Mustaqil ish mavzulari
t/r
|
M a v z u
|
Soat
|
Nazorat turi
|
1
|
Tabiatshunoslikda qopllaniladigan ilmiy uslubiyotlar.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
2
|
Antik davr va o`rta asrlarda tabiiy fanlar rivoji.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
3
|
Fan texnika inqilobi va uning tabiatshunoslikdagi ahamiyati.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
4
|
XXI asr axborot asri deb atalishi sabablari.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
5
|
FTIning jamiyat hayotiga tavsifi.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
6
|
FTIning salbiy oqibatlari.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
|
Boshqa tabiiy fanlar (Kime, geologiya, biologiya va h.k.) ning rivojlanishida fizikaning roli.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
3
|
Koinotning tarkibi va joylanish tartibi.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
4
|
Koinot hosil boplishiga oid nazariyalar.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
5
|
Quyosh sistemasi va uning tuzilishi.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
|
Erning harakati va uning oqibatlari.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
|
Er geosferalari.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
6
|
Kimyo fanini oprganishda D.I. Mendeleev davriy sistemasining ahamiyati.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
7
|
Hozirgi zamon Kimyo fanining tarkibi (anorganik va organik kimyo) va vazifalari.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
8
|
Kimyoviy elementlarning muayyan tizimga solinishi va davriyligini belgilovchi omillar.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
9
|
Tabiatning biologik tavsifi.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
10
|
Molekular genetika va biotexnologiya.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
11
|
Klon tushunchasi va uning biologiya fanidagi tutgan o`rni.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
12
|
Irsiyat qonunlari va gen haqida tushuncha.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
13
|
Biologiya fanidagi klonlash, transgen opsimlik va hayvonlar.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
14
|
Transgen opsimlik va hayvonlar.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
15
|
Tirik tabiat xaqidaggi tasavvurlarni shakllanishi.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
16
|
Tur va uning mezonlari.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
17
|
Odamning paydo bo`lishi haqidagi nazariyalar.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
18
|
Odamning qadimiy ajdodlari haqidagi maplumotlar.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
19
|
Geologik era va davrlar.
|
2
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
20
|
Tabiatdagi biologik xilma-xillikni saqlash va atrof-muhitni muhofaza qilish.
|
4
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
21
|
Demografik muammolar.
|
4
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
22
|
Sog`lom hayot tarzi. Inson salomatligi va uni asrash.
|
4
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
23
|
Sog`likni asrovchi omillar.
|
4
|
Yozma konspekr tayyorlash
|
2.5 Mavzu yuzasidan taqdimot yaratish.
Men bitiruv malakaviy ishimni tayyorlash jarayonida AutoPlay Media Studio dasturidan foydalangan holda Biologiya fanidan interaktiv darslik yartdim. Bu elektron darslik mavzuga oid video lavhalar, ma`ruzalar matniva test topshiriqlaridan tarkib topgan.
1-rasm electron darslini bosh sahifasi
2-rasm Vide lavhalar
3-rasm. Ma’ruza materiallari
3-rasm. Mavzu yuzasidan test savollari III BOB MEHNAT MUHOFAZASI VA XAVFSIZLIK TEXNIKASI QOIDALARI
3.1 Texika xafsizligi
Zamonaviy axborot stenalardan EHMlardan foydalanishda texnika havfsizligi qodalariga rioya qilishni ikkita qismiga bo’lish mumkin.
EXM dan foydalanishni o’rganishda
EXM dan foydalanilganda
O’rganishning texnika xavfsizligining umumiy qoidalari quyidagilardan iborat bo’ladi:
O’quv kompyuter xonalarida ishlash uchun texnika xavfsizligi bo’yicha birinchi ixtisoslik guruxiga ega bo’lgan qo’lanmasini bilgandan so’ng ruxsat beriladi.
Kompyuter qurilmalarini moylash va tozalash, yuvish, ko’zdan kechirish, tarmoqdan o’chirish holati amalga oshiriladi.
O’quv kompyuterlar simlarini umumiy tarmoqqa ulangan xolda uzish yoki ulash qat’iyan man etiladi.
O’quv kompyuterlari elektr tarmog`iga ulangan xolatda uning ustidagi qoplamasini echish man etiladi, chunki uning elektron nurlanish moslamalari yuqori elektr kuchlariga ega.
