1. Kirish Bu bo‘limda biz sikl dasturning konstruksiyasini kodni bo‘laklab bajarish orqali
tahlil qilamiz. Shart bo‘yicha takrorlanishlar bo‘yicha qanday algoritm tuzish (while va do - while sikllari) va qanday qilib for – siklli bilan ishlashni ko‘rib chiqamiz.
Ko‘plab misollar bilan ma’lum masalaga qaysi sikl tanlashni va uni qurishning 1
necha usullarini ko‘rib o‘tamiz. Bo‘lim so‘ngida esa foreach – sikli konstruksiyasi va
biz ichma – ich joylashgan siklardan foydalanishni o‘rganamiz.
1.1 . “Sikl” nima? Dasturda tez - tez jarayonlar takrorlanishiga ehtiyoj seziladi. Sikl asosiy
dasturning kodini takrorlanishini bajaradi. Kod siklni ichida bir necha marta
takrorlanadi yoki berilgan shartli ifoda yolg‘on bo‘lguncha takrorlanadi.
Hech qachon tugamaydigan sikllar cheksiz sikllar deb ataladi. Bu sikldan juda
kam holatda foydalaniladi. Agar dastur ishini o‘z vaqtidan oldin tugatmoqchi bo‘lsak,
siklning tana qismida break operatoridan foydalanamiz.
2. While sikli Sikllar ichida eng oddiy va eng umumiy while siklidir va quyida uni dasturda
yozilish shakli ko‘rsatilgan.
Dasturlash tillari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari 1-semestr
128
Yuqoridagi dastur shartida biz mantiqiy qiymat qaytaradigan (true yoki false)
istalgan tipdagi ifodadan foydalanishimiz mumkin. Uning siklning tana qismining
necha marta takrorlanishini xisoblashdan iborat va u shart sikli deb ataladi. Siklning
asosiy tana qismi dasturning asosiy kodini har bir siklda bajarilishi uchun kiritilgan
shart har doim true bo‘lishi shart. while sikli quyidagi blok sxema orqali tavsiflangan.
While sikli dastlab mantiqiy ifodani hisoblaydi va agar u true (rost) bo‘lsa sikl
jarayoni ketma – ketligi davom etadi. Keyin yana kiritilgan ma’lumotlarni tekshiradi
va agar true (rost) bo‘lsa sikl yana bajariladi. Shart ifodasi false qiymat
qaytarmaguncha sikl takrorlanadi. Agar shart ifoda false qiymat qaytarsa va o‘sha
paytda sikl to‘xtaydi va siklning tana qismidan chiqib, dastur keyingi ishini davom
ettiradi.
Agar siklning shart qiymati false bo‘lsa, while siklining asosiy qismi
bajarilmaydi. Agar siklning jarayoni hech qachon to‘xtamasa bu sikl ishini cheksiz
davom ettiradi. Bu sikl cheksiz sikl jarayoni deb ataladi.
Dasturlash tillari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari 1-semestr
129
