Mavzu:Vavilov –Cherenkov effekti
Reja:
1. Cherenkov aniklagan yangi nurlanish.
2. Nurlanish intensivligining elektronlarning nurlanish tormozlanish intensivligi orkali bulishi.
3. Vavilov – Cherenkov nurlanishning tabiati.
4. Xar kanday zarrachani S dan katta tezlikda xarakat kila olmasligi.
5. Vavilov – Cherenkov effektini chizma orkali tushuntirish.
6. Vavilov – Cherenkov effektini kullanilishi.
7. Xulosa
8. Foydalanilgan adabiyotlar
Cherenkov aniklagan yangi nurlanish.
Yoruglik biror
muxitga tushsa yutiladi, sochiladi xam yoruglik tushishi natijasida nurlanadi
(lyuminessensiya) 1934 yilda Cherenkov lyuminessensiya xodisasini urganish vaktida g va b
nurlari tasirida tinik suyukliklarda lyuminessensiyaga uxshamagan nurlanishni anikladi.
Lyuminessensiya xodisasi moddaning ximiyaviy tarkibiga boglik buladi. Cherenkov aniklagan bu
nurlanish moddaning ximiyaviy tarkibi va fizikaviy xolatiga boglik emasligi aniklandi.
Bu
masalani urganib, akademik Vavilov, Cherenkov aniklagan nurlanish
erkin elektronlarning
modda orkali xarakatiga boglik degan fikrni berdi.
Xisoblashlar shuni kursatdiki, Cherenkov
kuzatgan xamma suyukliklarda nurlanish intensivligi juda kam bulishiga karamay, elektronlarning
nurlanish tormozlanish intensivligi orkali buladi.
Erkin elektonlarning modda orkali utishidagi bu yangi nurlanishning tabiatini tushuntirish
Vavilov-Cherenkov nurlanishi (effekti) deb ataladi.
Nurlanish intensivligining elektronlarning nurlanish tormozlanish
intensivligi orkali bulishi
Bu nurlanishning tabiatini 1937 yilda rus fiziklar akademik Tamm va Franklar tula ochib berdilar.
Bizga ma’lumki, zaryadli zarracha fakat tezlanish bilan xarakatlangandagina elektromagnit
tulkinlari sochiladi. Lekin xech kanday zarracha yoruglik tezligidan katta tezlikda xarakat kila
olmaydi ( Bu fikr nisbiylik nazariyasidan kelib chikadi). Tam va Frankka kadar xech
kim buni
analiz kilmagan edi. Nisbiylik nazariyasiga asosan xar kanday zarracha yoruglikning vakumdagi S
tezligidan kichik tezlikda xarakat kiladi ya’ni C1 < C sh.u. vakumda tugri chizikli xarakat
kilayotgan zarracha elektromagnit tulkinlari chikarmaydi.Tinik muxitda yoruglikning fazaviy
tezligi S dan kichik ya’ni, bu yerda ( n > 1) buladi.
Bu fikrdan zarracha tinik muxitda yoruglik fazaviy tezlikdan katta ya’ni,
C > C1 > tezlikda xarakatlanadi.
Tamm va Franklarning fikricha muxitda yoruglikning fazaviy tezligidan katta tezlikda
xarakatlanuvchi zarracha elektromagnit tulkinlari sochadi.
