8
barcha ko‘rinishlarida bajarilgan qirqim yoki kesimlarda
bu yuzalar bir tomon-
lama shtrixlanishi va shtrixlar orasi ham o‘zaro teng bo‘lishi shart.
suyuqlik va yog‘ochdan tashqari boshqa materiallar metallar kabi ho shiya
chizig‘iga nisbatan 45° burchakda qiyalatib chiziladi. shtrixlar orasidagi maso-
falar material lar ning turiga qarab har xil bo‘ladi. Metall, charm, rezina, tabiiy
tosh, beton larda 1,5–2
mm, sopol (keramika) va silikatli materiallarda qo‘shaloq
chiziqlar oralig‘i 1,5–2 va 5–7
mm bo‘ladi. Tabiiy tuproq uchta o‘zaro paral-
lel kalta chiziqlar oralig‘i 1–2
mm, to‘plam chiziqlar oralig‘i 3–5
mm qilib
qoldiriladi.
Ba’zi materiallarning kesim va qirqimda grafik belgilanishi 2.3chizmada
ko‘rsatilgan.
1. Nima uchun materiallar kesimida har xil grafik shartli belgilanadi?
2. Metall kesimda qanday grafik belgilanadi? Material yog‘och, rezina, karton
bo‘lsa-chi?
Turli materiallarning kesimdagi grafik belgilanishini
ish daftaringizga chi-
zing.
Ushbu tasvirda qanday materialning shartli grafikasi berilgan?
A. Metall. B. Beton. C. Yog‘och. D. silikatli materiallar.
2.3-chizma.
9
3-§. KESIMLAR
kesim deganda detalning shaklini uning o‘qiga perpendikular qilib
o‘tkazilgan tekislik orqali aniqlash usuli tushuniladi. shunda
tekislikda hosil
bo‘lgan yuza
kesim
deyiladi. Kesim standartga muvofiq bajariladi. Kesimdan
ko‘proq val, o‘q, shatun kabi detallarning shakli va ulardagi o‘yiq chuqurcha,
bo‘rtiq kabilarning geometriyasini aniqlashda qo‘llaniladi. Bunday elementlar-
ning o‘qlari orqali detal o‘qiga perpendikular qilib kesuvchi tekislik o‘tkazilsa,
detalning ko‘ndalang kesimi hosil bo‘ladi.
2.1-chizma,
b dagi val ko‘rinishining yaqqol tasviri (2.1-chizma,
a)
ga qa-
rab uni o‘yiq, teshik va chuqurchalari orqali aniqlash mumkin. Agar
valning
yaqqol
tasviri berilmasa, ba’zi elementlarning shakli, chuqurligini aniqlash
qiyin bo‘ladi. Masalan, segment shponka uchun o‘yilgan
ariqchaning eni,
prizmatik shponka uchun tayyorlangan ariqchaning shakli va chuqurligi, de-
tal o‘rtasidagi aylana shaklida tasvirlangan qismining silindr ko‘rinishi noa-
niq bo‘ladi. Ularga ke simlar qo‘llanilsa, hammasi ravshanlashadi (2.2-chizma,
A–A, B–B, C–C ke simlar).
