yetakchi dasturlash tillari sohasidagi olimlar va muhandislar, jumladan, Jon Bekus,
Jon Makkarti, Piter Naur, Edsger Deykstr va keyinchalik Kobol tilini rivojlantirish
qoʻmitasiga raislik qilgan Jozef Vegstenruen jalb etildi.
Dastlab, taklif qilingan ALGOL (
ALGOrithmic Language) nomi rad etildi.
Ammo u umumiy foydalanishga aylanganligi sababli, IALʼning
rasmiy nomi
keyinchalik ALGOL 58 ga oʻzgartirilishi belgilab qoʻyildi.
LISP
Lisp tili 1960-yilda J. Makkarti tomonidan taklif qilingan boʻlib, u raqamli
boʻlmagan xarakterdagi masalalarni yechish dasturlarini ishlab chiqishga qaratilgan
edi. LISP inglizcha LISt Processing (
roʻyxatga ishlov berish) iborasining
qisqartmasi boʻlib, uning asosiy qoʻllanish sohasini yaxshi taʼkidlaydi.
Algebraik ifodalar, grafiklar,
chekli guruhlar elementlari, toʻplamlar, xulosa
chiqarish qoidalari va boshqa koʻplab murakkab obyektlarni roʻyxat shaklida
tasvirlash qulayligi bois ushbu dasturlash tili tezda mashhurlikka erishdi. Xususan,
roʻyxatlar kompyuterlar xotirasida axborotni taqdim etishning eng moslashuvchan
shaklidir.
COBOL
Kobol 1959-yilda ishlab chiqilgan va asosan biznes ilovalarini ishlab chiqish
uchun dasturlar yozish,
shuningdek, iqtisodiy sohada ishlash uchun moʻljallangan
edi.
Tilni yaratuvchilar uni mashinadan mustaqil va tabiiy ingliz tiliga iloji boricha
yaqinroq qilishni maqsad qilganlar. Ikkala maqsad ham muvaffaqiyatli amalga
oshirildi; COBOL dasturlari hatto mutaxassis boʻlmaganlar uchun ham tushunarli
hisoblanadi, chunki ushbu dasturlash tilidagi matnlar hech qanday maxsus izohga
muhtoj emas.
Kobol koʻplab ilova hamda dialektlarga ega. Til uchun bir qator standartlar:
1968, 1974, 1985 va 2002-yillarda tasdiqlangan. Eng soʻnggi standart tilga
obyektga yoʻnaltirilgan paradigmani joriy etdi.
PASCAL
Pascal tili – XVII asrda yashagan va dunyoda birinchi hisoblash mashinasini
yaratgan fransuz olimi Blez Paskal sharafiga shunday deb nomlangan. Oʼzining
soddaligi, mantiqiyligi va samaraligi tufayli bu til butun dunyoga tez tarqaldi.
Hozirgi paytda barcha hisoblash mashinalari, xususan, mikro EHMlar ham shu tilda
ishlash imkoniyatiga ega. Dasturlar matnining toʼgʼriligini
osonlik bilan tekshirish
mumkinligini, ularning maʼnosi yaqqol koʼzga tashlanishi va oddiyligi bilan ajralib
turadi. Pascal dasturlash tilining alifbosi deb, shu tilda maʼlumotlarni ifodalash va
dasturlar yozish jarayonida kompilyator tomonidan qabul qilishga ruxsat berilgan
belgilar yoki maxsus belgilardan iborat boʼlgan zanjirlar toʼplamiga aytiladi.
DELPHİ
Delphi - dasturlash tillaridan biri. Borland firmasi tomonidan ishlab
chiqarilgan. Delphi dasturlash tili avvaldan Borland Delphi paketi tarkibiga
kiritilgan. Shu bilan bir qatorda 2003-yildan hozirgacha qoʼllanilayotgan shu nomga
ega bulgan. Delphi — Object Pascal tilining bir
qancha kengaytirishlar va
toʼldirishlar orqali kelib chiqqan boʼlib, u obʼyektga yoʼnaltirilgan dasturlash tili
hisoblanadi. C# dasturlash tili (Si Sharp - deb talaffuz qilinadi) leksik jihatdan
kengaytirilgan, imperativ, deklarativ, funktsional, umumiy, obʼektga yoʼnaltirilgan
(sinfga asoslangan) va komponentlarga yoʼnaltirilgan dasturlash fanlarini oʼz ichiga
olgan umumiy maqsadli, koʼp paradigmali dasturlash tili. U 2000 yilda Maykrosoft
tomonidan .NET tashabbusi doirasida ishlab chiqilgan.
JAVA
Java dasturlash tili - eng yaxshi dasturlash tillaridan biri boʼlib, unda
korporativ darajadagi mahsulotlarni (dasturlarni) yaratish mumkin.
Bu dasturlash
tili Oak dasturlash tili asosida paydo boʼldi. Oak dasturlash tili 90-yillarning
boshida Sun(Quyosh) Microsystems tomonidan platformaga, yaʼni [Operatsion
sistema]ga bogʼliq boʼlmagan holda ishlovchi yangi avlod aqlli qurilmalarini
yaratishni maqsad qilib harakat boshlagan edi. Bunga erishish uchun Sun xodimlari
C++ ni ishlatishni rejalashtirdilar, lekin baʼzi sabablarga koʼra bu fikridan voz
kechishdi. Oak muvofaqiyatsiz chiqdi va 1995-yilda Sun uning nomini Javaga
almashtirdi, va uni WWW rivojlanishiga xizmat qilishi uchun maʼlum oʼzgarishlar
qilishdi. Java obʼektga yoʼnaltirilgan dasturlash (OOP –
Object Oriented
Programming) tili va u C++ ga ancha oʼxshash. Bunda dasturlashda eng koʼp yoʼl
qoʼyildigan xatolarga sabab boʼluvchi qismalari olib tashlanib ancha
soddalashtirilgan.
C++
C++ dasturlash tili - turli maqsadlar uchun moʼljallangan dasturlash tili. 1979-
yili Bell Labsda Biyarne Stroustrup tomonidan C dasturlash tilining imkoniyatlarini
kengaytirish va OOP(object Oriented Programming) xususiyatini kiritish maqsadida
ishlab chiqarilgan. Boshida “C klasslar bilan” deb atalgan, 1983-yili hozirgi nom
bilan yaʼni C++ deb oʼzgartirilgan. C++ C da yozilgan dasturlarni kompilyatsiya
qila oladi, ammo C kompilyatori bu xususiyatga ega emas. C++ tili operatsion
tizimlarga aloqador qisimlarni, klient-server dasturlarni, EHM oʼyinlarini, kundalik
ehtiyojda qoʼllaniladigan dasturlarni va shu kabi turli
maqsadlarda ishlatiladigan
dasturlarni ishlab chiqarishda qoʼllaniladi. Visual Basic dasturlash tili - Maykrosoft
korporatsiyasi tomonidan ishlab chiqilgan dasturlash tili va uning uchun dasturlash
muhitidir. U Basic dan koʼp funktsialligi va grafik koʼrinishga ega ekanligi bilan
farqlanadi.
