Gazsimon yoki suyuqlik aralashmalaridan bir yoki bir necha komponcntni
qattiq, g'ovaksimon jism yordamida yutish
jarayoni adsorbsiya deb
nomlanadi. Yutilayotgan modda adsorhtiv, yutuvchi modda esa - adsorbent
deb ataladi.
Adsorbsiyaga teskari jarayon desorbsiya deb nomlanadi. Adsorbsiya
jarayoni xalq xo'jaligining turli sohalarida keng tarqalgan boiib. gazlami
tozalash va qisman quritish. eritmalarni
tozalash va tindirish, bug* - gaz
aralashmalarini ajratish uchun ishlatiladi.
Kimyo. neft-gaz sanoatlarida adsorbsiya quyidagi hollarda: gazlar va
eritmalarni tozalash va quritishda, eritmalardan qimmatbaho moddalami
ajratib olishda, nefl va neft mahsulotlarini tozalashda, ncftni qayta ishlashda
hosil bo'ladigan gaz aralashmalaridan aromatik uglcvodorodlami (etilcn,
vodorod, benzin fraksiyalaridan aromatik uglevodorodlami) ajratib olishda
ishlatiladi.
3
Adsorbsiya jarayoni 2 xil bo’ladi, ya’ni fizik va kimyoviy adsorbsiya. Agar
adsorbent va adsorbtiv molekulalarining o'zaro tortishishi Van-der-Vaals
kuchlari ta’siri ostida sodir bo'lsa, bunday
jarayon fizik adsorbsiya deb
nomlanadi.
Fizik adsorbsiya jarayonida adsorbent va adsorbtivlar o'ltasida kimyoviy
o'zaro ta'sir bo'lmaydi.
Kimyoviy adsorbsiya yoki xemosorbsiya
adsorbent va yutilgan modda
molekulalari orasida kimyoviy bog'lar hosil bo'lishi bilan xarakterlanadi. Bu
albatta kimyoviy reaksiyaning natijasidir. Undan tashqari, xemosorbsiya
jarayonida kimyoviy reaksiya tufayli katta miqdorda issiqlik ajralib chiqadi.
Adsorbentlar moddaning massa birligiga nisbatan
juda katta solishtirma
yuzali boMadi. Uning kapillar kanallari o’lchamiga qarab 3 guruhga
boMinadi, ya’ni makrokovakli (>2* 10-4 mm), oraliq kovakli (6-10 ...2-10^
mm) va mikrokovakli (210' 6...6 lO^mm) bo’ladi.
