MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI
“______________Kompyuter injiniringi________________” FAKULTETI
___3_-BOSQICH __KI-11-21___ GURUH TALABASINING
“_________ Kompyuter Tarmoqlari_________”
FANIDAN TAYYORLAGAN
5-Mustaqil ishi
Bajardi: Zamonov A
Qabul qildi: Zohirov Q.
QARSHI – 2023
REJA:
IPv6 protokoli.
IPv4 va IPv6 protokollari va ularning paket strukturalari.
IPv4 va IPv6 protokollarining imkoniyatlarini taqqoshlash va tahlil qilish.
Klient-server arxitekturalari.
Tarmoqni boshqarish.
Simsiz sonsor tarmoqlari.
IPv6 protokoli
IPv6 (Internet Protocol version 6) bu, internet tarmoqlarida ma'lumot almashtirilishi uchun foydalaniladigan protokoldir. IPv6, IPv4 (Internet Protocol version 4) ning o'rgani sifatida ishlatiladi va uning rivojidagi yomonliklarni bartaraf etish, yuqori darajadagi xavfsizlik va ko'p yoritilishi mumkin bo'lgan yangi protokol hisoblanadi. Bu protokol 128 bitlik adreslar yaratadi, bu esa IPv4 dan ko'proq manzillar taqsimlanishini va kelajakda tarmoqni kengaytirishga yordam beradi.
IPv6 ning eng katta tavsiya etilgan foydalangan joyi, bir daqiqa vaqt davomida, IPv4 manzillari tugashi kutilmoqda, buningdek, IPv6 nuqtai nazaridan "nogironlik, keng almashish, amaliyot va ko'p yoritilishi" mumkin. IPv6 da sifatli xavfsizlikni ta'minlash imkoniyatini oshiradi va ko'p ishlatiladigan xavfsizlik texnologiyalarini o'z ichiga oladi.
IPv6 da yuqoridagi, IPv4 dek, "Natural Language Support", "Quality of Service" (Xizmat sifati), "Mobility Support" (Harakatlanuvchi qurilma), "Multicast Support" kabi texnologiyalarni xavfsiz qilishni ilgari suradi. VPN (Virtual Private Network) kabi xavfsizlikning kengayishiga olib keladi. Iste'mol qilish talablari dala-ala ishlab chiqilgan, ammo qabul qilib olingan algoritmlar va protokollar bilan ham DLSA (Dynamic Host Configuration Protocol), MAP (allocating IPv6 address prefixes), DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol), HTLP (High-Quality Traffic Management) va boshqalar bilan ishlatilishi mumkin.
Ushbu protokolga o'tish, kabi, eng muhim sabablardan biri yangilikni qabul qiluvchi, jamoada omma qabul qiluvchi va yuqori darajadagi xavfsizlikni ta'minlovchi protokolni taqdim etishdir.
Albatta! IPv4 va IPv6 protokollari uchun paket strukturalari haqida gaplashib bo'laylik. IPv4:
IPv4 ning paket strukturasi konsideralab ko'rsangiz:
- Uch xil maydonlar mavjud: IPv4 paketining sarlavhasida soddalashtirilgan soddalashtirilgan paket mavjud. Bu alohida hayajonlar va ma'lumotlarni ko'rinishga ega.
- Quyidagi xabar o'lchami va ko'rinishi mavjud. IPv4 paketida to'g'ri joyni, uchlar (header) va ma'lumotlar (data) xohlagan ma'lumotlarni o'z ichiga oladi.
- Malumot yig'ini: Paketning oxirida ma'lumotlar qismini o'z ichiga oladi. Bu IPv4 paketining andozasi o'chmas korinishda. IPv6:
IPv6 protokoli paketining strukturasiga tushuntirishimiz kerak:
- Malumot yig'ini: IPv6 hujjatlari xossalari IPv4 hujjatlariga kengayadigan uzoq qatorlilarning uchini ko'rsatadi.
- Quyidagi xabar o'lchami va ko'rinishi: Paket sarlavhasida hech qanday to'g'ri joyni, uchlar va ma'lumotlar mavjud emas. IPv6 datagrammani yordamida o'z ichiga olgan ma'lumotlarni uzun joylashtiradi.
- Yorqin kursatmalar va standartlar: IPv6 protokoli o'z kursatmalarini qo'llab-quvvatlash uchun muhim bo'lmagan, chunki uning oxirgi hujjati ko'plab qulayliklarni taqdim etadi.
