Moslama elementlari va mexanizmlari. Moslamalar odatda quyidagi elementlar va mexnaizmlardan tashkil topadi:
-o’rnatiluvchi elementlar (tayanchlar);
-qisuvchi elementlar va mexanizmlar;
-ishlov berishda asbob xolatini va yo’nalshini aniqlash uchun elementlar (yo’naltiruvchi vtulka va boshqalar);
-moslama korpuslari.
Moslamaning nuqtali tayanchlari, chegaralangan tutashuvchi yuzalar bilan, o’rnatish elementlari ko’rinishida konstruktiv shakllantiriladi. (1-rаsm)
D
0,8
h
0,8
1-rasm. Moslamaning tayanch elеmеntlari.
Nuqtali tayanchlarni qo’llash berilgan partiyadagi barcha tayyorlamalarni shakl va o’lchamlaridagi xatoliklaridan qattiy nazar ularni statik o’rnatishlarini ta’minlaydi.
Shuning uchun ham, ishlov berilmagan qora asoslar uchun hamma vaqt nuqtali tayanchlar qo’llaniladi. Ishlov berilgan toza asos bo’lganda yuzani ko’tarish asosi ko’payadi va nuqtali tayanchlar detal yuzasini buzishi mumkin, bunday xollarda tayanch plastinkalardan foydalaniladi.
2-rasm. Moslamani tayanch plastinkasi.
Quyida qo’shimcha va o’zi o’rnashuvchan tayanchlarga misollar keltirilgan
Tayyorlama tashqi silindrik yuzasi bo’yicha prizmaga o’rnatiladi. Ishlov berilgan toza asoslar uchun keng, ishlov berilmagan qora asoslar uchun esa ensiz tor prizmalar qo’llaniladi.
Moslamalarda, asosan burchagi =900 bo’lgan bikr prizmalardan foydalaniladi, ayrim xollarda qo’shimcha tayanch vazifasini bajaruvchi suriladigan va o’zi o’rnashuvchan prizmalardan foydalaniladi.
Barcha o’rnatish elementlari, prizma xam buni ichida, asosan po’lat 45 dan tayyorlanadi. Ularni eyilishiga bardoshliligini oshirish uchun qatttiqligi HRC 5458 gacha termik ishlov beriladi yoki po’lat 20 (20x) dan keyingi sementatsiyalash va HRC 54-58 gacha toblash bilan tayyorlanishi mumkin.
Ichki silindrik yuzalarga o’rnatish xar zil turdagi opravkalarga o’tkazish yo’li bilan amalga oshiriladi. Tayyorlamani uzunligi bo’yicha xolatini aniqlovchi yon yuzasi qo’shimcha asos bo’lib xizmat qiladi.
Agar detalni uzunligi bo’yicha aniqlik mo’ljallanmagan bo’lsa, unda eng oddiy usul hisoblangan konusli opravkadan foydalaniladi (18.5-rasm).
5-rasm. Konusli opravkaga o’rnatish.
Ponasimon qisilish ta’siri oqibatida ishlov berishda tayyorlama buralib ketmay yaxshi ushlanadi. Agar uzunligi bo’yicha aniq mo’ljal talab qilinsa, unda tayyorlama silindrik opravkaga tirqish bilan o’tqaziladi.
Uzunlik bo’yicha tayyorlamani xolati opravkani to’sig’i bilan aniqlanadi, uning aylanmasligi esa gaykani tortish bilan ta’minlanadi.
6-rasm. Ponasimon opravkaga o’rnatish.
Shuningdek sangali opravkalar xam keng qo’llaniladi.
Tekislikka perpendikulyar va parallyel o’qli ikkita teshikka o’rnatish, plita, rama, stanina, korpus va boshqa detallarga ishlov berishda amalga oshiriladi.
Tayyorlamani o’rnatish tekisligi, asosiga toza ishlov beriladi, teshiklar esa 7-kvalitet aniqligida razvertkalanadi.
Tayyorlama teshiklari bilan o’tiradigan barmoqlarni bittasi silindrik, ikkinchisi esa, markazlar orasidagi masofani ruxsat etilgan og’ishini to’ldirish uchun; romb shaklida tayyorlangan. Aks xolda detallar ko’pincha bu barmoqlarga o’tira olmasliklari mumkin.
Tayanch planka
|
