (kristallga) tushayotgan foton uning elektroni bilan to‘qnashadi, foton harakat yo‘nalishini va chastotasini o‘zgartiradi va to‘qnashganda foton bir qism energiyasini atomning elektroniga beradi (erkin elektron fotonni yutmaydi va uni nurlamaydi). Shunday qilib, foton elektron bilan to‘qnashganda energiyasini kamaytiradi, uning to‘lqin uzunligi esa kattalashadi.
Sochilgan rentgen nurlanishida sochilayotgan nurlanishning to’lqin uzunligidan farqli bo’lgan to’lqin uzunliklari nurlanishning hosil bo’lishi Kompton effekti degan nomni oladi.
(1.1.2-chizmada) A) grafik to’lqin uzunligi = 0.71 (EkeV)ga teng bo’lgan nurlanishni xarakterlaydi.B),S),D) grafiklarda esa =45,90 va 135 dan sochilish burchaklari uchun sochilish spektrining intensivligini xarakterlaydi.
(1.1.2-chizmada) grafiklarni manzarasiga qarab Kompton tajribasiga quyidagi natijalarni berish mumkin:
1.Sochilish spektrida to’lqin uzunligiga ega bo’lgan birlamchi nurlar bilan bir qatorda -to’lqin uzunligiga ega bo’lgam ikkilamchi rentgen nurlari mavjud. Bu to`lqin uzunligidan bir-biridan farq qiladi va bu farq juda ham kam.
2. -to’lqin uzunlik doimo to’lqin uzunlikdan katta ,ya`ni > aksincha , .
3. Sochilish burchagi ortishi bilan siljimagan komponentaning intensivligi kamayadi, aksincha siljigan komponentaning intensivligi esa oshadi.
4. Siljigan nurning to`lqin uzunligi sochilish burchagi ga bog`liq, biroq sochuvchi moddaning tabiatiga bog`liq emas. Kompton effektini tavsiflovchi formula quyidagi ko`rinishga ega:
(1.1.3)
Qizig`i shundaki litiy elementidan qilingan tajribada sochilgan nurlanish spektrida faqat bitta maksimum, ya`ni faqat siljish komponentasi kuzatiladi. Og`ir element misda qilingan tajriba esa siljigan komponentaning intensivligi siljimagan komponentaning intensivligidan deyarli katta emas.
|
