|
Jismlarning o'zaro ta'siri
|
| bet | 4/8 | | Sana | 28.02.2024 | | Hajmi | 35.56 Kb. | | #163724 |
Bog'liq 1.Elektr zaryadning saqlanish qonuni 6, 1 (3), buxoro shahar, 642ace3fb2269, PSIXOLOGIYA, maqola 1, Yangilayotgan O’zbekiston Milliy tiklanishdan – milliy yuksalish sari, Выдающиеся личности в истории узбекистанаааааааа, 1-Maruza prizintatsiya, 3-mavzu Asosiy fotometrik kattaliklar, Документ Microsoft Word, Multimedia va uning zamonaviy ta\'minoti. Multimediadan axborot t, Mustaqil ishi mavzu Getroxalqali birikmalar asosida ishlab chiq-azkurs.org, Mavzu Pedagogik akmeologiya predmeti va uning fanlar tizimidagi-fayllar.org, 1-mavzu 2s nazariy (1)Jismlarning o'zaro ta'siri bir xil yoki ayblovlarga ega bo'lish turli belgilar quyidagi tajribalarda ko’rsatish mumkin. Biz ebonit tayoqchasini mo'ynaga ishqalab elektrlashtiramiz va uni ipak ipga osilgan metall gilzaga tegizamiz. Yeng va ebonit tayoqchasida bir xil belgidagi zaryadlar (salbiy zaryadlar) taqsimlanadi. Zaryadlangan gilzaga manfiy zaryadlangan ebonit tayoqcha yaqinlashganda, gilzaning tayoqchadan qaytarilishini ko'rish mumkin. Jismlarning bir xil belgili zaryadli o'zaro ta'siri.
Agar hozir zaryadlangan yengga ipak ustiga ishqalangan (musbat zaryadlangan) shisha tayoqchani olib kelsak, u holda yeng unga tortiladi
Kulon qonuni
Faradey ta’limotining davomchisi Maksvell elektrning atom tuzilishi tushunchasiga juda yaqin keldi. Keyinchalik elektron va protonni kashf etilishi fiziklarga elektr va magnit hodisalarining manbai zaryadlar ekanligi masalasini hal qilib berdi. Ana shu ma’lumotlardan so’ng:
Uzunligi 1 m chamasi bo’lgan po’lat yoki yog’och chizg’ichning o’rtasidan taglikka o’rnatilgan lampochka ustiga qo’yib muvozanatga keltiramiz . Unga avval 50-60 sm uzunlikdagi shisha tayoqchani to’g’ridan – to’g’ri yaqinlashtiramiz. So’ngra shisha tayoqchani gazetaga ishqalab chizg’ichga yaqinlashtiramiz. Ikkala holni kuzatib hodisa sabablarini talabalardan so’raladi. Tajriba natijalari umumlashtiriladi. Talabalarga elektrlangan jismga nafaqat qattiq jismlar balki suyuqliklar va gazlar ham tortilishini aytamiz va quyidagi tajribani ko’rsatamiz:
Jo’mrakli idishga suv solib shtativga o’rnatamiz. Hamda jo’mrakni sekin ochib suv oqimini hosil qilamiz. Suv oqimiga zaryadlangan shisha yoki kauchuk tayoqchani yaqinlashtiramiz. U holda suv oqimi tayoqchaga tomon tortilayotganligining guvohi bo’lamiz. Paxtadan ozgina bo’lak uzib olib tepaga otib uchiramiz va unga qog’ozga ishqalab zaryadlangan shisha tayoqchani yaqinlashtirsak, avval paxta bo’lagi shishaga tortiladi va o’ziga shishadagi ortiqcha zaryadning bir qismini oladi. Natijada shisha bilan bir xil ishorali ortiqcha zaryad bilan zaryadlanib qoladi. SHuning uchun shisha tayoqcha bilan bir xil ishorali zaryad bilan zaryadlangan paxta parchasi qocha boshlaydi (73-rasm). Ana shu tajribalar orqali jismlarning elektrlanishi tushuntiriladi. SHundan so’ng ikki hil musbat va manfiy elektr zaryad mavjudligi, har hil ishorali elektr zaryadlar bir-birini tortishi aytiladi va tajribalar ko’rsatiladi. SHu yerda zaryad faqat o’tkazgich sirtida taqsimlanishini aytib o’tish kerak. Keyingi darsda elektr zaryadning saqlanish qonuni ya’ni yopiq sistemada barcha zarralar zaryadlarining algebraik yig’indisi o’zgarmay qolaverishi haqida ma’lumot beramiz. q1 q2 ... qn const Ana shundan keyin zaryadlangan jismlarning o’zaro ta’sir kuchini birinchi marta 1785 yilda fransuz fizigi Kulon aniqlaganligi va uni o’tkazgan tajribasi tushuntiriladi.
|
| |
