|
Tabiiy fanlarning mazmuni 17
|
| bet | 4/39 | | Sana | 19.05.2021 | | Hajmi | 2.21 Mb. | | #14546 |
1.2 Tabiiy fanlarning mazmuni 17
Mazkur fanning opqitilishidan maqsad –boplgpusi mutaxassislarni tayyorlash tabiiy fanlarning ahamiyati nihoyatda oshganligini e`tiborga olgan holda talabalarni dunyoqarashini xozirgi zamon fan g`oyalari asosida shakllantirishdan iborat. Fanni o`qitishda talabalarda nafaqat tabiiy ilmiy fikrlashni, balki ularda tabiatga va tirik mavjudodga ongli munosabatni tabiat va jamiyatni uzviy bog`liqligi, tabiatning bir butunligi, tabiiy fanlar sohasidagi zamonaviy qarashlar, kashfiyotlar, 21-asr fan yangiliklari va umuman tabiat va jamiyatdagi voqea xodisalarga tog`ri, ilmiy asosda baho bera bilishlari lozim. Fanning tavsifi va uning tarkibi. Tabiiy ilmiy bilishning shakllari va uslublari. Ilm-fanning rivojlanish evolyusiyasi. Fanlar tizimi va ularning xususiyatlari. Fanning faoliyatida muammo-ilmiy taxmin va tajriba-xulosa-echim tizimining oprni. Fan texnika inqilobi va uning tabiatshunoslikdagi axamiyati. Fan va texnikaning o`zaro aloqadorligi. FTIning jamiyat hayotiga tavsifi. FTIning kishilar dunyo qarashiga tavsifi. FTIning salbiy oqibatlari. 17
Tabiatshunoslik, tabiiy fanlar deganda tabiat topgrisidagi: fizika, ximiya, biologiya, geologiya, geografiya, va boshqa fanlar tushuniladi. Tabiatshunoslik nima? Tabiatshunoslik-bu tabiiy xodisalarni xarakterlovchi gipotezalarni tajribada tekshirish va shu orkali nazariya yoki emperik umumlashtirishlar yaratishga asoslangan fanlardir. 18
Tabiatshunoslik, tabiiy fanlarning predmeti-sezish organlarimiz orkali xis etadigan faktlar va xodisalardir. Olimlarning vazifasi-bu faktlarni umumlashtirib, tabiat xodisalarini boshqaradigan qonunlarni opz ichiga oladigan nazariy model yaratishdan iboratdir. Ilm-fanning qonunlarini shakllantiradigan tajriba faktlarini, emperik umumlashmalarini va nazariyalarni bir - biridan farklash lozimdir. Masalan, olamda o`zaro tortishish xodisasi bevosita tajribada kuzatiladi. Fanning qonuni, masalan, butun Olam tortishish qonuni-bu xodisani tushuntirishning bir variantidir. Fanda faktlar opzining doimiyligini saklaydi; qonunlar esa ilm-fan rivojlanishi bilan opzgarishi mumkin. Masalan, shunday fundamental qonun, butun Olam tortishish qonuniga nisbiylik nazariyasi yaratilgach opzgartirishlar kiritildi Fizika-tabiat topgrisidagi, uning umumiy qonuniyatlarini oprganadigan fandir. SHuning uchun tabiatshunoslik asosida fizika va uning qonunlari yotadi. Fizikaning boshqa tabiiy fanlarga kirib borishi shunchalik kopp kirralikki, ularning tutashgan joylarida yangi tabiiy fanlar paydo bopladi, masalan, biofizika, geofizika, astrofizika, fizik ximiya va xokazolar. YAngi asrda insoniyat oldida ilm-fan tarakkiyoti bilan boglik global biror bir extiyoj, muammo bormi? Uning ropyobga chikishida topsiklar mavjudmi? Bunday muammo bor. Xozirgi zamon tamadduni (tsivilizatsiyasini) saklab kolish extiyoji muammosidir. Biz xozirgi zamon tabiatshunoslik fanlarining global muammolar topgrisidagi bergan maplumotlarini va eng asosiysi, global inkirozlardan chikish yopllarini mukammal oprganishimiz kerak. Eng murakkab va dolzarb muammolarni taxlil kilishimiz kerak. Koppgina olimlar 21 asrda iktisodda, ilm fanda va texnikada global opzgarishlar ropy beradi deb xisoblashadi. 21 asr qanday bopladi? Bu savol juda kopp odamlarni tashvishga solmokda. Olimlar xar xil fikr va muloxazalar berishmokda. 19
Bu fanning kelgusi rivoji uning kelgusida quyidagi muhim, global vazifalarni yechishi lozimligida kopradi: 1. Yer qurrasida sodir boplayotgan demografik muammolar, aholini son jihatidan koppayishidagi sifat opzgarish va ularni jamiyat strukturasi tuzilishi bilan bogpliqligi. 2. Yadro energiyasini energetik zahira sifatida halq xopjaligida qopllash muammosi va ayniqsa idora qilish imkoni bo`lgan termoyadro sistemasini bunyodga keltirish. 3. Tabiat zahiralarini yopiq zanjir sikllari va ayniqsa agrotexnikaning zanjir sikllarini yaratish. 4. Tabiiy muhitning beqiyos darajada ifloslanayotganligi tufayli yer qurrasining issiqlik balansini oprganish muammolari. 5. Yer qurrasida sodir boplishi kutilayotgan falokat (inson naslini buzilayotganligi)ni oldini olish va hokazo. Bu muammolarni yechish uchun yuksak intellektual kuchlar va juda katta mablagp talab qilinadi. Buning uchun ilmiy tadqiqot ishlari halqaro masshtabda olib borilishi lozim bopladi. 20
«Tabiiy fanlarning zamonaviy konsepsiyasi» deb nomlangan fan Opzbekiston Respublikasi Oliy va Oprta Maxsus Taplim Vazirligi tomonidan Oliy opquv yurtlarining barcha fakultetlarida opqitilishi zarurligi mapqul deb topilgan. 20
. Aristotel fikriga kopra, Fales tabiatda sodir bopladigan voqeylik, tabiiy muhitni opzgarishi va koinotda sodir bopladigan hodisalar, xususan quyosh tutilishini oldindan bashorat qilgan, u yetti donishmand (ulamao)lardan birinchisi, dono va oqil siyosatchi bo`lgan. Aristotel uning ogpzaki holda qoldirgan toprt tezisini keltiradi: 20
|
| |