O’quv kompyuteriga nazoratsiz yopiq xolatda qoldirish mutlaqo man etiladi.
O’quv kompyuter xonalarida kompyuterlardan foydalaniladi, so’ng ulash sim o’chirish tarmoqdan o’chirish lozim.
O’quv kompyuter xonasi yong’inga qarshi kurash talablariga ko’ra to’liq ta’minlangan bo’lishi lozim.
O’rgangandan keyin erga ulangan xolda foydalanish uchun quyidagi texnikaxavfsiziligi qoidalariga rioya qilish kerak:
Elektr xavfsizligi
Yon’g’in xavfsizligi
Elektr xavfsizligi: Darstur uslubida ishlash xonasi elektr xavfsizligi jixatidan to’liq javob berishi kerak. Ular quruq doimo bir xil xaroratda bo’lishi kerak, pollari izolyattsiya qilingan bo’lishi kerak, changsiz va xamisha qurilmalar erga ulanga bo’lishi lozim. Kompyuter yerga ulangan xolda 220 Volt quvvatga ega bo’lgan tokdan foydalaniladi.
Foydalanuvchi kuchi elektr tok ta’sirida faqat avariya paytida zararlanish mumkin. Foydalanuvchi kompyuterning simlarining joylash sxemasi bilan to’liq tanishga bo’lishi lozim va ularni ishlatishni elektrdan foydalanish qoidalarini buzmasligi lozim.
Yong’in xavfsizligi:Kompyuter o’rnatilgan binolar yong’in xavfining D kotigoriyasini 3 darajasiga loyiqdir. Xisoblash markazidagi yong’inlar juda xavfli bo’ladi va ko’p zarar etkazishi mumkin. Chunki zamonaviy EXM lar elektr toki asosida ishlaydi va elektr qurilmalarining elektr moslamalarining elektr qismidan yong’in chiqsa, yong’in paydo bo’ishi mumkin. Bundan tashqari elektr tok sxemasining ommaviylari juda zich joylashgan bo’lib, ularning islash paytida havo haroratida juda ham yuqori bo’ladi. Shuning uchun elektr tok ommaviylarining harorati oshmasilgi uchun ventilyatsiya qurilmalari ishlashini ta’minlash lozim. Yong’in paydo bo’lsa, ham uni suv yoki qum bilan o’chirish mumkin emas chunki EHMning ko’pchilik elementlar kuchlanishi bilan ishlatiladi, shuning uchun yong’inni o’chirish uchun poroshokli sastavlardan foydalanish lozim. Ular sublimatsionar va ko’chma bo’lishi mumkin va avtomattik ravishta ulanishi kerak bo’ladi. Hosirgi paytda modul poroshokli ulagichlar OPA-5O, OPA-100, YAPP(9) ishlab chiqarilgan. Binoda yomg’rni o’chirish uchunYPC – 500 pomoshlikli o’chirg’ich yaratilgan bo’lib, u pomoshnikni saqlash uchun shinasidan yuqori siqilgan gaz balandlaridan redoktor va turboprovodda iborat bo’lgan. Yonilg’ini oldini olish uchun IP – 104 va IP 212 axborotchilardan foydalaniladi. Foydalaniluvchilarni kompiyuterda ishlashga ruxsat olishdan oldin ularga yong’in xavsizligini qoidalari va yong’in bilan kurashish usullari bilan tanishtirish lozim, bundan tashqari kompiyuterlar joylashgan xonalardamahsus yong’indan evakuasiya qilish ko’rgazma vositalari mavjud bo’lishi kerak. Chiqish joyi aniq ko’rsatilishi lozim.
Yuqorida ko’rsatilgan qoidalariga to’liq rioya qiladigan abonentni kompyuterdan foydalanishga ruxsatsat berish mumkin.
Sanitariya va gigyena.
Stol va stullarga talablar.
Kompyuter xonasida stol va stullar talablar mavjud bo’lib, stol blandligi yerdan 68-77 sm bo’lib, stullar esa aylanuvchan bo’lishi kerak. Chunki stol-stullar o’z garbati biloan to’g’ri kelmasa, foydalanuvchi tezda charchab qoladi. Stol va stullar shunday joylashtirilishi lozimki, ular insonlarga turib yurishiga halaqit bermasligi kerak.
