• 2.4.10-masala.
  • 2.4.11-masala.
  • 2.4.12-masala.
  • 2.4.13-masala
  • 2.4.14-masala.
  • 2.4.15-masala.
  • 2.4.16-masala.
  • 2.4.17-masala.
  • Mustaqil yechish uchun masalalar
  • Buxoro davlat universiteti




    Download 180.07 Kb.
    bet75/78
    Sana15.06.2021
    Hajmi180.07 Kb.
    #15052
    1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   78
    Yechish:Agar birinchi traktorchining bir maydonni haydash uchun ketgan vaqtini x soat desak,u holda ikkinchi traktorchining yerni haydash uchun sarflagan vaqti(x+5) soatga teng bo`ladi.Masala shartiga mos tenglama tuzsak

    6(x+5)+6x=x(x+5), 12x+30=x2+5x, x2-7x-30=0,

    , x1=10, x2=-3 (chet ildiz) Javob:C

    2.4.10-masala.Bir ishni Ali bilan Vali birgalikda 8 kunda qila olishadi.Ali 4 kun, Vali 5 kun ishlaganda ishning qismi bajarildi.Ali ishni bir o`zi necha kunda bajara oladi?

    A) 10 B)12 C) 18 D)24



    Yechish:Ali bilan Vali birgalikda ma`lum ishni 8 kunda tugatadi,demak bo`ladi.Ali 4 kunda ishning qismini, Vali esa 5 kunda ishning qismini bajaradi va shunda ishning qismi bajariladi.Demak, ga teng.Ulardan ushbu sistemani tuzamiz:

    Sistemadan Ani topamiz. A=24 kun.Alining o`zi ishni 24 kunda tugatar ekan.Javob:D

    2.4.11-masala.Ikki ishchiga bir qancha bir xil detallar tayyorlash topshirilgan edi.Birinchi ishchi 7 soat,ikkinchi ishchi 4 soat ishlagandan keyin butun ishning qismi tamomlangani ma`lum bo`ldi.Ular birgalikda yana soat ishlagandan keyin butun ishning qismi qolganini aniqlashdi.Bu ishni birinchi ishchi yolg`iz o`zi ishlasa,necha soatda tamomlar ekan?

    A) 18 B)20 C)22 D)19



    Yechish:Birinchi ishchi yolg`iz o`zi ishni x soatda,ikkinchi ishchi y soatda tamomlay oladi.U holda birinchi ishchi bir soatda ishning qismini, ikkinchisi qismini tamomlaydi.Masala shartiga ko`ra . Shundan keyin ular 4 soat birga ishlab,butun ishning qismini tamomlaydi,bu butun ishning qismi bo`ladi.Ikkinchi tenglamani hosil qilamiz: Uni birinchi tenglamadan ayirib, ni hosil qilamiz,bundan x=18. Demak birinchi ishchi butun ishni 18 soatda bajarar ekan.Javob:A

    2.4.12-masala.Muayyan ishni bajarishda bir ishchi 3 soat, ikkinchi ishchi esa 6 soat vaqt sarflaydi. Birinchi ishchi bir soat ishlagandan keyin, unga ikkinchi ishchi qo`shialdi.ikkala ishchi birgalikda qolgan ishni necha soatd tugatishadi?

    A) 2 soat 30 min B) 1 soat 40 min C) 1 soat 20 min D)2 soat



    Yechish:Birinchi ishchi bir soat ishlagan bo'lsa demak, qism ish bajarilmay qolgan. Ikala ishchi bajarilmay qolgan ishni qancha vaqtda tugatishini quyidagicha topsak bo`ladi:

    , , ,

    Ikkala ishchi qolgan ishni 1 soat 20 minutda bajarar ekan.

    Demak to`g`ri javob C ekan.

    2.4.13-masala:Ikkita ishchi birgalikda ishlab, ma'lum ishni 12 kunda tamomlaydi. Agar ishchilarning bittasi shu ishning yarmini bajardan keyin, ikkinchi ishchi qolgan yarmini bajarsa, ishni 25 kunda tamomlashi mumkin. Ishchilardan biri boshqasiga qaraganda necha marta tez ishlaydi?

    A)1,2 B) 1,5 C) 1,6 D) 1,8



    Yechish:Ikkitaishchibirgalikdama'lumishni 12 kundatamomlaydi, demakbo'ladi. Bittasi shu ishning yarmini bajarganda ya'ni , ikkinchi ishchi esa qolgan yarmini bajarsa ya'ni 25 kunda bo'ladi. Bu tenglamalarni ishlaymiz.



    bundan, hosil bo'ladi.;

    30 : 20=1,5 marta tez ishlar ekan.Demak to'g'ri javob B ekan.



    2.4.14-masala.Mashinistka o`ziga topshirilgan ishni har kuni belgilangan normadan 2 bet ortiq bossa,ishni muddatidan 3 kun ilgaritugatadi.Agar normadan 4 betdan ortiq bossa muddatidan 5 kun ilgari tugatadi.U necha bet ko`chirishi kerak?