IPv4 va IPv6 protokollarining jiddiy xususiyatlarini va ularning paket strukturalariga o'xshab yuqorida ko'rsatilgan. Tasavvur qilinganidek, xuddi shu sababdan, ikki amaliyoti o'xshash joyda qolishadi.
Tabii bilan! IPv4 va IPv6 protokollarining imkoniyatlarini taqqoslashga kirishsangiz, ulardagi farqlarni, ularning qulayliklarini va cheklovlarni tahlil qilishga o'rn tutamiz.
IPv4: Imkoniyatlar:
1. Yelka cheklanishi: IPv4 sistematik kanal yoki tarmoq segmentlarini cheklab turadi.
2. Sarishtirish: IPv4 protokoli davlatlarning moddiy topishuv va internet xizmatchiliklarini tashkil etishlari uchun juda qulay keladi.
Cheklovlarni tahlil qilish:
1. Manzil qulayliklari: IPv4 manzillarining miqdori cheklanishi eng mukhishdir va bu uzoqlikning cheklangan vaqtini ko'paytirishi mumkin.
2. Xavfsizlik: IPv4 manzillarining cheklanish qobiliyati yaxshi emas, bu esa istalgan narsa uchun amaliyotda muammolarga olib kelishi mumkin.
IPv6: Imkoniyatlar:
1. Manzil miqdori: IPv6 protokoli aksariyat manzil yig'indisi dala-ala uzun odamlar bo'yicha iste'molda bo'ladi.
2. Xavfsizlik: IPv6 manzillarining panjara-kengayishi va kechiktirilishlar qo'llanib keladi.
Cheklovlarni tahlil qilish:
1. Tuzum xususiyatlari: IPv6 manzillari sodda-boshdan va uni o'lchovlari bilan bir qatorda qulay.
2. Miqli kayfiyat: IPv6 protokoli ularning chuqurligi va hisoblangan yangiliklari orqali uzoqlikni ko'taradi.
Natijaviy Tahlil:
1. O'lchovi: IPv4 da chaqiriladi, o'sish va yangi qulayliklarning uzoqligiga yoki manzil cheklangan joylarning bir-biriga bog'liq bo'lmagan kishilarga tarmoqni ishlatish nazarunda, IPv6 ham g'ayrioddiy kod qo'llab-quvvatlashni o'z ichiga olgan protokol bo'lib chiqadi.
2. Tizim Tarmoq Tarkibi: IPv6 cheklanishi lisenziya turli miqiyosdagi kompyuterlarni bog'liq qilish imkoniyatiga ega. Shunday qilib, IPv6 tahrir qo'llab-quvvatlashni o'z ichiga olgan protokol.
Shunday qilib, IPv4 va IPv6 protokollarining imkoniyatlari va cheklovlari farqli bo'lib chiqish tufayli, xususiylashtirilgan, ko'p sohalarda, IPv6 protokoli yoki ko'p qulay. Bu esa, birinchi amaliyoti o'xshash, bu almashtirgichlarning o'zgarib chiqishiga unda olib kelmjidir. Mijoz-server xarakteristikasi dasturdagi oʻzaro taʼsir qiluvchi dasturlarning aloqasini tavsiflab beradi. Server komponenti bunday xizmatlarga soʻrovlarni boshlaydigan bir yoki bir nechta mijozlarga funksiya yoki xizmatni taqdim etadi. Serverlar taqdim etayotgan xizmatlarga qarab tasniflash mumkin. Masalan, veb-server veb-sahifalarga, fayl-server esa kompyuter fayllariga xizmat qiladi. Umumiy resurs dastur va maʼlumotlardan tortib protsessorlar va saqlash qurilmalarigacha boʻlgan server kompyuterining har qanday dasturiy taʼminoti va elektron komponentlari boʻlishi mumkin. Server resurslarini almashish — bu xizmat.