3.2 Inson antropomotrik o’lchovlarini hisobga olish:
Insonni antrpomotirik o’lchovlari quyidagicha: o’rtacha balandilgi 1m 72 sm, yelka kengligi 39 sm, qo’llar yoyilmasi 160 sm.
Agarda bu antrpomotirik o’lchovlari hisobga olinmasi, tinglovchilar ish paytida bir-biriga halaqit berishi mumkin.
Monitordan insonni ko’zigacha antimal masofa: Monitor ko’zdan ozgina pastroqda va 50 sm kam bo’lmagan masofada joylashishi kerak. Monitor va ko’z orasidagi masofa 60-70 sm bo’lishi tavsiya qilinadi, bu masofa kichik bo’lsa insionni ko’zi tezroq charchaydi. Manitorni dizayn va rangi o’ziga e’tiborni jalb qilmasilgi lozim. Shuning uchun monitorning sirt tomonida xar xil reklama yopishtirgichlarni olib tashlash kerak. Monitoni ekrani zangori va ko’k ranglarga bo’yalishi shart. Chunki bu ranglar inson ko’ziga eng yahshi ranglardan hisonlanadi.
Kompyuterda ishlash vaqtida insonni charchash sabablari.
Kompyuter bilan ishlash vaqtida inson quyidagi faktorlarda charchaydi:
-ekranni yorug’ligi; -kontrakt va fon o’rtasidagi aniqligi;
-kompyuterda ishlash vaqtida issiqligdan nurlanish;
-kompyuterda nurlanishning insonga ta’siri;
-kompyuter buzuqilgi;
Kompyuter xonasiga talablar: Kompyuterning shipi oq ko’k fon bilan oqlanishi devolarni yashil rangda oqlanishi kerak. Bu ranglar va oftob nurlanishi bizga kerakli rang iqlimni yaratib beradi.
Elektr havfsizligi: Kompyuter xonasida hamma jihozlar elektrda ishlaydi, shuning uchun elektr shakstlanishiga uchrash mumkin. Kompyuterlarda yega ulash va yerga ulash himoyasiga talablar.
Hamma kompyuterlarda ele ktr tarmog’iga ul.ash uchun maxsus sistema ishlatiladi va unda “O” ulash himoyasi qo’llanilgan. “O” ga ulash himoyasi bu “O” simini korpuslari bog’lash va har xil issiqlikda ishlaydigan av tomatlarni ishga tushuruvchi sistemadir.
Shaxsiy kompyuterdan foydalanish qoidalari: Shaxsiy kompyuterni ishga tayyorlash va o’chirish tartiblari mavjud. Avvalambor kompyuterning tarmoq kuchlanishiga mosligini tekshirish kerak. Shaxsiy kompyuterlar 220 yoki 110 kuchlanishil elektr tarmoqlarida ishlashi mumkin.
Shaxsiy kompyuterlar uchun kuchlanishning o’zgarishi, ayniqsa keskin o’zgarishlar havfli bo’lishi mumkin. Shuning uchun maxsus stalbizatorlardan yoki elektr quvvatining uzluksizligini ta’minlovchi-UPS qurilmasidan foydalanish tavsiya etiladi. Maxsus UPS qurilmasi elektr quvvatini o’zgarmas holda ushlab turadi hamda elektr mabayi o’chirilganda keyin muayyan vaqt davomida kompyuter ishlashini ta’minlab turadi. Bu vaqt kompyuterda bajarilayotgan ishlarni tugatish uchun yetarlidir. Masalan, kerakli ma’lumotlarni diskga yozib qo’yish yoki pragrammalar ishini tugatish uchun va hokazo.
Atrof muhit muhofazasi.
Kishilik jamiyati jadval rivojlanib borayotgan bir davrda tabiiy muvozanatni ya’ni ekologiyani yahshilash, tabioatnio muhofaza qilish dun yo miqyosida ega bo’lgan muammo bo’lib qolmoqda chunki ekologiya barcha mavjudotlarni biologiyasiga xos talablarga javob berishi, aks holda ularning yashsasi qiyinlashishi va nihoyat, nobut bo’lishi mumkin. Inson tabitani bir bo’lgi. Shuning uchun tabiatni muhofaza qilish, uning boyliklaridan rejali va samarali foydalanish insonlarning muhim vazifasi hisoblanadi.
