101
xunrezlik maqsadlarida foydalanilgani, «Salb yurishla-
ri», «Inkvizitsiya» nomlari ostida ko‘plab shaharlar
vayron
qilingani, minglab odamlarning halok bo‘lgani
tarixdan ma’lum. Holbuki, xristianlikda hech kimga yo-
monlik qilinmaslik haqida ta’lim beriladi. Bu din ham
barcha dinlar kabi tinchlikparvarlik, yaxshilik qilish va
ezgulikka chaqiradi.
Buddaviylik ta’limotining o‘ziga
xos jihatlari bar-
cha jonli narsalarga muhabbat bilan qarashning targ‘ib
etilishida, aql ko‘rsatmalariga qat’iy bo‘ysunish va his-
siyotga berilmaslikda ham aks etgan. Tinchlikparvarlik
va ezgulik g‘oyalari buddaviylikning «Pancha shila»
(sanskritcha — besh nasihat) qoidasida ham aks eta-
di. Unga ko‘ra buddaviy qotillik, o‘g‘rilik, gumrohlik,
yolg‘on so‘z, mast qiluvchi
narsalardan saqlanishi lo-
zim. Bu dinga e’tiqod qilgan har bir rohib o‘zgalar
mulkiga ko‘z olaytirmaslik, birovga nafrat bilan qa-
ramaslik, adolat haqida o‘ylash,
munosib insonlardan
yaxshilikni ayamaslik, axloqiy xatti-harakat qoidalariga
amal qilishi lozim hisoblanadi.
Markaziy Osiyoda yuzaga kelgan zardo‘shtiylik
dini ham o‘zining tinchlikparvarligi bilan alohida ajra-
lib turgan. Bu «Avesto»da aks etgan «Ezgu fikr, ezgu
so‘z, ezgu amal» ta’limotida ham o‘z aksini topgan.
Ayni damda, Videvdat kitobining ikkinchi fragardida
tinchlikning muhimligi borasida fikrlar bildirilgan. Yas
-
na kitobining 12-bobida har bir zardo‘shtiy tiyilishi lo-
Hech kimga yomonlik evaziga yomonlik qaytarmanglar. Barcha odamlar
ning ko‘zi oldida yaxshilik qilishga intilinglar.
Agar iloji bo‘lsa, qo‘lingizdan kelganicha, barcha odamlar bilan
tinchtotuv hayot kechiringlar.
Yangi Ahd. Rimliklarga maktub, 12bob, 17–18.
Xalq orasida
fitna qo‘zg‘atish,
tuhmat va
ig‘vo tarqatish
yo‘lidagi
urinishlar,
tinchlik va
xotirjamlikni
izdan
chiqaruvchi
hodisalar yoki
harakatlar
islomning
mohiyatiga
mutlaqo zid.
102
zim bo‘lgan narsalar qatorida chorvani talon-taroj qilish,
talafot va vayrongarchilik keltirishdan tiyilish ham sa-
nab o‘tilgan.
Milliy dinlardan bo‘lgan hinduiylik va jayniylikda
tinchlikparvarlik g‘oyalari «ahimsa» — kuch ishlat-
maslik ta’limotida o‘z aksini topgan. Unga ko‘ra yer yu-
zida buzg‘unchilik qilish, nafaqat insonlar, balki barcha
jonzotlarga ozor berish taqiqlanadi. Ayni
damda mazkur
ta’limot zo‘ravonlikka zo‘ravonlik bilan javob berish,
urush qilganga qarshi urushishni ham qoralab chiqadi.
Tinchlik g‘oyasiga eng katta e’tibor qaratgan dinlar-
dan biri islom dinidir. Zero, «Islom» so‘zining ma’nola-
ridan biri ham tinchlik demakdir.
Tinchlikni qadrlash, osoyishta hayot uchun shukro-
nalik uni saqlab qolish va mustahkamlashning zaruriy
«O‘zingga ozor yetmasin desang, o‘zgalarga ozor berma, boshqalar
ga ozor bersang, o‘zing ham ozor chekasan. Hirsu havas barcha baxt
sizliklarning sababchisidir. Vaqt o‘tishi bilan hamma narsa o‘zgaradi,
shuning uchun hech narsaga ortiqcha ko‘ngil bog‘lama, ko‘ngilni toza
tut, haqiqat va boqiy saodat izla. Yomonlik qilma, gunohdan saqlan.
Hamisha yaxshilik qil. Boshqalarni sevsang, o‘zing ham, boshqalar ham
baxtli bo‘lishadi. O‘zgalarning aytganlarini rad etma va qoralama, o‘zni
baxtli qilish uchun o‘zgalarni baxtsiz qilish insofdan emas».
