Buxoro muhandislik-texnologiya instituti

“KOMYuTERLI LOYIHALASh (CAD/CAM/CAE)”

fanining

O‘QUV DASTURI

Fanni o‘qitilishidan maqsad- energetika sohasida loyihalash jarayonlarini avtomatlashtirish usullari, loyihalashtirishni avtomatlashtirish tarixi, qo‘llash doirasi, dasturlari, usullari, loyihalashtirishning avtomatlashtirish maqsadi va prinsipi bilan tanishtirishdan iborat.

Fanning vazifasi- talabalarga kompyuterda loyiha tuzish prinsiplari, bank va baza tushunchalari, energetik tizimlarni avtomatik loyihalash bosqichlari, tashqi va ichki loyihalash, matematik modellar, blok sxemalar va logik elementlarini o‘rgatishdan iborat, zamonaviy CAD, CAM, CAE dasturlari yordamida texnologik jarayonlarni loyihalash ko‘nikmasini hosil qilishdan iborat.

Texnologik jarayonlarni qanday ketayotganligini nazorat qilish vazifasi kompyuter dasturlari yordamida bajariladi. Ma’lumki boshqarish asosi axborotdir. Loyihalash texnologik parametrlarni har bir vaqtdagi qiymatlarni hisoblash, boshqarish tizimlariga jarayon to‘g‘risida ma’lumot berilib boriladi. “Kompyuterli loyihalash (CAD, CAM, CAE)” fani asosiy elektr energetika fanlaridan hisoblanadi.

Dasturni amalga oshirish o‘quv rejasida rejalashtirilgan umutexnika fanlaridan – informatika, energetikaning matematik masalalari, umuiy elektrotexnikadan yetarli bilim va ko‘nikmalakrga ega bo‘lishi talab etiladi.

Talabalarga “Kompyuterli loyihalash (CAD, CAM, CAE)” fanini o‘zlashtirishlari uchun o‘qitishning ilg‘or va zamonaviy usullaridan foydalanish, yangi informasion – pedagogik texnologiyalarni tadbiq qilish muhim ahamiyatga egadir.

Ushbu fan talabaga yuqoridagi vazifalarni bajarish uchun zaruriy bilimlarni beradi. Shuning uchun ushbu fan elektr energetika asoslari fani hisoblanib, ishlab chiqarish texnologik tizimining ajralmas bo‘g‘inidir.

2. Asosiy nazariy qism

2.1.Ma’ruza mashg‘ulotlari.
1-modul

1-Mavzu. Kompyuterli loyihalashtirish, uning mohiyati va dasturiy vositalari

3-mavzu. Modellashtirishda algoritm tushunchasi.

5-mavzu: Kompyuterli loyihalash tizimining tarkibiy qismlari

10-mavzu: Funksional-mantiqiy loyihalashni avtomatlashtirish.Funksional sxemalarni analiz qilish .

11-mavzu. Raqamli REA funksional sxemalarini modellashtirish

2-modul

12,13-mavzu. Kompyuterni modellash masalalarida qo‘llash

14-mavzu. Matematik masalalarni Mathcad da yechish

17,18-mavzu. LabVIEW muhiti asosida vertual laboratoriya yaratish texnologiyasi.

Amaliy mashg‘ulotlarda talabalar ma’ruza maeriallarini va mustahkamlaydilar va kengaytiradilar. Energetik qurilmalar va tizimlarni modellash va ularni hisoblash bo‘yicha ko‘nikmalarga ega bo‘ladilar va quyidagi mavzular tavsiya etiladi.

