|
Mavzu: Dasaturiy ta`minot turlari haqida
|
| bet | 3/4 | | Sana | 25.01.2024 | | Hajmi | 15,64 Kb. | | #145815 |
Bog'liq “Dasaturiy ta`minot turlari haqida” mavzusining dars ishlanmasi-fayllar.orgMavzu: Dasaturiy ta`minot turlari haqida
Reje:
1.Dasturiy ta`minot nima?
2.Tizimli dasturiy ta`minot?
3.Amaliy dasturiy ta`minot?
Dasturiy ta`minot deganda, hisoblash texnikasi vositalari bilan ma`lumotlarni qayta ishlash tizimini yaratish va ulardan foydalanish uchun dasturiy va hujjatli vositalarni jamlash tushuniladi. Dasturiy ta`minot tomonidan bajariladigan funktsiyalarga bog`liq holda, uni ikki guruh -tizimli dasturiy ta`minot va amaliy dasturiy ta`minotga bo`lish mumkin. Dasturiy ta'minot kompyutеrning ikkinchi muhim qismi bo’lib, u ma'lumotlarga ishlov bеruvchi dasturlar majmuasini va kompyutеrni ishlatish uchun zarur bo’lgan xujjatlarni o’z ichiga oladi. Dasturiy ta'minotsiz xar qanday kompyutеr bamisoli bir parcha tеmirga aylanib qoladi. Mа’lumki, kоmp’yutеr tеxnоlоgiyalаri fаqаt chеgаrаlаngаn аmаllаrniginа
bаjаrishgа mo’ljаllаngаn bоshqа elеktrоn qurilmаlаr (tеlеfоn, mаgnitоfоn, tеlеvizоr vа h.k.) dаn fаrq qilib, kiritilgаn mа’lumоtlаr ustidа xilmа-xil аmаllаrni bаjаrishi mumkin. Buning uchun shu tеxnоlоgiyalаrning аsоsi bo’lmish kоmp’yutеr tushinаdigаn tildа kеrаkli ko’rsаtmаlаr (dаsturlаr) tuzib, uning xоtirаsigа kiritish kеrаk. SHundаy dаsturlаrning mаjmui kоmp’yutеr tеxnоlоgiyalаrining dаsturiy tа’minоtini tаshkil qilаdi vа ulаrning imkоniyatlаrini, quvvаtlаrini аks ettiruvchi аsоsiy vоsitаlаrdаn biri hisоblаnаdi.
Tizimli dasturiy ta`minot
Tizimli dasturiy ta'minot (Sistem software) — kompyutеrning va kompyutеr tarmoklarining ishini ta'minlovchi dasturlar majmuasidir. Tizimli dasturlar ta'minoti deganda avvalo operatsion tizim tushuniladi. Operatsion tizim maxsus dastur, aniqrog’i dasturlar umumiy tizimda jamlashganbo’lib, u kompyuter qurilmalarining ishini boshqaradi, turli qurilmalarining boshqa dasturlar tomonidan ishlatilishini tashkillashtiradi, bir necha dasturlarning birgalikda ishlashini xotira qurilmalarida ma’lumotlarni saqlanishi, ularning xafvsizligi va butunligi ta’minlaydi. Tizimli DT kompyuterda axborotni qayta ishlash jarayonini tashkil etadi va amaliy dasturlar uchun me’yordagi ish muhitini ta’minlaydi. Tizimli DT apparat vositalari bilan shu qadar yaqin aloqadaki, uni ba’zida kompyuterning bir qismi deb ham hisoblashadi. Amaliy DT foydalanuvchining aniq vazifalarini hal etish va umuman axborot tizimining hisoblash jarayonini tashkil etish uchun mo‘ljallangan. Tizimli DT tarkibiga quyidagilar kiradi: Operatsion tizimlar (OT) xabarni qayta ishlash jarayonini boshqarish va apparat vositalari bilan foydalanuvchilar o‘rtasidagi o‘zaro aloqani ta’minlaydi. OTning asosiy vazifalaridan biri axborotning kirish - chiqish jarayonini avtomatlashtirish, foydalanuvchi hal etadigan amaliy vazifalarning bajarilishini boshqaradi.Operatsion tizimlar (OT) xabarni qayta ishlash jarayonini boshqarish va apparat vositalari bilan foydalanuvchilar o‘rtasidagi o‘zaro aloqani ta’minlaydi. OTning asosiy vazifalaridan biri axborotning kirish - chiqish jarayonini avtomatlashtirish, foydalanuvchi hal etadigan amaliy vazifalarning bajarilishini boshqaradi.