Kompyuter mijozmi, servermi yoki har ikkalasi ham xizmatlarni talab qiladigan ilovaning tabiati bilan belgilanadi. Misol uchun, veb-serverlar va fayl serveri dasturiy taʼminoti bir vaqtning oʻzida bir xil kompyuterda ishlashi mumkin, bu esa har xil turdagi soʻrovlarni yuboradigan mijozlar uchun turli xil maʼlumotlarni taqdim etadi. Mijoz dasturiy taʼminoti bir xil kompyuterdagi server dasturi bilan ham oʻzaro aloqada boʻlishi mumkindir. Serverlar oʻrtasidagi aloqa, masalan, maʼlumotlarni sinxronlashtirish uchun, baʼzan serverlararo deb ataladi. Klient-server arxitekturasi, bir dastur tizimi tuzulishidagi eng ko'p ishlatiluvchi arxitekturalardan biridir. Bunda, tarmoqda istemolchilar bilan tizimning ichidagi serverlar o'rtasida munosibat quriladi. Istemolchilar Kompyuterlarida, smartfonlarida yoki boshqa qurilmalarda o'rnatilgan ilovalarni o'zlashtiruvchi va boshqaruvchi sotib olish bo'yicha ma'lumotlarni so'rashlari mumkin. Va serverlar - umumy embrion odobiga ega bo'lgan kompyuterlardir, chunki ularga bir nechta qurilmalar yig'iladi (tizim, server jangovari, server serveri) va ular kelitsa ma'lumotlar bazasini saqlaydi. Kompyuterlar serverdan ma'lumotlarni so'raydi, ularni bo'shata oladi.
Klient-Server Arxitekturaning Asosiy Xususiyatlari:
1. Bo'linish: Klient-Server arxitekturasi, vazifalar va ma'lumotlarning serverlar (xizmat ko'rsatuvchilar) va klientlar (ma'lumotlarni so'raydigan toifadagi ko'rsatuvchi dasturlar) orasida bo'linishi bilan ajralib turadi.
2. Bir xil-uchun : Client-server arxitekturasi kerakli dasturlar uchun ishlatiladi. Bu ajralib turuvchi qayta ishlash va dasturiy tuzuluvchilar uchun sodda va ishonchli bo'lmasligiga yordam beradi.
3. Majburiylik: Serverlar o'rtalab ko'rgazma siz, kompleks dasturlarni amalga oshirish mumkin bo'lgan yuzaga ega.
Agar Serverlar:
- Aksariyat fazilatlardan foydalanish imkonini beradi.
- Agar agentlang serverlar, ma'lumotlarni saqlash uchun platforma yaratishga imkon beradi.
- Ma'lumotlarni boshqarishni qo'llab quvvatlaydi. Klientlar:
- Ishlatiladigan dastur ommaviy ma'lumotlarga o'zgatishga yordam beradi.
- Qulay va tasirli bo'lib, foydalanuvchilarning sezgirliklariga qo'llaniladigan dasturlarni yaratish maslahat beradi.
- Server bilan ma'lumot almashishini o'rganishga yordam beradi.
Klient-server arxitekturalarining asosiy vazifalari shular: samarali almashuv va oligandek qo'llanishni ta'minlash, amaliy xizmati yo'lga qo'yish va asosiy serverlarni intizomni nazorat qilish.
Tarmoqni boshqarish, kompyuterlar va boshqa qurilmalar orasidagi ma'lumot almashuvini tashkil etish va boshqarishni o'z ichiga oladi. Bu jarayon ma'lumotlar almashuvini xususiy kompyuterlar va boshqa qurilmalar orasida amaliyotlarni amalga oshirishini ta'minlash bilan bog'liq. Tarmoqni boshqarish, ma'lumotlarni almashish, tarqatish, saqlash va ko'rsatish bo'yicha protokollar va texnologiyalarni o'z ichiga oladi.
Bu jarayonning asosiy maqsadi ma'lumot almashuvini hamda boshqa qurilmalar orasida ma'lumot almashishni tashkil etishdir. Tarmoq boshqarishga aloqador amaliyatlarni o'z ichiga olgan protokollar, ma'lumot almashuvini shifrlash, qo'llaniladigan tarmoq uskunalari (masalan, ruterlar, kommutatorlar, tarmoq serverlari) va boshqalar o'z ichiga oladi.
Tarmoqni boshqarishning asosiy qismi, ma'lumot o'zgaruvchanlikni boshqarishda va o'zini branislashda, tarmoqni hisobga oladigan boshqa yordam ma'lumotlarini saqlash va bu ma'lumotlarni taqdim etishda muhim ahamiyatga ega. Tarmoqni boshqarish, ma'lumotlarni to'plash, tarqatish va ko'rsatishni amalga oshiruvchi tarmoq protokollarini (masalan, TCP/IP, UDP) o'z ichiga oladi.
Tarmoqni boshqarish, boshqa usullar bilan almashtirish va xavfsizlik xususiyatlarini o'z ichiga oladi. Yuqorida aytilgan asosiy elementlar tarmoq boshqarishning muhim qismidir va uning yordamida ma'lumotlar yagona tarmoqda boshqariladi va tashqi tarmoqqa olib kirilmagan. Bu esa, kompyuterlar va qurilmalar orasidagi ma'lumot almashish va boshqarishda samarali va ko'p-manbalikni ta'minlaydi.
