13
5-§. KESIMLARDA SHARTLILIK VA
SODDALASHTIRISHLAR
kesimlarni diqqat bilan o‘rgansangiz, ba’zi kesimlar konturida ochiq va
yopiq joylar bo‘ladi. Detal shakli qanday bo‘lishidan qat’i nazar, kesimga tush-
gan joydagi chuqurcha, o‘yiq, teshiklar silindr yoki konussimon, ya’ni ayla nish
sirtiga ega bo‘lsa,
kesimning aylana konturi yopiq, boshqa holatlarda ochiq
tasvirlanadi. Masalan, 3.1- va 4.1-chizmalardagi kesimlarning aylana kontur-
lari yopiq. 2.2-chizmadagi
B–B kesimni kuzatsangiz, ikkita bir xil bo‘lakdan
tashkil topgan teshik silindr bo‘lgani uchun yopiq tasvirlangan. 4.1-chizma,
A–A da silindr prizmasimon sirt bilan kesilgani uchun
uning kesilgan joyi
ko‘rsatilmagan. 4.3-chizma,
a dagi ustiga qo‘yilgan kesimda ham shponka
5.1-chizma.
5.2-chizma.
14
ariqchasi prizmasimon sirt bo‘lgani uchun kesim
konturidagi aylana qismi
ochiq qoldirilgan (2.1-chizma,
A – A; 2.2-chizma,
A – A,
C – C, 3.2-chizma,
A – A, 5.1-chizma,
A – A larga qaralsin).
Kesimga o‘lchamlar qo‘yish. 5.1-chizmada shponka ariqchasi kesimiga
o‘lchamlarning qo‘yilishi ko‘rsatilgan. Ariqchaning
chuqurligini detal konturi-
dan o‘lchanishiga ahamiyat bering. Buning uchun aylana simmetriya o‘qigacha
ingichka chiziqda davom ettiriladi.
1-grafik ish. Kesimlar (Grafik ishlar o‘qituvchi tomonidan beriladi).
1. kesimlarda qanday shartlilik va soddalashtirishlar qo‘llaniladi?
2. nima sababdan ba’zi kesimlarda konturi yopiq tasvirlanadi?
o‘qituvchi tomonidan berilgan chizmadagi val elementlarini kesimda shartlilik
va soddalashtirishlar qo‘llanilgan holda bajaring.
5.2-chizma,
a da
val kesimlari A–A, B–B, C–C, D–D, E–E, F–F lar orqali
belgilangan. Ularga mos keladigan kesimlarni 1,2,3,4,5,6
detallar ichidan izlab
toping va belgilang (5.2-chizma,
b).