Ekologiya hususida so’z yuritib Prezidentimiz I.A. Karimov, ekologiya havfsizligi-milliy va mintaqaviy doiradan chiqib, butun insoniyatni umumiy muammosiga aylanib ketdi, deb ta’kidlangan edi. Haqiqatdan tabiiy muvozanatni saqlash va uni uzluksiz ravishta yahshilash, mustahkamlab borish-butun dunyo ahamyatiga ega bo’lgan muammoga aylanib bormoqda. Shuning uchun kishilik kishilik jamiyatnung hozirgi zamon taraqqiyoti ekologiya haqida bilimlarni o’rganish va rivojlantirish va uning tartib qoidalarini amalda to’g’ri qo’llash hamda barcha tamoillariga roiya qilishni taqazo etayotir.
Bu o’z navbatida ekologiya va tabiatni muhofaza qilish fanini har taraflama puxta o’rganish hamda bu soxa bo’yicha keng ko’klamda ilmiy tadqiqot ishlari olib borish, uning natijalarini amalda mutazam qo’llashga undamoqda.
Tabiiy sharoitning mavjudotlari talablarga mos eklmasligi, ya’ni muvozanatning buzilishi ularning o’sish, rivojlanish va nasl berish hususiyatlari yomonlashtiradi. Bunday holatda uzoq davom etishi mavjudotlarini halok bo’lishiga-dunyoda hayotning so’nishiga olib keladi. Shuning uchun tabiiy muvozanatni saqlash sayyoramiz doirasida muammo bo‘lib kelmoqda. Dunyoda hayotning barqaror bo’lishligini ta’minlash uchun tabiiy muvozanatni, ya’ni ekologiyani o’rganish, uning tamoyillariga rioya qilish yo’li bilan mavjudotlar ichiki muhit talablarini tashqi muhit omillari bilan uzluksiz ta’minlashga erishish katta ahamyatga ega. Inson tabiat boyliklaridan o’z manfaatlari uchun keng foydalanadi. Zero u tabiatning ajralmas qismi. Tabiatga barcha mavjudotlar va borliq jismlar o’ziga xos darajada ta’sir qiladi. Lekin inson o’zining aql-zakovati, jismoniy mehnati tufayli tabiatga boshqacha ta’sir ko’rsatadi. U hatto ayrim masalalar bo’yicha tabiatni o’z foydasiga bo’ysundirishga ham erishadi. Natijada, tabiat boyliklari yo’q bo’ladi, (inson) o’zini falokat yoqasida olib keladi va butunlay nobud bo’ladi. Bunday nuhush holat ro’y bermasligi uchun ekologiyani buzmaslik, aksincha, uni saqlash va tabiatni muhofaza qilish lozim.
“Ekologiya” so’zi grekcha bo’lib, oikos-yashash muhiti, turar joy va logos-ta’limot ma’nosini bildiradi. Ya’ni, ekologiya mavjudotlar uchun yashash sharoitlari mos kelishligi haqidagi ta’minotdir.
Inson va tabiat bir-biriga uzviy bog’liq. Tabiat-inson va butun mavjudotlar yashash sharoitining birdan-bir asosi. Uning boyliklari jamiyatni yashashi, rivojlanishi uchun zarur bo’lgan moddiy, madaniy ehtiyojlarni qondiradigan bitmas-tuganmas manba. Inson tabiatsiz yashay olmaydi, chunki u tabiatning ajralmas kichik bir qismi. U mavjudot sifatida tabiat ta’sir ko’rsatadi. Lekin insonning tabiatga o’z aql-zakovati, mehnat faoliyai tufayli ta’sir qilishini hech
nima bilan taqqoslab bo’lmaydi. Boshqacha qilib aytganda, mavjudotlar tabiatdan qanday bo’lsa, shunday foydalanib, unga sezilarsiz ta’sir etadi. Inson esa tabiatga shunchalik kuchili ta’sir ko’rsatishi mumkinmi, hatto tabiatni o’ziga bo’ysindiradi.