    A) 5 B)6 C)7 D)8



    Yechish:Agar mashinistkaning bir kunlik normasini x bet, ishni tamomlash muddatini y kun desak, u holda jami ish xy bet bo’ladi. (x+2) mashinistkaning normadan ortiq bosgan bir kunlik betlar soni. (y–3)mashinistkaning ishni muddatidan ilgari tamomlash kuni.(x+4) mashinistkaning normadan ortiq bosgan bir kunlik betlar soni.(y–5)mashinistkaning ishni muddatidan ilgari tamomlash kuni.

    Tenglamani tuzamiz:

    Sistemadagi birinchi tenglamadan ikkinchi tenglamani ayirsak, quyidagi tenglik hosil bo’ladi:

    xy – 3x + 2y – 6 + 5x – xy – 4y + 20 = 0, 2x – 2y + 14 = 0, x = y – 7.

    Bu qiymatni sistemadagi birinchi tenglamaga qo’ysak, quyidagi tenglik hosil bo’ladi:

    (y – 5)(y – 3) = (y – 7)y; y2 – 8y + 15 = y2 – 7y, y = 15 kun x = 8 bet

    Javob: Mashinkada bosiladigan ish 8 bet ekan.D

    2.4.15-masala. Ikki ishchining ikkinchisi birinchisidan 1,5 kun keyin ishga tushib, ular bir ishni 7 kunda tamomlay oladilar. Agar bu ishni hap qaysi ishchi yolg’iz o’zi ishlasa, birinchi ishchi ikkinchisiga qaraganda 3 kun ortiq ishlashiga to’g’ri keladi. Birinchi ishchi yolg’iz o’zi bu ishni necha kunda tamomlaydi?

    A)12 B)13 C)14 D)15



    Yechish. Agar ikkinchi ishchi butun ishni x kunda tamomlasa, birinchi ishchi x+3 kunda tamomlaydi. Birinchi ishchi 7 kun ishlab, butun ishning qismini, ikkinchi ishchi 5,5 kun ishlab, butun ishnqismini tamomlaydi. Tenglamani tuzamiz:



    7x + 5,5x + 16,5 = x2 + 3x, x2 – 9,5x – 16,5 = 0;

    x2 –x – = 0; 2x2 – 19x – 33 = 0; ; x1 = 11,

    x2 = chet ildiz



    Javob: birinchi ishchi ishni 14 kunda tamomlaydi.Javob:C

    2.4.16-masala.Bug`doy hosili 3 kunda yig`ib olindi.Birinchi kuni maydonning 2/5 qismidagi, ikkinchi kuni 4 ga yerdagi va uchinchi kuni qolgan 7/20 qism maydondagi hosil yig`ishtirib olingan bo`lsa,necha ga yerga bug`doy ekilgan?

    A)12 B)14 C) 18 D)16



    Yechish:Jami bug`doy ekilgan yerni S ga deb belgilasak, birinchi kuni yerning qismi, ikkinchi kuni 4 ga , uchinchi kuni yerning qismiga bug`doy ekildi.Demak ,

    + 4 +

    hosil bo`ladi. Tenglamani S ga nisbatan yechamiz.



    , S=16 ga.Javob:D

    2.4.17-masala.Quvvatlari turlicha bo’lgan ikki traktor birga ishlab xo’jalik erini 8 kunda haydab tamomladi. Dastlab dalaning yarmini bir traktor yolg’iz o’zi haydab, keyin ikkala traktor birga ishlasa, hamma ish 10 kunda tugar edi. Dalani har qaysi traktor yolg’iz o’zi necha kunda hayday olar edi?

    A)12 va 24 B)14 va20 C)15 va 19 D)17 va 21



    Yechish.Birinchi traktor bilan butun dalani x kunda, ikkinchi traktor bilan u kunda haydash mumkin bo’lsa, u holda birinchi traktor bir kunda qism erni haydasa, ikkinchi traktor bir kunda qism erni haydaydi. Shartga ko’ra birinchi traktor dalani yarmini haydagani uchun bo’ladi.

    Tenglama tuzamiz:.=>; 8y + 8  12 = 12y, 4y = 96,y =24.

    Demak, birinchi traktor bilan dalani 12 kunda, ikkinchi traktor bilan esa 24 kunda haydash mumkin.Javob:A


    Mustaqil yechish uchun masalalar:

    2.4.1.Eski traktor maydonni 6 soatda, yangisi esa 4 soatda haydaydi. Shu maydonni 3 ta eski va 2 ta yangi traktor qancha vaqtda haydaydi?

    A) 1 soatda B) 1,5 soatda C) 2 soatda D) 2,5 soatda



    2.4.2.Bir kombayn daladagi hosilni 15 soatda, boshqasi esa shu hosilni 10 soatda yig'ib olishi mumkin. Ikkala kombayn birgalikda hosilni qancha soatda yig'ib olishi mumkin?

    A) 7 B) 8 C) 5,5 D) 6





    Download 180.07 Kb.
    1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   78




    Download 180.07 Kb.