1. 
   MATLAB dasturi interfeysi bilan tanishish va model sxemalarini kiritish
   
2. 
   SIMULINK dasturi interfeysi bilan tanishish va modellar sxemalarini kiritish
   
3. 
   SIM POWER SYSTEM dasturi interfeysi bilan tanishish va model sxemalarini kiritish
   
4. 
   SIM POWER SYSTEM dasturi muhitida eneregtik qurilmalar modellarini tuzish
   
5. 
   Bir fazali transformatorlarni modeleni «MATLAB» dasturida tuzish.
   
6. 
   Uch fazali transformatorlarni modeleni «MATLAB» dasturida tuzish.
   
7. 
   Reaktiv quvvatni qoplash modeleni «MATLAB» dasturida tuzish
   
8. 
   Chizikli dasturlash masalarini yechish usullari.
   
9. 
   Simpleks usuli.
   
10. 
    Modernizatsiyalashgan Simpleks usuli.
    
11. 
    Lagranj usuli yordamida optimizasion masalalarni yechish.
    
12. 
    Optimizasion masalalarni yechishda gradient usulini qo‘llash.
    
13. 
    Optimizasion masalalarni elektron jadvalda yechish.
    
14. 
    Elektr to‘g‘rilagich sxemasini modellashtirish
    
15. 
    Ketma ket kuzatuvchi doimiy tok mashinasi modellashtirish
    
16. 
    Aralash qo‘zg‘atuvchi doimiy tok mashinasini modellashtirish
    
17. 
    Asinxiron mashinalarni modellashtirish
    
18. 
    Sinxron mashinalarni modellashtirish
    
19. 
    LabVIEW muhiti asosida vertual laboratoriyasini dasturini o‘rganish
    
20. 
    LabVIEW muhiti asosida asinxiron mashinani vertual laboratoriyasini ishlab chiqish
    
21. 
    LabVIEW muhiti asosida sinxiron mashinani vertual laboratoriyasini ishlab chiqish
    
22. 
    LabVIEW muhiti asosida o‘lchash asboblarini taqqoslash vertual laboratoriyasini ishlab chiqish
    
23. 
    Uch fazali diodli to‘g‘rilagichning loyihalash
    
24. 
    Uch fazali kuchlanish invertorni loyihalash
    
25. 
    PMVV invertoridan ta’minlanuvchi asinxiron dvigatelni loyihalash
    
26. 
    Xonadon temperaturasini rostlashni loyihalash
    
27. 
    Uch fazali tristorli o‘zgartkichni loyixalash
    

“Kompyuterli loyixalash (CAD, CAM, CAE)” fani bo‘yicha talabaning mustaqil ta’limi shu fanni o‘rganish jarayonining tarkibiy qismi bo‘lib, uslubiy va axborot resurslari bilan to‘la ta’minlangan.

Talabalar auditoriya mashg‘ulotlarida professor-o‘qituvchilarning ma’ruzasini tinglaydilar, seminar mashg‘ulotlarini o‘tkazadilar. Auditoriyadan tashqarida talaba darslarga tayyorlanadi, adabiyotlarni konspekt qiladi, uy vazifa sifatida berilgan seminar va mustaqil ish bo‘yicha referatlar tayyorlaydi. Bundan tashqari ayrim mavzularni kengroq o‘rganish maqsadida qo‘shimcha adabiyotlarni o‘qib referatlar tayyorlaydi hamda mavzu bo‘yicha testlar yechadi. Mustaqil ta’lim natijalari reyting tizimi asosida baholanadi.

Uyga vazifalarni bajarish, qo‘shimcha darslik va adabiyotlardan yangi bilimlarni mustaqil o‘rganish, kerakli ma’lumotlarni izlash va ularni topish yo‘llarini aniqlash, internet tarmoqlaridan foydalanib ma’lumotlar to‘plash va ilmiy izlanishlar olib borish, ilmiy to‘garak doirasida yoki mustaqil ravishda ilmiy manbalardan foydalanib ilmiy maqola va ma’ruzalar tayyorlash kabilar talabalarning darsda olgan bilimlarini chuqurlashtiradi, ularning mustaqil fikrlash va ijodiy qobiliyatini rivojlantiradi. Shuning uchun ham mustaqil ta’limsiz o‘quv faoliyati samarali bo‘lishi mumkin emas.

Uy vazifalarini tekshirish va baholash amaliy mashg‘ulot olib boruvchi o‘qituvchi tomonidan, konspektlarni va mavzuni o‘zlashtirish darajasini tekshirish va baholash esa ma’ruza darslarini olib boruvchi o‘qituvchi tomonidan har darsda amalga oshiriladi.