Sanoatning rivojlanishi tabiiy boyliklar kamayishi bilan birgalikda atrof muhit ifloslanishiga olib keladi. Ishlab chiqarish chiqindilar suv, atmosfera va tuproqning ifloslanishiga sabab bo’ladi. Bunday ifloslanish tuproq unumdorligining pasayishiga olib kelishio bilan bir qatorda hayvonot olami va inson salomatligi uchun havfli bo’lib qoldi.
Atrof-muhitning ifloslanishi katta shaharlarda yaqqol ko’zga tashlanmoqda. Hosirgi vaqtda rivojlangan mamlakatlar yirik shaharlarida ichimlik suvi yetishmayotganligi havo zaharli moddalar, jumladan qo’rg’oshin bilan zaxarlangaligi aniqlangan. Ko’pgina ko’l va daryolar biologik nutai nazardan faoliyatisiz hisobalnadigan bo’lib qoladi. Yrik shaharlar axlatlar, chiqindilar to’lib ketganligi tufayli turli yuqumli kasalliklar kelib chiqish havfi tug’ulmoqda. Umuman, insonning tabiatga bo’lgan ta’siri shuchalik kuch olib, katta havf tug’dirmoqdaki, u biologik muvozatnatning, buzilishiga sabab bo’lib, ishlab chiqarish kuchlarining kelgusida rivojlanishiga to’sqinlik qilishi mumkin.
Tabiatni muhofaza qilishining maqsadi. Tabiatning muhofaza qilish qadim zamonlarda boshlangan va unning maqsadi asta-sekin mukammalashib bormoqda. Ilgari tabiatni muhofaza qilish moddiy boylik nuqtai nazardan qilingan bo’lsa, hozirgi zamonga kelib, maqsadi keng tus olmoqda.
Ayni vaqtda tabiatni muhofaza qilishning maqsadlari iqtisodiy, sog’lomlashtirish, tozalik (gigyena), tarbiyaviy-badiiy (estetika) va ilmiy yo’nalishlarga bo’linadi.
Tabiatni muhofaza qilish va undan foydalanish ham zarur. Uni muhofaza qilishning asosiy sharti himoya qilishni foydalanish bilan bir vaqtda olibborish lozimligi. Bu tabiatni himoya qilish va undan foydalanish bir butun masala ekanligi ekanligi kelib chiqadi. Tarixda insonning tabiatga munosabati o’zgaruvchan bo’lib, u jamiyatning turmush tarziga bog’liq. Tabiat boyliklaridan vahshiyona emas, balki to’g’ri, oqilona, insofli, kelajakni o’ylagan holda foydalanish kerak.
XIX va XX asrlarning boshlarida tabiatini muhofaza qilish jamoatchiligi shaklllandi. Shundan so’ng, tabiat boyillarini muhofaza qilish boshlandi. Matbuotda suvni muhofaza qilish, yer osti boyliklaridan foydalanish haqida qonunlar e’lon qillndi.
MASALALAR.
1-topshiriq. Yerga ulash qurilmalarini hisoblash.
Bu topshiriqning asosi insonni elektr toki urish xavfining darajasini aniqlaydigan omillarini o’rganish hisoblanadi. Tok zanjiriga insonning ulanish sxemalari tahlili va erga qisqa tutashuvda elektr tokining tarqalish jarayoni tushuntiriladi. Elektr xavfsizlikni ta’minlash uslublari sifatida izolyatsiyaning himoyalash uslublari, erga ulash, shaxsiy himoya vositalari, himoyaviy uzish, to’sish (blokirovka) va signalizatsiya, yuqori kuchlanishni past kuchlanish tarmog’iga o’tishi va saqlanib qoladigan zaryadlardan himoyalashlar o’rganiladi. Elektr qurilmalarga xavfsizlik talablari, elektr qurilmalarning xavfsizlik nuqtai nazaridan sinflarga bo’linishi, ishlab chiqarish binolarining sinflarga bo’linishi, elektr qurilmalarda bajariladigan ishlar tavfsiflari va sinflarga bo’linishi ko’rib chiqiladi.
