T a q r i z c h i l a r :
A. Ashirboyev, T. Rixsiboyev – nizomiy nomidagi TDPU «Chizma geo-
metriya, chizmachilik va uni o‘qitish metodikasi kafedrasi» dotsentlari;
S. Usmonov – Abdulla Avloniy
nomidagi XTXQTMoMI dotsenti;
N. Qo‘chqorov – Toshkent shahridagi 118-o‘rta maktabning oliy toifali
chizmachilik fani o‘qituvchisi.
IsBn 978-9943-01-598-2
© «o‘ZBekIsTon» nMIU, 2010, 2014
Darslikda qo‘llanilgan shartli belgilar
–
savollar
–
testlar
– mashqlar
– grafik ish
Respublika maqsadli kitob jamg‘armasi mablag‘lari
hisobidan ijara uchun chop etildi.
Uo‘k: 744(075)
kBk 30.11ya721
R33
Rahmonov, Ikrom
Chizmachilik 9: Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 9-sinf o‘quvchilari
uchun darslik. To‘ldirilgan va qayta ishlangan 2-nashri – T.: «o‘zbekiston» nMIU,
2014. –104 b.
IsBn 978-9943-01-598-2
UO‘K: 744(075)
KBK 30.11ya721
R33
3
«Ma’naviyatni shakllantirishga bevosita ta’sir qi-
ladigan yana bir muhim hayotiy omil – bu ta’lim-
tarbiya tizimi bilan chambarchas bog‘liqdir».
Islom KARIMOV
XXI axborot kommunikatsion texnologiyalar asrida yashayotganligimiz
uchun turli innovatsion texnologiyalardan foydalanib, davlatimizning kelajagi
buyukligiga poydevor qo‘yilayotganligiga guvoh bo‘lmoqdamiz.
o‘zbekiston xalqi, asosan yoshlar, ushbu bunyodkorlikka o‘zlarining sid-
qidildan hissalarini qo‘shish maqsadida tinim bilmay ijodiy mehnatlari bilan
intilib yashamoqdalar.
har qanday yaratuvchanlik ijodiy yondashishni talab qiladi. Bunday ijod-
korlikni yaratishda ko‘plab turli ko‘rinishdagi chizmalarni chizib, ulardan foy-
dalanishga to‘g‘ri keladi.
Aziz o‘quvchilar! sizlar ham yurtimizni buyuk qilgan ajdodlarimiz, olim-u
fuzalolarimiz ishlarini davom ettirayotgan ota-onalarimiz, aka-opalarimizning
saflarini kengaytirish maqsadida yaxshi o‘qib, puxta bilimlarni egallashga ha
rakat qilish orqali kasb-hunar o‘rganishingiz zarur.
Barcha
kasb-hunar, texnika va innovatsion texnologiyalarning barqaror
rivoj lanishi siz o‘quvchilarga bog‘liq. Bu yerda chizmachilikni boshqa fanlar
qatori bilish zarur hisoblanadi.
o‘quvchilarning fazoviy tasavvur va tafakkur qilish
qobiliyatlarini rivoj-
lantirishni hamda darslarni yuqori darajada o‘zlashtirishlarini hisobga olgan
holda ko‘rsatmali materiallardan foydalanish kengaytirildi.
Bundan tashqari, o‘tilgan mavzularni takrorlash uchun an’anaviy
savol-
lar, testlar, topshiriq va mashqlar berildi. Mashqlar o‘rtacha (
A) va yaxshi (
B)
o‘zlashtiruvchi hamda iqtidorli (
C) o‘quvchilarning bilimini hisobga olgan hol-
da tuzilgan. Iqtidorli (
C) o‘quvchilar uchun tuzilgan mashqlarni bajarish orqali
chizmachilikdan o‘tkaziladigan olimpiadalar g‘olibi bo‘lishingiz mumkin.
9-sinfda asosiy e’tibor chizmalarda ba’zi shartlilik va soddalashtirishlarga
qaratilgan bo‘lib, ularning
kesim va qirqim turlari, ko‘rinishlar, yaqqol tasvir-
larda qirqimni bajarish, tarkibida loyihalash elementlari bo‘lgan ijodiy grafik
masalalar, mashina va mexanizmlarning tuzilishi, shuningdek,
mashina detal-
larining ajraladigan va ajralmaydigan birikmalari chizmalarini chizish orqali
o‘zlashtirasiz. oddiy yig‘ish chizmalarini o‘qishni o‘rganib olasiz, sxemalar,