Talaba mustaqil ishni tayyorlashda muayyan fanning hususiyatlarini hisobga olgan holda quyidagi shakllardan foydalanish tavsiya etiladi:

•darslik va o‘quv qo‘llanmalar bo‘yicha fan boblari va mavzularini o‘rganish;

•tarqatma materiallar bo‘yicha ma’ruzalar qismini o‘zlashtirish;

• avtomatlashtirilgan o‘rgatuvchi va nazorat qiluvchi tizimlar bilan ishlash;

•talabaning o‘quv-ilmiy-tadqiqot ishlarini bajarish bilan bog‘liq bo‘lgan fanlar bo‘limlari va mavzularni chuqur o‘rganish;

• masofaviy (distansion) ta’lim.

“Kompyuterli loyixalash (CAD, CAM, CAE)” fanidan mustaqil ish majmuasi fanning barcha mavzularini qamrab olgan va quyidagi 11 ta mavzu ko‘rinishida shakllantirilgan.

1. 
   Ob’ekt haqida dastlabki ma’lumotlar bo‘yicha modellashga texnik topshiriq tuzish
   
2. 
   MathCAD dasturi interfeysi bilan tanishish.
   
3. 
   MATLAB dasturi interfeysi bilan tanishish.
   
4. 
   SIMULINK dasturi interfeysi bilan tanishish.
   
5. 
   SIM POWER SYSTEM dasturi interfeysi bilan tanishish
   
6. 
   SIM POWER SYSTEM da ETK modellarini tuzish
   
7. 
   Modelni tuzish. COURSES signallar manbai
   
8. 
   MATLABni MathCAD bilan bog‘liq MATHCONNEXilovalar integratori
   
9. 
   MATLABni CONTROL SYSTEM TOOLBOX paketi sinflari
   
10. 
    MATLABni CONTROL SYSTEM TOOLBOX paketini yordamchi protseduralari
    
11. 
    LABVIEW muhitida asboblar va tizimlarni vertual qurish prinsiplari.
    

1. 
   P. Radha Krishnan, S. Subramanyan, V. Raju.CAD/CAM/CAE Author(s). New Age International Edition: Third Page, 2012-690p.
   
2. 
   Harold A. Rothbart publisher CAM design Handbooks Author(s): McGraw-Hill Edition: First Pages.200-619p.
   
3. 
   Карамайкин А. С. Моделирование протсессов и систем: Текст лексий/ Спб: СПбГУАП. 2005-100стр.
   
4. 
   Гултяев В. О. Визуалное моделирование в среде матлаб. Спб: СПбГУАП. 2002.
   
5. 
   Виноградов А. В., Иванова Ю. П. Методи обработки сигналов в информасионно-измерителних системах: Модели сигналов и систем: Учеб.пособие/Л.:ЛИАП. 2000-75стр.
   
6. 
   Dadajonov T., Muxitdinov M. Matlab asoslari. T.:FA “Fan” nashiriyoti, 2008 y.
   

1. 
   Mirziyoev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag‘ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo‘shma majlisidagi nutqi. –T.: “O‘zbekiston” NMIU, 2016. – 56 b.
   
2. 
   Mirziyoev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 24 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruza 2016 yil 7 dekabr. – T.: “O‘zbekiston” NMIU, 2016. – 48 b.
   
3. 
   Mirziyoev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. - T.: “O‘zbekiston” NMIU, 2017. – 488 b.
   
4. 
   O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida. - T.: 2017 yil 7 fevral, PF-4947-sonli Farmoni.
   
5. 
   Карамайкин А. С., Мясоедов В. Б. Имитасионное моделирование указания по моделированию в лабораторном практикуме- Спб: СПбГУАП. 2000-30стр.
   
6. 
   Карамайкин А. С., Мясоедов В. Б. Моделирование измерителное вичислително- управляющих систем и комплексов. Метод указания к виполнению лабораторном практикуме. Спб: СПбГУАП. 2001-36стр.
   
7. 
   Baxodirov A. Energiya tejamkor qurilmalar va tizimlarni modellash. O‘quv uslubiy majmua. Toshkent ToshDTU -2011.
   
8. 
   Могелев А. В., Пак Н. И., Хеммер Е. К. М. Информатика. Академия. 2003
   
9. 
   Фридланд А. Я. Информатика: протсесси, системи, ресурси М. БИНОМ. Лаборатория знаний, 2003,
   
10. 
    Лапчик М. П. Симакин, И. Г. Хеммер Е. К. Методика преподования информатики. М. Академия. 2001.
    

3. www. energosovuz.spb.ru

4. www. anares.ru/oik

5. www. rtsoft.ru