Ee guruh talabasi Sirojiddin Otamurodov tomonidan Releli himoya fani uchun tayyorlangan o’quv materiali…

402-20 EE Guruh talabasi

Sirojiddin Otamurodov tomonidan Releli himoya fani uchun tayyorlangan o’quv materiali…

ELEKTR TA’MINOTI TIZIMIDA QISQA TUTASHUV TOKLARI..

Elektr ta’minoti tizimida qisqa tutashuv turlari va sabablari

Elektr ta’minoti sistemasida va elektr qurilmalarning normal ishlashini buzilishida ayniqsa qisqa tutashuvga bog’liq. Qisqa tutashuv- bu normal ishlash sharoitlarida fazalar o’rtasida ko’zda tutilmagan holat, neytral (yoki to’rt simli) zaminlash sistemasida esa- nol simda yoki bir yoki bir nechta fazalarni yerga tutashuvi. Tadbiq etilayotgan elektr uskunalar qisqa tutashuv tokiga bardoshligi bo’lishi kerak va bu toklarning miqdoriga qarab tanlash kerak bo’ladi.

Zamonaviy elektr sistemasida toklar katta miqdorga yetishi mumkin.

• Yirik avariya toklari elektr qurilmalar uchun xavf tug’diradi, mumkin bo’lgan haroratda hammasi quyib ketishi mumkin va katta mexanik ta’sirlarga duchor bo’lishi mumkin. Uch fazali sistemalarda to’rt ko’rinishda qisqa tutashuv bo’lishi mumkin: uch fazali (uch faza o’zaro birlashtiriladi), ikkifazali (erga ulamasdan o’zaro ikki faza orasidagi tutashuv), bir fazali (fazalardan biri yerga yoki nol simga), ikki faza yerga (ikki fazaning yerga tutashuvi).

Kon elektroqurilmalarida qo’llaniladigan tarmoq izolyatsiyalangan neytralga ega va shuning uchun ularga uch fazali va ikki fazali qisqa tutashuvlar uchun o’ziga xosdir. Bu tarmoqlarda bir fazali tutashuv qisqa bo’lmaydi. Uch fazali q.t.simmetrik bo’lib, chunki ular uch fazani tutashuvida bir xil sharoitda bo’larkan va toklar simmetriyasi va kuchlanishi buzilmaydi. Q.t. barcha boshqa ko’rinishlari nosimmetriyalidir. Ko’pincha bir fazali q.t (65 ; gacha) va kam uch fazali (5 % ga yaqin) kelib chiqadi

• Kon elektroqurilmalarida qo’llaniladigan tarmoq izolyatsiyalangan neytralga ega va shuning uchun ularga uch fazali va ikki fazali qisqa tutashuvlar uchun o’ziga xosdir. Bu tarmoqlarda bir fazali tutashuv qisqa bo’lmaydi. Uch fazali q.t.simmetrik bo’lib, chunki ular uch fazani tutashuvida bir xil sharoitda bo’larkan va toklar simmetriyasi va kuchlanishi buzilmaydi. Q.t. barcha boshqa ko’rinishlari nosimmetriyalidir. Ko’pincha bir fazali q.t (65 ; gacha) va kam uch fazali (5 % ga yaqin) kelib chiqadi

Cheklangan va cheklanmagan quvvatlar sistemalarida qisqa tutashuv

Qisqa tutashuv cheklangan quvvat manbasidan va cheklanmagan quvvat manbasidan quvvat oluvchi elektr zanjirida hosil bo’ladi.

Elektr sistemasida yoki cheklangan quvvatdagi stantsiyalarda (Ss=¥) shinalardagi kuchlanish zanjirning har qanday nuqtasida qisqa tutashuvlarda amalda o’zgarmas bo’ladi.Bunday sistemadagi qarshilik xs=0. Bu mumkin qadar ana shunday quvvatli energosistemalardan ya’ni Navoiy GRES o’xshash kon nimstantsiyalarni quvvatlash uchun zarur bo’ladi, (Ss¹¥) xs¹0 q.t. olib tashlanmagan kuchlanishga ega bo’lgan, cheklangan quvvatdagi sistemada barcha qisqa berk zanjir qarshiligi yig’inidisi bilan tavsiflanadi.

Induktiv va aktiv qarshilikka ega bo’lgan qisqa tutashuvli zanjir

Uch fazalik qisqa tutashuv simmetriyaligi toklarini o’zgarishini ko’rib chiqish imkonini beradi va kuchlanish faqat birta fazada bo’ladi, mo’ljal bo’yicha esa q.t. zanjiri fazasidagi elementlar qarshiligi muhimligini va bir chiziqli almashish sxemasidan foydalanish imkonini beradi.

Qisqa tutashuvning kelib chiqishida zanjirda qarshilik kamayadi, tok bo’lsa oshadi. Induktivlik mavjudligi oqibatida q.t. kelib chiqishi momentida qisqa tutashgan zanjirda o’tkinchi jarayon oqib o’tadi. Bu jarayon ikki tashkil etuvchidan iborat bo’lgan tokning mavjudligi- davriy (tebratuvchi) va nodavriy.

Rasmda cheklanmagan quvvatdagi sistemada q.t. tokni egri o’zgartirish keltirilgan. Ana shu egri qabul qilingan navbatdagi tok ino- q.t. monmentida yuklama lahzalik tok ahamiyati; In.m., in- eng ko’p va lahzalik q.t.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT.