|
G’altakning induktivligini, to’la kuchlanish vat ok orasidagi faza siljishini, hamda muhitning magnit singdiruvchanligini aniqlash
|
| bet | 8/18 | | Sana | 05.06.2024 | | Hajmi | 1,88 Mb. | | #260411 |
Bog'liq Fizika metodichkak
|
m,
|
,
мм
|
,
мм
|
a,'
мм
|
F,
мм
|
,
мм
|
,
мм
|
𝜆,
нм
|
∆ 𝜆,
нм
|
ε
(%)
|
1
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
o’r.q
|
x
|
x
|
x
|
x
|
x
|
x
|
x
|
x
|
|
|
|
Nazоrat savоllari
Yorug’lik inteferensiya deb nimaga aytiladi?
Kogerent nurlarga ta’rif beering va misollar keltiring.
Yorug’lik inteferensiyasining “max” va “min” shartlarini tushuntiring.
Optik yo’llar farqi nima va u fazalar farqiga qanday bog’langan?
Interferension chiziqlar kengligi nimaga bog’liq?
Frenel biprizmasida lazer nurining to’lqin uzunligini aniqlash formulasini keltirib chiqaring.
2) Yorug’likni to’lqin uzunligini Nyuton xalqalari yordamida aniqlash.
Kerakli asboblar: Mikroskop, okulyar va o`lchov sistemasi, rangli filtrlar, yassi plastinka va linzalar sistemasi.
Ishning maqsadi: Yorug`likning to`lqin xossalarini o`rganish.
Nazariy qism:
Yorug`lik to`lqinlari qo`shilib yorug` va qora yo`llar hosil bo`lish hodisasiga interferentsiya deyiladi. Interferentsiya hodisasi bo`lish uchun yorug`lik to`lqinlari kogerent bo`lishi shart. Kogerent to`lqinlar deb vaqt o`tishi bilan tebranish fazalari orasidagi ayirma o`zgarmas bo`lgan to`lqinlarga aytiladi. Kogerent to`lqinlar chiqaruvchi manbaga kogerent manbalar deyiladi. Kogerent manbalar suniy yo`l bilan hosil qilinadi.
Yassi parallel shisha plastinka ustiga qavariq tomoni bilan qo`yilganda yassi –qabariq linzani yoritilganda hosil bo`ladigan interferentsion manzaraga Nyuton xalqalari deyiladi. Linza bilan shisha plastinka o`rtasida havo qatlami hosil bo`ladi. Agar linzaga monoxromatik parallel nurlar dastasi tushsa, havo qatlamining ustki va pastki chegarasidan qaytgan yorug`lik to`lqinlari o`zaro qo`shilish natijasida interferentsion manzara vujudga keltiriladi. Interferentsion manzara–markazida qorong`i dog` va uning atrofida yorug` va qora almashinuvchi halqalari sistemasidan iborat.
Linzadan o`tgan yorug`likni kuzatilganda, oldingi manzaraning aksi bo`ladi, ya'ni markazda yorug` hosil bo`lib hamma qora dog`lar yorug` dog`lar bilan almashinadi. Agar linzani oq yorug`lik nuri bilan yoritilsa har bir halqa rangli spektrallardan iborat bo`ladi.
Nyuton halqalarini kuzatish linzadan qaytgan yorug`lik nurida olib boriladi (chunki bu holda yorug` halqalarning intensivligi eng yuqori bo`ladi). Qaytgan yorug`lik nurida hosil bo`lgan Nyuton xalqalarining o`lchamlarini hisoblash uchun 1-rasmdan foydalanamiz. Linza bilan plastinka orasidagi havo qatlami pona shaklida bo`lib, u linzaning markazidan qirrasigacha sekin–asta qalinlashib boradi.
1-rasm.
Qalinligi «d» o`zgaruvchan qatlamning har bir qismini yassi parallel
plastinka deb qarash mumkin. Havo qatlami uchun 1 va 2 nurlar orasidagi to`la yo`l farqi tubandagi formula bilan ifodalanadi:
(1)
bunda n –sindirish ko`rsatkichi, - tushish burchagi, yassi parallel plastinkaning yuqori sirtidan 2 –nurning qaytishi natijasida yo`qotgan yarim to`lqin uzunligi.
Agar «tekislik-linza» sistemasiga nurlar tik tushsa bo`ladi, havoning sindirish kursatkichi n1
bo`lganligi uchun yuqoridagi (1) tenglikni tubandagicha yozish mumkin:
(2)
Ikkita (1) va (2) nurlarning yo`llar farqi to`lqin uzunligining -butun songa ya'ni =к ga teng bo`lsa, ёg`uglik nurlari bir–birini kuchaytiradi (yorug`lik dog` hosil bo`ladi), aksincha yo`l farqi:
teng bo`lsa, yorug`lik nurlari bir–birini susaytiradi (qora dog` hosil bo`ladi).
Kuzatiladigan halqaning radiusi r bilan, unga tegishli bo`lgan havo qatlami qalinligi d orasidagi bog`lanishni aniqlash uchun (2–rasm)dan foydalanamiz. Uchburchak OSD dan yozish mumkin:
R2r2(R-d)2
yoki ochib chiqsak
R2r2R2-2Rdd2 (3)
Linzaning egrilik radiusi havo qatlamidan juda katta bo`ladi. (R>>d) u holda (3) dan r22Rd yoki bundan
(4)
2 –rasm
bu yerda r- kuzatilayotgan halqa radiusi, R –linzaning egrilik radiusi.
Tengliklar (2) va (4) lardan yo`l farqi uchun quyidagi ifodani olamiz: (5)
Qora xalqalarning yo`l farqi uchun (5) tenglikni yorug`likning minimum sharti bilan tenglashtiramiz:
bundan qorong`i halqa radiusini topish mumkin:
r2kR (6)
bunda k–kuzatilayotgan Nyuton halqasining tartib nomeri(k1, 2, 3,.. )
Linzaning egrilik radiusi R–qorongi halqaning radiusi r ni o`lchash orqali (6) formuladan yorug`likning to`lqin uzunligi aniqlanadi.
Biroq halqaning tartib nomeri k hamma vaqt aniq topish mumkin bo`lmaganligi uchun qo`shni qorong`i halqalarning radiuslari rk va rk1 farqi bo`yicha topiladi.
Bu holda yorug`lik to`lqin uzunligi tubandagi formula orqali topiladi.
(7)
Bu ishda filtrdan o`tgan yorug`likning to`lqin uzunligini aniqlash vazifasi quyiladi.
Kuzatishlar va o`lchashlar quyidagi rasmda keltirilgan qurilmadan foydalanilgan holda olib boriladi.
Rasm –3
D- dioproyektor
N – Nyuton halqalarini hosil qilish moslamasi.
E – ekran.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
G’altakning induktivligini, to’la kuchlanish vat ok orasidagi faza siljishini, hamda muhitning magnit singdiruvchanligini aniqlash
|
