36
– e’tiborni tovar ishlab chiqarishdan iste’molchiga, uning xohish va ehtiyojlariga
qaratish talab etiladi.
Birinchi davr
-
«ishlab chiqarishni takomillashtirish konsepsiyasi»
-
«mahsulot ustunligi»
tarzida belgilanadi, bunda eng muhim masala yaxshi tovar
ishlab chiqarish va uni xaridorga arzon narxlarda sotish deb hisoblanadi. Konsepsiya
shiori - «imkoni boricha ko‘proq tovar ishlab chiqar, chunki bozor talabi cheksiz».
Tovarni takomillashtirish konsepsiyasi
iste’molchi e’tiborini tovarga,
uning
sifatiga va narxiga qaratishni talab etadi. Iste’molchilar o‘xshash tovarlarni sifatlarini
boshqa firmani shunday tovarlari bilan solishtirib ko‘radilar. Bu konsepsiyani
ko‘pincha kompaniya, firma,
tashkilotlar, shuningdek, notijorat tashkilotlar ham
ushlab turadilar. Biroq tovar konsepsiyasi muvaffaqiyat keltiravermaydi.
Keyingi davr «sotishni (tijoratni) faollashtirish konsepsiyasi»
nomini oldi.
Bunda firmaning mahsulotini «mana tovar tayyor, kelavering va savdolashing» shiori
bilan sotishni mo‘ljallash birinchi o‘ringa chiqadi.
Tovar va savdo marketinggi
konsepsiyalari mahsulot ishlab chiqarish hali seriyali, ya’ni yalpi tus olmagan davrda
maydonga kelgan edi. Tovarlarning yangi turlari va xillari hisobiga yuqori darajada
foyda qo‘lga kiritilar edi, sababi mohiyat e’tibori bilan cheksiz talabga ega bo‘lgan
bozorda bu tovarlarga nisbatan talab benihoya katta edi.
XX – asrning 50 - yillarida boshqarish konsepsiyasining ilk asosini sotish hajmi,
ishlab chiqarish va
muomala xarajatlari darajasi, daromad, foyda va boshqa
ko‘rsatkichlarni uzoq muddatli o‘zgarishlarini aniqlash tahlil qilindi. SHunga ko‘ra
bozordagi ish faoliyatini bir yildan besh yilgacha moslashtirish ko‘zda tutilgan.
Marketing rivoji tarixida o‘tgan asrning 50-yillari muhim bosqich bo‘ldi.
Ortiqcha mahsulot ishlab chiqarish tangligi ko‘rinib qoldi. Marketing - ishlab
chiqarishni bozor talabiga
moslashtirish konsepsiyasi, uning asosini iste’molchiga -
«bozor ustunligi»ga mo‘ljal olish tashkil etdi. Marketing boshqaruvining bozor
konsepsiyasi yanada rivojlandi.
Quyidagi 2.3-rasmda sotish va marketing konsepsiyasi berilgan.