Dastlabki berilganlar:
Grunt turi
|
Toshloq
|
Ρ , Om.m
|
80
|
, Om
|
20
|
, Om
|
1,6
|
, Om
|
0,9
|
,Om
|
100
|
l , m
|
2,0
|
D , m
|
0,07
|
t , m
|
2,0
|
Η
|
0,69
|
UF
|
220
|
Ro
|
4
|
Rz
|
4
|
Rh
|
1000
|
Reu
|
4
|
Talab qilinadi:
1.a) Fazaning korpusga qisqa tutashib qolganida qurilmani nolga ulashdagi (korpuslarning nolinchi o’tkazgichga ulanganda) korpusdagi kuchlanishni aniqlash.
b) nolinchi o’tkazgich erga qayta ulanganda korpusdagi kuchlanishni aniqlash.
2. Qisqa tutashuv tokini aniqlash va saqlagichning kuyishi texnika xavfsizligi qoidalarini qoniqtirishini tekshirish
IQTIYu
bu erda IYu-saqlagich toki (IYuq20, 30, 50, 100 A qiymatlar bo’yicha tekshiriladi).
Faza nolga ulangan korpusga tutashganda qisqa tutashuv toki faza-nol halqa bo’yicha oqib o’tadi.
1. IQT.-qisqa tutashuv tokining qiymati quyidagi ifoda orkali aniqlanadi:
IQT Uf Zn =220/1.6=137.5 A
Zn–faza–nol halqasi qarshiligi Uf-faza kuchlanishi
2. Erga nisbatan korpusning qayta erga ulanishsiz kuchlanishi quyidagicha aniqlanadi
UE IQT ZN UE=123.75
ZN –nolinchi o’tkazgichning qarshiligi
3.Erga nisbatan korpusning qayta erga ulanishli kuchlanishi quyidagicha aniqlanadi:
UEK UE Rn / (Rn +R0) = 123.75*20/(20+4)=103.125 V
R0, Rn–mos ravishda neytralni erga ulanish va nolinchi o’tkazgichning erga qayta ulanish qarshiliklari,
4. Nolinchi o’tkazgich uzilganda va uzilgan joydan keyingi korpusga tutashuv erga nisbatan korpuslar kuchlanishi
quyidagiga teng
Nolinchi o’tkazgich erga qayta ulanmaganida
a uzilish joyidan keyin nolinchi o’tkazgichga ulangan korpuslar uchun
U U, V U220 B
b uzilish joyidan oldin nolinchi o’tkazgichga ulangan korpuslar uchun
U 0 ,
Nolinchi o’tkazgich qayta ulanganida
v uzilish joyidan keyin nolinchi o’tkazgichga ulangan korpuslar uchun
U U· =220*20/(4+20)=4400/24=183.3 V
g uzilish joyidan oldin nolinchi o’tkazgichga ulangan korpuslar uchun
·.3 V
Ko’rsatilgan hollarda inson tanasidan oqib o’tuvchi tok quyidagicha aniqlanadi
a) =220/1000=0.22 A
b) ;
v) =220/1000=0.22
g) =0 A
Rh-inson tanasining qarshiligi
. Faza tasodifan erga tutashib qolganida nolinchi o’tkazgich qayta erga ulanmaganida nolga ulangan qurilma korpusidagi kuchlanish quyidagiga teng bo’ladi
V
R0-neytralni erga ulanish qarshiligi, R3M-faza o’tkazgichini erga ulanish joyidagi qarshiligi.
chuqurlikka qoqilgan bittalik erga ulagichning qarshiligi quyidagicha aniqlanadi
-gruntning solishtirma qarshiligi, -trubaning uzunligi, m. d-trubaning diametri, m;
h3 ekranlash koeffitsientida zarur bo’ladigan erga ulagichlar raqami quyidagicha aniqlanadi;
Om,
2-topshiraq. Havo almashuvining karraliligini hisoblash.
Issiqlik, gaz va chang zararli ajralmalari bo’yicha havo almashinuvining karraliligini aniqlanadi.
