Elektrostatik idarəli EŞB - lərin

Download 52,38 Kb.
bet	6/8
Sana	30.11.2023
Hajmi	52,38 Kb.
	#108809

1 2 3 4 5 6 7 8

Bog'liq
8. Elektro vakuum cihazlar Elektrovakuum cihazlar n klassifikas

Elektrostatik idarəli EŞB - lərin tərkibinə borunun oxu boyunca yönəlmiş nazik elektron şüanı yaradan elektron topu; elektron şüasının istiqamətini dəyişmək üçün nəzərdə tutulan meyletdirici sistem; elektron şüa ilə bombalama zamanı işıqlanma qabiliyyətinə malik olan ekran daxildir. EŞB - lərdə boru, daxilində vakuum səviyyəsi 10^-6 Pa- dan çox olan şüşə balondur (şək.8.3.).
Elektron top (yaxud elektron projektor), nazik elektron seli (elektron şüa) al- mağa imkan verən elektrodlar sisteminə deyilir. Elektron top kolbanın dar (boğaz) hissəsində yerləşdirilir və 1 - qızdırılan katoddan, 2 - idarəedici elektroddan (modul- yatordan) 3 - birinci və 4 - ikinci anoddan ibarətdir. Katod böyük olmayan, qız- dırılma zamanı elektronlar buraxan, içərisi aktivləşdirilmiş təbəqə ilə örtülmüş nikelli silindr şəklində hazırlanmışdır. Adətən EŞB- lərdə oksidli katodlar tətbiq olunur. İdarəedici elektrod (modulyator) katodun ətrafında yerləşmişdir, dibində balaca deşik (diafraqma) olan nikel silindr şəklində hazırlanıb. Modulyator elektron-idarə olunan lampalardakı tora analoji olaraq işləyir və şüanın cərəyan şiddətini tənzimləmək üçün nəzərdə tutulub. Modulyatora katoda nəzərən 0- 30V həddində mənfi gərginlik verilir. Bu gərginlik hesabına yaranan elektrik sahəsinin təsiri ilə katoddan emissiya olunmuş elektronlar borunun oxuna tərəf sıxılırlar (yönəldilirlər) və bu elektronlar

modulyatordan hər hansı bir məsafədə bir nöqtədə cəmlənirlər. Bunun nəticəsində elektron şüasının ilkin fokuslanması yerinə yetirilir. Bundan əlavə katod və idarəedici elektrod arasındakı elektrik sahəsi elektronlar üçün tormozlayıcı olub, onların bəzilərini geriyə katoda itələyirlər. Deməli modulyatordakı gərginliyi tənzimləməklə elektron şüanın sıxlığını dəyişmək olar. Bu cür tənzimləmə borunun ekranındakı işıqlanan ləkənin parlaqlığının dəyişməsinə gətirir.

Şək.8.3. Elektrostatik idarə etməli elektron-şüa borusu:

1- katod (elektron топ) ; 2 - idarəedici elektrod ; 3 - birinci anod ; 4 - ikinci anod; 5 - meyletdirici lövhələr ; 6 - ekran (lüminofor) ; 7 – elektron şüa ; 8 - akvadaq (qrafit təbəqə); 9-yaylı kontakt; 10 – şüşə balon.
İki anod sistemi elektronların katoddan anoda tərəf hərəkətini və onların sonradan nazik şüaya fokuslanmasını təmin edir. Anodlar içi boş metal silindrlər şəklində hazırlanmışdır. Birinci anodun diametri ikinci anodun diametrindən kiçikdir və çoxlu sayda diafraqmalarla təchiz olunur. Elektronların kifayət qədər sürətini almaq üçün anodlara böyük müsbət gərginlik verilir: birinci anoda yüzlərlə volt, ikinci anada isə bir neçə kilovoltlarla gərginlik verilir.
Katodun, modulyatorun və anodların fərqli potensialları qeyri bircins elektrik sahəsi yaradır, hansı ki, öz təsirinə görə iki elektron linzaya oxşardır. Bu elektron linzalardan biri modulyator və birinci anod, ikinci isə anodlar arasında yerləşir. Ona görə də EŞB-nin, elektronların fokuslanmasını yerinə yetirən anodlar sistemi elektro- statik linza adlanır. Linzanın toplayıcı təsiri səpələyici təsirindən çoxdur. Birinci anoddakı gərginliyi dəyişməklə anodlar arasındakı elektrik sahəsini dəyişərək fokus nöqtəsini borunun boyunca yerini dəyişmək olar.
Meyletdirici lövhələr elektron şüanın fəza vəziyyətini idarə edir. Onlar qarşılıqlı perpendikulyar yerləşmişlər və şüanın meyl etdirilməsi üçün biri birinə paralel olan lövhələr cütü arasında elektrik sahəsi yaratmaq üçün lövhələrə gərginlik verilir. Ləkənin ekranda sürüşməsi h = kU təşkil edir, hansı ki, burada U – tətbiq olunan gərginlik, k – lövhənin həssaslığıdır.
EŞB-nin ekranı elektron dəstəsi ilə bombalanan zaman işıqlana bilən maddədən (lüminofordan) ayrılan elektronlar boruya yapışaraq (oturaraq) onda mənfi yük yaradır. Bu yük böyük qiymətlərə qədər arta bilər və borunun normal iş
rejimini poza bilər. Bunun qarşısını almaq üçün borunun daxili səthi akvadaq adlanan elektrik keçirici təbəqə ilə örtülmüşdür və bu təbəqə ikinci anodla birləşmişdir. Bu təbəqəyə birinci elektronların bombalaması hesabına ekrandan buraxılan ikinci elektronlar cəzb olunur, bununla da yüklərin ekrandan aralanması əldə olunur.
Akvadaq elektrostatik ekran rolunu oynayır. O elektron selini xarici elektrik sahələrinin təsirindən qoruyur, borunun ikinci anodu ilə birləşir və onunla birlikdə torpaqlanır.
Maqnit meyletdirici sistem EŞB - nin xaricində, boğazında yerləşdirilmiş iki sarğaclar cütündən ibarətdir. Hər bir sarğac cütündən cərəyan buraxıldıqda hər bir sarğacdakı cərəyanın istiqamətindən asılı olaraq şüa bu və ya digər istiqamətdə meyl edəcək. Hər bir sarğac cütü borunun oxuna və digər sarğac cütünün sahəsinə perpendikulyar olan praktiki bircins maqnit sahəsi yaradır.

Download 52,38 Kb.

1 2 3 4 5 6 7 8

Download 52,38 Kb.