Dasturlash tili— maʼlumotlar (axborotlar)ni
va ularni electron
mashinalarda ishlash algoritmlari (dasturlari)ni bayon qilish uchun
moʻljallangan rasmiy til; odamning elektron mashina bilan
bogʻlanishi uchun ishlatiladigan shartli belgilar tizimi. Dasturlash tili
tabiiy til bilan shartli mashina tili orasidagi oʻrinni egallaydi.
Dasturlash tilining asosiy vazifasi dasturlar tuzish (Dasturlash)
vositasi boʻlishi, yaʼni maʼlumotlarni ifodalash va ularni EHM
(kompyuter) da ishlashda qoʻllanishidan iborat.
Dasturlash tillari haqida maʼlumot
Inson kabi kompyuter ham oʻziga xos tilda muloqot qiladi. Bu til
faqat kompyuter tushunadigan til boʻlib, u cheklangan lugʻat va
qatʼiy yozish qoidalaridan iboratdir.
Kompyuter tushunadigan va
muloqot olib boradigan „til“ DASTURLASH TILI deb ataladi.
Istalgan dasturlash tilini bilgan shaxs óz dasturini bemalol tuza oladi.
Dasturlash tillari haqida maʼlumot Protsessor dasturlash tilida
yozilgan dasturni toʻgʻridan - toʻgʻri tushunmaydi. Buning uchun
dasturni protsessor tiliga tarjima qiladigan (raqamli oʻtkazib
beruvchi) tarjimon tili - translyatordan foydalaniladi. Tarjimon
tilining ikkita turi mavjud: kompilyator va interpretator.
1)KOMPLIYATOR dasturlash tilida yozilgan dastur kodini
tólaligicha oʻqib, mashina kodiga tarjima qiladi va tarjima natijalarini
bajariladigan yaxlit bitta faylga yigʻadi.
2)INTERPRETATOR dasturlash tilida yozilgan
kodni bosqichma -
bosqich mashina kodiga aylantirib, tahlil qiladi va berilgan
buyruqlarni ketma- ketlikda bajaradi. Agar xatolik sodir bólsa, ósha
zahoti xabar beradi. Dasturlash tillari juda koʻl boʻlib, ularning har
biridan oʻziga xos masalalarni yechishda foydalanish mumkin.
Quyida ularning eng mashhurlari haqida maʼlumotlar bilan
tanishamiz. C kompyuter operatsion
tizimlarini yozish uchun
moʻljallangan til. JAVASCRIPT interfaol web- saytlarni yozish
uchun moʻljallangan til. SCRATCH dasturlarni oʻrganish uchun eng
mos vizuallashgan dasturlash tili. JAVA kompyuter, mobil telefon va
planshetlar uchun moʻljallangan dastur yozuvchi til.
PHP dinamik
web-saytlar yaratish uchun moʻljallangan til. PYTHON turli
masalalarni yechish, sunʼiy intellekt tizimlari uchun moʻljallangan
dasturlash tili. Aksariyat dasturlash tillari, xususan, C++, Pascal,
Java, Python va boshqalar integrallashgan dasturlash muhiti (IDE)ga
ega.IDE (Integrated Development Environment- integrallashgan
dasturlash muhiti) — dasturiy taʼminot yaratish uchun dasturiy
vositalar majmuasi.
Dastur yaratish jarayonida
Tizimli va amaliy dasturlarni yaratish uchun dasturlash tillaridan
foydalaniladi. Dastur yaratish jarayoni katta hajmga ega bólib,
dasturlash tillarida Tizimli va Dastur yaratish jarayonida amaliy
dasturlarni yaratish uchun dasturlash tillaridan foydalaniladi. Dastur
yaratish jarayoni katta hajmga ega boʻlib, dasturlash tillarida dastur
yozish shu jarayonning bir qismi sanaladi.
Kompyuter dasturlarini
yaratish jarayoni ham kompyuterda masalani yechish jarayoniga
oʻxshash boʻlib, bir necha bosqichni óz ichiga oladi, dastur yozish
shu jarayonning bir qismi sanaladi. Kompyuter dasturlarini yaratish
jarayoni ham kompyuterda masalani yechish jarayoniga oʻxshash
bólib, bir necha bosqichni oʻz ichiga oladi.
Dastur yaratish bosqichlari
Birinchi bosqichda dastur uchun talab aniqlanadi. Ushbu
jarayonda
dasturning qanday maqsadda qoʻllanilishi, kirish va chiqish
maʼlumotlari aniqlanadi. Dastur va resurslarni ishlab chiqish, uni
joriy etishning narxi baholanadi. Ikkinchi bosqichda dastur loyihasi
ishlab chiqiladi. Dasturchilar uchun texnik topshiriq va vazifalar
shakllantiriladi. Ishchi hujjatlar hamda ish
rejasining grafigi tuziladi
Uchinchi bosqichda dastur kodi yoziladi. Bu kodlash (dasturlash)
jarayoni boʻlib, tuzilgan algoritm dasturlash tilida yoziladi. Toʻrtinchi
bosqichda kodlash jarayoni Dastur yaratish bosqichlari tugab,
dasturdagi xatoliklarni aniqlash va testlash boshlanadi. Bu jarayonda
dasturning oʻgʻri tuzilganligi, ishlash samaradorligi va boshqa
parametrlariga aniqlik kiritiladi. Beshinchi bosqichda dastur
amaliyotga joriy etiladi. Agar dastur aniq buyurtmachi
talabiga
muvofiq yaratilgan bólsa, u holds bu bosqich eng muhim bosqich
sanaladi. Bunda avvalgi dasturda foydalanilgan qurilma va
maʼlumotlar yangi dasturga moslanadi. Ushbu dastur bilan ishlovchi
mutaxassislar óqitiladi. Oltinchi soʻnggi bosqichda qoʻllab-
quvvatlash amalga oshiriladi. Bu bosqichda foydalanuvchilarga
tavsiyalar beriladi.