Dastlabki berilganlar:
V , m
|
200
|
Q , kJG’soat
|
7·10
|
QAJR, kJG’soat
|
1,4· 10
|
T0 , K
|
7
|
SO
|
3,5
|
Notoksik P changi
|
5,0
|
s
|
1
|
Hisoblash uslubi
Ish binolarida uzluksiz havo almashinuvi imkoniyatini ko’rib chiqish va xavfli ajralmalardan himoyalash bo’yicha muxandislik echimlarini qo’llash zarur. Ventilyatsiya tabiiy va mexanik turlarga bo’linadi. Ventilyatsion qurilmalarni ishlash effektivligini nazorat qilishda ishlab chiqarish binolarida havo almashtirish marttaligi nazorat qilinadi, shuningdek, harorat, namlik, havo harakati tezligi o’lchanadi va ishlab chiqarish binosining gigienik sifati tahlil qilinadi.
1. Haydash zarur bo’ladigan QIS.A, issiqlik ajralmasi quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
QIS.A QP - QAJRq 7·10-1,4· 10= 9.8·10 kJ/soat
bu erda QP – ishlab chiqarish va qurilmalaridan, insonlardan issiqlik ajralishi, quyosh radiatsiyasi va boshqalar natijasida ishlab chiqarish binosiga keladigan issiqlik miqdori, kj/soat;QAJR –bino devorlari orqali atrof muhitga beriladigan issiqlik miqdori, kj/soat.
2. Issiqlik ajralganda 1 soat mobaynida ishlab chiqarish binosidan haydash zarur bo’ladigan L havo miqdori quyidagi ifoda orqali aniqlanadi.
L = QIS.A s IR =9.8·10/1·7·1.29=1.08·10 m3/soat
-SO uchun:
-Pb changi uchun:
-notoksik P changi uchun :
Bu topshiriqni bajarishda c0 olinadi.
4. Har bir zararli ajralma turi uchun almashtiriladigan havo miqdori L alohida hisoblanadi. Keyin olingan qiymatlarning eng kattasi olinadi va havo almashinuvi karraliligi ifodasiga qo’yiladi
1/soat
XULOSA VA TAVSIYALAR
Men “Kollejlarda tabiiy fanni o’qitish tizimlarini takomillashtirish loyixasini ishlab chiqish” mavzusida bitiruv malakaviy ishnimni tayyorladim. BMI ni bajarish davomida kassb-hunar kollejlarida faoliyatini, tabiiy fanlardan dars o`tish jarayoni va darslarda o`qituvchi va talaba o`rtasidagi interfaollikni o`rgandim. O`rganish jarayonida shunga amin bo`ldimki jamiyatning barrcha sohalariga zamonaviy axborot texnologiyalarini faol kirib borgani kabi ta`’lim tizimida ayniqsa tabiiy fanlarnio`qitishda ham ularni integratsiyasini oshirish kerak ekan. Buning natijasida quyidagi yutuqlarga erishishimiz mumkin:
O`qituvchiga darsni tashkillashda bir muncha qulayliklar yaratadi;
O`qituvchi va o`quvchi o`rtasidagi interfaollikni mustahkamlaydi;
Fizika, kimyo kabi fanlardan reaksiylarni o`tkazishda virtual laboratoriyalardan foydalanish imkonini beradi;
Bu reaksiyalar natijalarini aniqligini ta’minlaydi;
Elektron darsliklardan foydalanish imkonini beradi;
Darslarda internet texnologiyalardan foydalanishga zamin yaratadi;
Talaba va o`qituvchini kreatevligini oshiradi.
FAYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI.
1. I.A.Karimov,“Demokratik islohatlarni yanada chuqurlashtirish va fuqorolik jamiyatining shakllantirish-mamlakatimiz taraqqiyotinig asosiy mezonidir”.˗Toshkent:«O’zbekiston», 2011-yil.
2. I.A.Karimov, “Jahon moliyaviy inqirozi. O’zbekiston sharoitida uning bartaraf etishning yo’llari va choralari”.-Toshkent.: «O’zbekiston», 2009 yil.
3. Karimov I. A. Uzbekiston buyuk kelajak sari.—Toshkent.: «Uzbekiston»,1998.—528 b. I.A.Karimov, “Yuksak ma’naviyat-engilmas kuch”.- Toshkent.: «O’zbekiston », 2007 йил.
