11
Qiziq fakt: 0 raqami dastlab Hindistonda paydi bo‘lgan,
Al-Xorazmiy esa 0 raqamidan algebrada qanday foydala-
nishni tushuntirib bergan.
Tarixda raqamlarni nafaqat biz bilgan belgilar, balki soʻzlar
va harflar oraqali ham ifodalashgan. Jumladan, rim raqamlari
shu toifaga kiradi.
Dasturlash tilida raqamlar bilan ishlash juda oddiy. Kla-
viatura (tugmatag) orqali mos belgilarni bosib yozsa boʻladi.
Ya’ni, dasturlash tillarida ishlatiladigan raqamlar oʻzimiz
ishlatadigan raqamlar bilan bir xil ma’noga ega.
Endi
tasavvur qiling, biz oddiy bitta kichik dastur tuzdik.
Bu dasturning vazifasi 7 raqamini ekranga chiqarish boʻlsin.
Raqamlarni kiritish klaviatura orqali
amalga oshiriladi lekin
dasturga kiritilgan raqamni ekranga
chiqarish uchun maxsus
funksiyalardan (funksiya haqida kitob oxirida yoritilgan) foy-
dalanamiz.
Quyida ikkita dasturlash tilida kiritilgan 7 raqamini
ekranga chiqarish funksiyalari ko‘rsatilgan.
printf("%u", 7); // 7
print(7) # 7
Koʻrib turganingizdek har bir dasturlash tillarida bir xil
vazifani bajaradigan oʻxshash funksiyalar juda koʻp. Faqat
ularning asosiy farqlari dasturlash
tilining sintaksisidir, ya’ni
yozilish qoidalaridir.
Yuqorida keltirilgan ikkita funksiya: printf va print
haqida kitob davomida qo‘shimcha ma’lumotlar
berilgan.
Mavzuga doir masalalar:
12
Sonlar
Sonlarni hosil qilish juda oddiy, arab raqamlarini olamiz va
xohlagan ketma-ketlikda joylashtiramiz. Hosil bo‘lgan raqam-
lar
ketma-ketligiga
son deyiladi. Masalan:
1; 23; 445; 556444; 145389089374; 17934745992792347927
Ko‘rib turganingizdek raqamlarning o‘zi ham son bo‘lib
kelishi mumkin.
Dasturlash tilida sonlar bilan
ishlash xuddi raqamlar
bilan ishlash bilan bir xil.
Mavzuga doir masalalar:
Sonlarni
sinflarga ajratish
Raqamlarni ketma-ket yozib sonlarni hosil qildik ham dey-
lik, lekin u yozilgan sonlar nima ma’no
anglatishini insonlar
tushunishi uchun bir nechta xususiyatlarini o‘rganishimiz
kerak bo‘ladi.
Shulardan birinchisi, sondagi har bir raqamning joylashgan
joyga nisbatan xona tushunchasi mavjud bo‘lib, ular o‘ngdan
chapga (←) qarab o‘z nomiga ega (jadvalga qarang).
13
Ikkinchisi,
o‘ngdan
chapga
qarab
ajratilgan
har
3
ta
raqam
guruhlari
sonning
sinfi
deb
nomlanadi
va har bir sinf ham o‘z nomiga ega (jadvalga qarang).
