|
Elektr zaryadi. Elektr zaryadining saqlanish qonuni
|
| bet | 5/8 | | Sana | 28.02.2024 | | Hajmi | 35.56 Kb. | | #163724 |
Bog'liq 1.Elektr zaryadning saqlanish qonuni 6, 1 (3), buxoro shahar, 642ace3fb2269, PSIXOLOGIYA, maqola 1, Yangilayotgan O’zbekiston Milliy tiklanishdan – milliy yuksalish sari, Выдающиеся личности в истории узбекистанаааааааа, 1-Maruza prizintatsiya, 3-mavzu Asosiy fotometrik kattaliklar, Документ Microsoft Word, Multimedia va uning zamonaviy ta\'minoti. Multimediadan axborot t, Mustaqil ishi mavzu Getroxalqali birikmalar asosida ishlab chiq-azkurs.org, Mavzu Pedagogik akmeologiya predmeti va uning fanlar tizimidagi-fayllar.org, 1-mavzu 2s nazariy (1)KULON QONUNI -bir-biridan maʼlum masofada joylashgan ikkita nuqtaviy elektr zaryadning o’zaro ta’siri kuchini ifodalaydigan elektrostatikaning asosiy qonuni. Sh. Kulon 1785-y. da kashf qilgan. Nuqtaviy elektr zaryad deb, oʻlchamlari oʻzaro taʼsiri oʻrganilayotgan jismlar orasidagi ma-sofaga nisbatan juda kichik boʻlgan jismdagi zaryadga aytiladi. Qonuni qu-yidagicha taʼriflanadi: vakuumda joylashgan qoʻzgʻalmas masofa g ning kvadratiga teskari pro-porsioval: bunda k — proporsiovallik koeffitsiyenti. Xalqaro birliklar tizimi SI da k = – щg bunda ye0—elektr doimiyKulon tarozi si; SGS tizimda k=\; Gʻ kuch — zaryadlarni tutashtiruvchi toʻgʻri chiziq boʻyicha yoʻvalgan vektor kattalik. Agar oʻzaro taʼsirlashayotgan ikkita nuqtaviy elektr zaryadlar dielektrik kirituv-chanligi ye ga teng bir jinsli dielek-trikda joylashgan boʻlsa, ularning oʻzaro taʼsir kuchi ye marta kamayadi: Bir jinsli zaryadlar uchun Gʻ0 (zaryadlar bir-biriga tortishishadi). Kulon Qonuni, shuningdek, ikkita magnit qutblarining oʻzaro taʼsirini ifodalaydigan qonun, deb ham hisoblanadi: bunda t( va t2 magnit zaryadlar, s muhitning magnit kirituvchanligi, / propo rsiovallik koeffitsiyenti SGS tizimda 1 ga teng. Kulon qonunini oddiy matematik ifoda sifatida ifodalash mumkin. Skalyar qiymat ikki nuqtaviy zaryadlar q1 va q2 orasidagi elektrostatik kuch F vektorining modulini beradi, lekin uning yoʻnalishi koʻrsatmaydi. Agar r zaryadlar orasidagi masofa boʻlsa, kuchning moduli ke koeffitsient Kulon doimiysi deb ataladi va u 1/4πε0 ga teng. Bu yerda ε0 elektr doimiysi; ke = 8.988×109 N⋅m2⋅C−2. Agar q1q2 koʻpaytma musbat boʻlsa, ikki zaryad oʻrtasidagi kuch itaruvchi; agar koʻpaytma manfiy boʻlsa, ular orasidagi kuch tortishuvchi kuch boʻladi.
Nuqtaviy zaryad deb, shunday zaryadlangan jismga aytiladiki, uning o‘lchamlari boshqa zaryadlangan jismlargacha bo‘lgan masofaga nisbatan sezilarli darajada kichik bo’lishi kerak.
Kulon burama tarozi orqali nuqtaviy zaryadlar orasidagi ozaro ta’sir kuchini, ularning zaryadlari miqdori va oralaridagi masofaga bog’liqligini o’rgandi va quyidagi xulosaga keldi: ikkita qo’zg’almas nuqtaviy zaryadlar orasidagi o’zaro ta’sir kuchi zaryadlarning har birining miqdorlari ko’paytmasiga togri proporsional va ular orasidagi masofaning kvadratiga teskari proporsionaldir. Kuchning yo’nalishi zaryadlarni tutashtiruvchi to’g’ri chiziq bo’ylab yo’nalgandir (2.1. 1-rasm)
bu yerda k proporsionallik koeffitsiyenti, q1 va q2 ta’sir qiluvchi zaryadlar miqdori; r zaryadlar orasidagi masofa; q1 zaryaddan q2 zaryadga yo’nalgan birlik vektor; q1 zaryadga ta’sir etuvchi kuchdir.
Ikkita zaryadlar orasidagi o’zaro ta’sir kuchi, ular yaqiniga boshqa zaryadlar yaqinlashtirilsa, o’zgarmaydi.Agar qa zaryad atrofida q1, q2, qn zaryadlar to’plami bo’lsa, natijaviy kuch quyidagiga teng bo’ladi:
Kulon qonunida k proporsionallik koeffitsiyentining son qiymatini xohlagancha tanlab, unga istalgan birlikni berish mumkin, ammo amalda eng qulay bo’lgan birliklar tizimi ishlatiladi.Elektrostatikada qulay birliklardan biri absolyut yoki Gauss birliklar tizimidir. Bu SGS birliklar tizimi bilan elektr birliklari majmuasidir ya’ni SGSE zaryadlar birliklar tizimidir. Ba’zi paytlarda, SGSE ni absolyut elektrostatik birliklar tizimi deb ataladi.
Gauss birliklar tizimida k proporsionallik koeffitsiyenti 1 ga teng hisoblanadi va zaryad birligi quyidagiga teng bo’ladi: SGSE zaryad birligi qilib, shunday nuqtaviy zaryad olinadiki, bu zaryadga vakuumda 1 sm masofada shunday nuqtaviy zaryad 1 dina kuch bilan ta’sir qiladi.
Zaryadning amaliy birligi qilib 1 Kulon (C) olinadi. 1C = 2,998·109 SGSE zaryad birligi (z.b.).
XB tizimida 1 Kulon zaryad birligi 1 sek vaqt ichida 1 Amper tok o‘tishi uchun zarur bolgan zaryad miqdoriga tengdir:
Q = I·t = 1A·1s =1C. Bu holda, C = 1/4πε0 ga tengdir.Zaryadlar ta’sir etuvchi muhit vakuum bo‘lsa, u muhit 0 – dielektrik singdiruvchanlikka ega bo‘ladi, u holda Kulon qonuni quyidagicha yoziladi: Agar z.b. bo‘lsa, teng bo‘ladi. Boshqa tarafdan .
Bundan,ε – dielektrik singdiruvchanlik moddalarda zaryadlarning Kulon ta’siri necha marta kamayishini ko’rsatuvchi kattalik.
|
| |