Ma'lumot almashuvini tashkil etish va tarmoqni boshqarishda ishtirok etuvchi protokollar, xavfsizlik, qulaylik va integatsiyani ta'minlaydigan mahsulotlar, samarali va barqaror tarmoq operatsiyalarini ta'minlaydi. Tarmoq boshqarish, rivojlanayotgan hajmli va kompleks tarmoq miqyosidagi kompyuter va qurilmalarni nazorat qilish hamda ularga olmalar paydo etishda foydalaniladi.
Asosiy maqsadlarni, kompyuter va tarmoq uskunalari orasidagi ma'lumot almashuvini boshqarish, tarmoq tugatishini ta'minlashni, tarmoqni bazaviy qurish, mo'jizaviy qurish va boshqa operatsiyalar soni kattaligi samarali va ishonchli mahsulotlarni, axborot axbtlarini va afzalliklarni ta'minlash uchun shart emas. "Simsiz Sonsor Tarmoqlari" (Wireless Sensor Networks, WSN) — bu, bir qator sensorlarning musobaqa qilish, ma'lumot almashuv, ma'lumotlar analizining amalga oshirilishi va xabarlar tarqatilishi mumkin bo'lgan kabellardan o'chmas bir nihoyati (wireless) tarmoqni idora qilish uchun yordam beradigan avtomatlashtirilgan tizimlarni (network) ifodalovchi xizmatlardir. Simsiz sensor tarmoqlari, moslashtirilgan sensor qurilmalarini dastlab tashkil etadi. Ular, qurilmalar va tarqatuvchilar qurgan maxsusiyatlarini ifodalovchi ko'plab vositalarni o'z ichiga oladi.
Bu sensorlar har qanday fizikaviy voqelar, hamda ma'lumotlarining amaliyotlarini o'rganishga chaqirilgan. Simsiz sensor tarmoqlarining birinchi o'zlashtirilgan vakil birlashuvidagi qurilmalar: mikrokontroller (microcontrollers), ko'paytiruvchi ma'lumotlar ombori (memory), tarmoq (communication), va batareyalar (battery). Bu qurilmalar ma'lumotlarni topish, ularga ma'lumotlarini so'rab topishni tashkil etadigan tarmoqli sensorlarga aylanadi. Tarmoqli sensorlar esa, ma'lumotlarni jalb etish, tarmoqlarga yuborish va ularga ma'lumot siyosatiga asosan ishlaydilar.
Tarmoqli sensor tizimlarining asosiy maqsadi, turli raqamlashtirilgan mahsulotlarni kuzatish va boshqarishda qo'llaniladi (masalan, havo, atrof muhit, avtomaqtabus, va boshqa ko'plab sohalarda). Bu tarmoq xavfsizlikni ta'minlash, dinamik ilovalarni amalga oshirish, hamda uzatish va ma'lumotlarga real vaqtning o'zida ularni sinkronizatsiya qilishda qo'llaniladi. Bundan tashqari, tarmoqli sensor tizimlari, chuqurligi qulay ma'lumotni taqdim etish, yoki chirishni rivojlantirish, yoki chuqur va uzluksiz holda yozuvlarni amalga oshirishda foydalaniladi.
Tarmoqli sensor tizimlari ko'plab sohalarda, masalan, siyosatda, ta'lim sohasida, atrof muhitda, va boshqa ko'plab sohalarda muhim ahamiyatga ega. Bu tizimlar, ma'lumotlarni aniqlash, to'plish, hamda ularga asosan ham ommaviy muvofiqlashni rivojlantirishda foydalaniladi.
Xulosa
Yaxshi, bir necha texnikaviy mavzular haqida gaplashishni yaxshi ko'rdingiz! Izlaymiz: IPv6 Protokoli IPv6 (Internet Protocol version 6), internet tarmoqlarining, ma'lumot almashuvining, va qurilmalari orasidagi ma'lumot almashuvining yangi versiyasidir. U bu muhim protokoldir, chunki unda IPv4-niki qobiliyatlarini ko'paytiradi va yangi imkoniyatlarni qo'shib qo'yadi. IPv6 da manzillar 128 bitlik bo'lgani sababli, uni IPv4 dan farqli hisoblashimiz mumkin edi. Bundan tashqari, uning xavfsizlik imkoniyatlari, qulayliklari, va kengaytirilish muhim.
Foydanilgtan Adabiyotlar
Uslubiy qo’llanmalar ,maruza matinlari va smenarlar.
https://ziyonet.uz/
Internet saytlardan.
|
