|
Qishloq :xo'jaligi va oziq
|
| bet | 89/119 | | Sana | 07.02.2024 | | Hajmi | 0,61 Mb. | | #152531 |
Bog'liq Ekologiya 11. Rom уоrм ато. Л tos II кenт z 1 L-fayllar.org11.6. Qishloq :xo'jaligi va oziq - ovqat ishlab chiqarish
Yaqin o'n yilliklar davomida jahon qishloq xo'jaligini ko'plab muamnюlar kutmoqda. Alюli soni o'sib borish sharoitida tuproq va suv resurslari degradatsiyasi, sayyoramizda odamlami oziq - ovqat Ьilan ta'minlashni murakkaЫashtiradi. Bu sharoit iqlim o'zgarishi natijasida yanada yomonlashishi mumkin. Global isish 2,5°S dan kam bo'lsa, kuchli salbly ta'sir sezilmasligi mumkin, lekin haroratning undan yuqori bo'lishi oziq - ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishni kamayishiga sabab bo'lib, narx - navoning ko'tarilishini keltirib chiqarishi mumkin.
Iqlim o'zgarishining hosildorlik va qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishiga ta'siri keng ko'lamda o'zgaradi. Donli ekinlaming issiqqa bardosh byeradigan navlari etarli bo'lmagan tropiklar va subtropik mamlakatlarda hosildorlik uchdan Ьir qismgacha kamyis'1i mumkin. Markaziy kontinental rayonlar, jumladan, AQShning «don» mintaqasi, Osiyoning o'rta kengliklari, Afrikaning Sal1roi Kablrdan janubda joylashgan hududlari va Avstraliyaning katta qismi eng qurg'oqchil va jazirama iqlim sl1aroitlari xavf ostida qolishi kutilmoqda. Shu Ьilan
Ьirga o'simliklaming o'sishiga imkon byeruvchi, nisbatan davomli iliq
muvsumlar hamda yong'in miqdorining kamayishi mu'tadil iqlimli ko'plab regionlarda ekinlar hosildorligining ortishiga olib kelishi mum kin. Tajribalar asosida olingan ma'mulotlaming ko'rsatishicha, qishloq xo'jaligi ekinlarining o'sish uchun qulay bo'lgan vegetatsiya mavsumi ning davomiyligi hoziming o'zidayoq Buyuk Britaniya, Skandinaviya, Rossiyaning shimolida, Shimoliy Evropa va Shimoliy Amyerikada ortgan.
Nisbatan yuqori haroratlar isltlab cl1iqarish strukturasiga ham ta'sir
o'simlikka nisbatan oson moslashadi. Biroq, chorva mollari soni
204
Qora sovuqli kunlar va sovuq davrlaming kamayishi o'simlik laming ma'lum turlarining o'sish va rivojlanishiga ijobly ta'sir etishi mumkin. Biroq, haroratning ortishi natijasida qishloq xo'jaligi ekinlari zarar ko'rishi mumkin, ayniqsa suv etishmasligi muammoni yanada chuqurlashtiradi. Begona o'tlaming ayrim turlari katta maydonlarga tarqalishi va xukmron ekin sifatida yashashi mumkin. Qayd etilganlar Ьilan Ьir qatorda, o'simliklaming zararkunandalari va kasalliklarininng qutЫar tomon siljishi qishloq xo'jaligi ekinlari hosildorligini kamay tirishi mumkinligi haqida ma'lumotlar ham mavjud.
Yog'inlar yog'ishi strukturasining o'zgarishi tuproq namligiga
ta'sir etadi. Kelgusi yuz yillikda global 1,4- 5,8 ° S bo'lishi ko'zda
tutilgan ma'lumotlaming ko'rsatishicha, bug'lanish va yog'in miqdori ortadi, xuddi shuningdek, jala yomg'irlar ham tez - tez takrorlanadi. Ayrim rayonlarda iqlimda namlik yuqorilashib borsa, boshqalarida, namlik alшashishi (gidrologik tsikl) ning jadal\ashishi oqibatida qurg'oqchilik yoki aksincha ortiqcha namlik kuzatiladi, tuproq yeroziyasi kuchayadi va lюzirdayoq qurg'oqchilikka uchragan rayonlarda bu jarayon yanada davomli bo'lib, davomli qattiq qurg'oqchi\ik\ar kuzatilishi mumkin.
Yuqori darajadagi S0 2 miqdori ayrim o'simliklarda fotosintez jarayonini faol\ashtirishi mumkin. Bu holat ayniqsa, S-3 deb nom lanadigan turiga taal\uq\idir. S-3 turdagi o'simliklar Yerdagi o'simlik laming katta qismini tashkil etadi. Ularga nisbatan sovuq va nam mintaqalardagi o'simliklar, sholi, arpa va kartoshkalar kiradi. Laborato riyada S0 2 kontsentгatsiyasini 50% ga ko'paytiгib o'tkazilgan tadqi qotlamig ko'rsatishicha, qulay sharoitlarda S-3 turdagi qishloq xo'jaligi ekinlarining hosildorligi o'rtacha 15% ga ortgan.
S-4 turdagi o'simliklarda ham suv etarli bo'lganda hosi\dorlik ortgan, suv taqchilligi sharoitida esa S0 2 ning hosildorlikka ta'sir kam bo'lgan. S-4 turdagi o'simliklarga tropik ekinlar, jumladan makkajuxori, shakar qamish va chorva ozuqasi xavfsizligini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. S0 2 kontsentratsiyasining ortishi tufayli kuzatiladigan ijobly ta'sir - uning natijasi bo'lmish harorat va yong'inlar yog'ish гcjimining o'zgarishi, qishloq xo'jaligi zararkunandalarining tarqalishi yoki to'yintiruvchi moddalaming etishmasligi tufayli so'nish mumkin.
|
| |
