11
4-§. KESIM TURLARI
Bajarilishiga qarab ikki xil kesim bo‘ladi: chetga chiqarib tasvirlangan ke-
sim, ustiga qo‘yilgan kesim.
Chetga chiqarib tasvirlangan kesimlar ancha yaqqol bo‘ladi
va ular A–A,
B–B kabi kerakli yozuvlar bilan belgilanadi (4.1-chizmadagi
A–A va
B–B
kesim). Agar teshik, o‘yiqlarning simmetriya o‘qi davomida kesim chiqarib
tasvirlansa, kesuvchi tekislik izi ko‘rsatilmasdan o‘ng tomon (90°)ga burib
tasvirlanadi (3.3-chizma,
c va 4.1-chizma). Chetga chiqarib tasvirlanadigan
kesimni 4.2-chizmadagidek ko‘rinishning uzib tasvirlangan qismlari orasiga
joylashtirish mumkin. Bunday
usulni shatunlar, balkalar, relslar,
uzun vallarda
qo‘llash mumkin. Chetga chiqarib tasvirlangan kesimlar soni qancha bo‘lishiga
qaramay, ularning yuzalari shtrixlanadi. kesim konturi detal konturi bilan bir
xil yo‘g‘onlikda chiziladi.
Ustiga qo‘
yilgan kesimga misol 4.3-chizmada ko‘rsatilgan. kesim kontu-
ri va yuzasining shtrix chiziqlari bir xil ingichka tutash chiziq bilan chiziladi.
kesimlarning bu turi uncha yaqqol bo‘lmagani uchun kamroq qo‘llaniladi.
simmetriya o‘qiga nisbatan kesim qo‘llanilayotgan
detalning kesimga tush-
gan elementi chiziladi. kesimga tushgan shponka ariqchasi bir tomonlama
bo‘lsa (4.3-chizma,
a),
kesuvchi tekislik yo‘nalishi bo‘yicha kesim 90° ga
burib tasvirlanadi va ko‘rsatkichi (strelkasi) chizilib, belgilanmaydi. ke-
simga tushgan joy simmetrik shaklga ega bo‘lsa, tekislik izi ko‘rsatilmay di
(4.3-chizma,
b).
4.1-chizma.
4.2-chizma.
4.3-chizma.
12
1. kesimlarning qanday turlari mavjud? Ular qanday belgilanadi?
2. kesimlarda qanday shartliliklar qo‘llaniladi?
3. kesim yuzasi qanday shtrixlanadi?
4. nima sababdan kesim yuzasi shtrixlanadi?
5. Chetga chiqarib tasvirlangan kesim konturi qanday chiziqda tasvirlanadi?
Ustiga qo‘yilgan kesimda-chi?
6. Chiqarilgan kesim qanday ko‘rinishlarda belgilanadi?
7. kesim yo‘nalishi ko‘rsatilmagan kesim yuzasi
qaysi tomonga burib tasvir -
lanadi?
1. 4.4-chizmada berilgan val qismining chapdan ko‘rinishidan foydalanib, ke-
simlarni M 2:1 da tasvirlang.
2. 4.5-chizmada kesim talab qilinadigan detallarning ko‘rinishlari berilgan.
Ulardan birining bosh ko‘rinishini ko‘chirib chizing va chapdan ko‘rinishidan
foydalanib, ustiga qo‘yilgan va chiqarilgan kesimlarni bajaring.
3. Val, o‘q, richag
kabi detallarning asliga qarab, ulardagi turli elementlarni
chizmada ko‘rsatish uchun qo‘llaniladigan kesimlarni aniqlang.
4.3-chizmada qanday kesim qo‘llanilgan?
A. Chiqarilgan. B. Tasvirlararo. C. Ustiga qo‘yilgan. D. Qirqim.