OT kerakli axborotni EHM xotirasiga kiritadi va uning bajarilishini kuzatadi; to‘g‘ri hisoblashga halal beruvchi vaziyatlarni tahlil etadi, qiyinchiliklar paydo bo‘lganda nima qilish zarurligi haqida ko‘rsatma beradi. Bajaradigan vazifalaridan kelib chiqib, OTni uch guruhga bo‘lish mumkin - Bular quyidagilar
• -bir vazifali (bir kishi foydalanuvchi);
• -ko‘p vazifali (ko‘p kishi foydalanuvchi);
• -tarmoqli. Bir vazifali OT bir foydalanuvchining har bir aniq paytda aniq vazifani bajarish uchun mo„ljallangan. Bunday operatsion tizimlarning tipik vakili MS DOS dir (uni Microsoft firmasi ishlab chiqqan).
Ko‘p vazifali OT vaqtni multidastur rejimida taqsimlashda EHMdan jamoa bo‘lib foydalanishni ta’minlaydi (EHM xotirasida bir necha dastur vazifalar bo‘ladi va protsessor kompyuter resurslarini vazifalar o‘rtasida taqsimlaydi). Bunday sinfdagi OTning tipik vakillari -IBM korporatsiyasining UNIX, OS2, Microsoft Windows 95, Microsoft Windows NT va boshqalardir.
Tarmoqli operatsion tizimlar lokal va global tarmoqlarni paydo bo‘lishi bilan bog‘liq va foydalanuvchining hisoblash tarmoqlari barcha resurslariga kirishini ta’minlash uchun mo‘jallangan. Tarmoqli OTlarning tipik vakillari -Novell NetWare, Banyan Vines, IBM LAN, Sun firmasi mahsuloti Solaris dir.
OTning sozlovchisi bo‘lgan qobiqlar operatsion qobiqlar deb ataladi.
Utilitalar va avtonom dasturlar tor ixtisoslashgan bo‘lib har biri o‘z vazifasni bajaradi. Biroq utilitalar avtonom dasturlardan farqli ravishda tegishli qobiqlar muhitida bajariladi. Kopmyuterlarni sinflanishi
Bunda ular o‘z vazifasini bajarishda OT dasturli va boshqa utilitalar bilan raqobatga kirishadi. Shu bois servis vositalar tavsifi o‘z vazifalari va tashkil etish usullariga ko‘ra ancha shartlidir.
Utilitalar
Utilitalar foydalanuvchilarga sifat jihatidan yangi interfeys taqdim etadi. OT foydalanuvchi operatsiya va buyruqlarini ikir-chikirigacha bilishdan ozod etadi. Utilitalar foydalanuvchiga qo‘shimcha xizmatlarini (maxsus dasturlar ishlab chiqishni talab etmaydigan) asosan disklar va fayllar tizimlari bo‘yicha xizmat ko‘rsatish ko‘rinishida taqdim etadi.
• Utilitalar ko‘pincha quyidagi vazifalarini bajaradi;
• disklarga xizmat ko‘rsatish (axborotni shaklga solish, saqlashni ta’minlash, to‘xtatish va boshqalar yuz berganda uni tiklash imkoniyati);
• fayl va kataloglarga xizmat ko‘rsatish (huddi qobiqlar kabi);
• arxivlarni yaratish va yangilash;
• kompyuter resurslari haqida, diskli makon xususida, dasturlar o‘rtasida TXKni taqsimlash to‘g‘risida axborot taqdim etish;
• turli rejim va formatlarda matnli va boshqa fayllarni bosish;
kompyuterni viruslardan himoya qilish.
Virusga qarshi himoyali dasturiy vositalar viruslarini topish va davolashni ta’minlaydi. Virus atamasi bilan turli noma’qul harakatlarni amalga oshirib boshqa dasturlarga kirib olgan holda ko‘payishga qodir bo‘lgan dastur tushuniladi.
Tizimli va amaliy dasturlar dasturlashtirish tillari yordamida tuziladi. Bu jarayonda yozilgan dastur dasturlashtirish tili translyatori orqali mashina tiliga tarjima qilinadi.
Dasturlashtirish tili translyatori deb, dasturlashtirish tilidan (odatda) mashina kodiga dastur matnini tarjima qilishni amalga oshiruvchi dasturga aytiladi. Dasturlashtirishning kirish tili, translyator, mashina tili, standart dasturlar kutubxonasi, translyatsiya qilingan dasturlarni sozlash va bir butunlikka jamlash vositalarini o‘z ichiga olgan vositalar majmui dasturlashtirish tizimi deb ataladi. Dasturlashtirish tizimida translyator dasturlashtirishning kirish tilida yozilgan dasturni aniq bir EHMning mashina buyrug‘i tiliga tarjima qiladi. Kirish tilidan tarjima qilish usuliga bog‘liq holda translyatorlar kompilyator va interpretatorlarga bo‘linadi.
2. Amaliy dasturlar.
|
| |