4.U.Inoyatov. “Aniq fanlarni o`qitishning ustuvor vazifalari” O`zbekiston tabiiy fanlar forumi materiallari. 2017y
5. Informatika: Kasb-xunar kollejlari uchun o`quv dasturi.G`G`Mualliflar jamoasi: A.A.Abdukodirov, R. D. Aloev, R. R. Bokiev va boshqalar—T.:2000.—12 b.
6. Raxmonkulova S. I. IBM RS shaxsiy kompyuterida ishlash.—Toshkent, 1998. —224 b.
7 . O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi tomonidan tashkil etilgan "Aniq va tabiiy fanlarni o‘qitishning zamonaviy metodologiyasi: dolzarb masala va yechimlar" mavzuidagi forum materiallari.
8. Xozirgi zamon tabiy fanlar konsepsiyasi. O`quv uslubiy majmua Al Xorazmiy nomidagi Urganch davlat universiteti. 2012y.
9. G’ulomov S. S., SHermuxamedov A. T., Begalov B. A. Iktisodiy informatika: Darslik G`Akademik S. S. G’ulomovning umumiy taxriri ostida.—T.: «Uzbekiston», 1999.—528 b.
10.G’ulomov S. S. va boshqalar. Axborot tizimlari va texnologiyalari: Oliy o`quv yurti talabalari uchun darslik G`Akademik S. S. G’ulomovning umumiy taxriri ostida.—T.: «SHark», 2000.—592 b.
11. Taylokov N.I., Axmedov A.B. "IBM PC kompyuterlari". Toshkent 2001y.
12.Raxmonkulova S.I. "IBM PC shaxsiy kompyuterlarida ishlash". Toshkent 1996y.
13. Imamov E.Z., Fattaxov M. "Axborot texnologiyalari. "Toshkent" 2002y.
14. Uzokov Z.U. "Informatika va axborot texnologiyalari" ma’ruza matnlarining elektron versiyasi. Karshi 2002y.
15. Mallaev A.R., Nosirov B.N., Ganiev R.R. "Kompyuter kunikmalari". Tasvirli o`quv kullanmaning elektron versiyasi. Karshi 2002y.
16. Nosirov B.N. "Kompyuter kunikmalari". Uslubiy kullanma. Karshi 2000y
Kasb –hunar kollejlari faoliyatini belgilovchi me’yoriy hujjatlar 1-to’plami. Toshkent 2001 yil.
17. B.L. Braydo “Ofis texnikasi boshqarish va yuritish uchun” Mehnat nashryoti 2001 yil.
18. S. S. G’ulomov va boshqalar «Axborot tizimlari va texnologiyalari» Toshkent, «O’zbekiston», 2000 yil
19. A.R. Maraximov, S.I. Rahmonqulova. «Internet va undan foydalanish». Toshkent, 2001 yil
20. V.A. YAymin, B.S. Kasaev. «Informatika: praktikum na EVM» Uchebnoe posobie. Moskva «Infra – M» 2001.
21. «Vash klyuch k Internetu» Rukovodstvo polzovatelya Glasneta. 3e izdanie avgust 1997.
22. V.G. Olifer, N.A. Olifer. Kompyuternыe seti.S.-Peterburg. 2001.
23. A.D. Xomonenko. Osnovы sovremennыx kompyuternыx texnologiy. S.-Peterburg.1998.
24. G.A. Evseev i dr. Vi kupili kompyuter. Moskva.1998.
25. Elektronniy jurnal «Protoplex» № 1- 10 2001 HTTR: Protoplex. SOM
25.Stati s sayta HTTR: Protoplex. SOM Rabota v Internet. Toshkent, 2001.
26. A.D. Xomonenko. Osnovы sovremennыx kompyuternыx texnologiy. S.-Peterburg.1998.
27. G.A. Evseev i dr. Vi kupili kompyuter. Moskva.1998
28. Kori Sandler “ Remont personalnogo kompyutera ” 7 –e izdanie Wiley Publishing.Inc 2004 g.
Foydalanilgan web saxifalar
www.edu.uz
www.Ziyonet.uz
www.home-windows.com
www.intuit.ru
www.ispringsolutions.com/5.0
www.msu.ru
www.mit.edu
www.intuit.ru
www.tuit.uz
www.bilimdon.uz
www.hard.compulenta.ru
www.remontfleshki.ru
www.mover.uz
www.google.com
| 