Muhitning elektrodinamik parametrlari
Istalgan modda tarkibida tashqi elektr maydon ta'sirida bir molekuladan
boshqasiga siljishi mumkin bo`lgan elektr zaryadlari mavjud bo`lishi mumkin.
Ya'ni, ular erkin zaryadlar yoki bir molekula oralig`ida siljiydi. Birinchi holatda biz
elektronlar va ionlarni metallarda, elektrolitlarda va ionlashgan gazlardagi harakati
haqida ma'lumotga egamiz. Dielektrik muhitlarda biz bog`liq zaryadlarni ko`rib
chiqamiz. Atom va molekulalardagi bog`liq zaryadlarning aralashishi "muhitning
qutblanishi" deb nomlanuvchi hodisani yuzaga keltiradi. qutblanish tashqi maydon
E0 ga qarama-qarshi yo`nalgan ichki elektr maydonni hosil qiladi. Shu sababli
dielektrik ichiga singigan tashqi maydon kuchsizlanadi. Kuchsizlanish darajasi a -
absolyut dielektrik singdiruvchanlik deb ataluvchi parametr bilan ifodalanadi. Bu
parametr EMM ning ikki elektr vektorlarini o`zaro bog`laydi.
D =
a
E
Keltirilgan tenglama elektrodinamikaning
birinchi moddiy tenglamasi
deb ataldi. Moddaning erkin elektronlar bilan to`yinishi uning
o`tkazuvchanlik tokini hosil qilish xususiyatini ifodalaydi. Bu xususiyat
solishtirma elektr o`tkazuvchanlik parametri - bilan xarakterlanadi.
Ushbu parametr Jo`tk va Ye vektorlarni quyidagi tenglik orqali bog`laydi:
J
o `tk
= E.
Bu tenglama ham elektrodinamikaning moddiy tenglamalari qatoriga
kiradi. Zanjirlar nazariyasidan ma'lumki, zanjirning bir qismi uchun Om
qonuni (1.5) tenglamaning natijasi hisoblanadi. Shu sababli bu tenglama
differensial shakldagi Om qonuni deb ham yuritiladi.
Har qanday
moddaning tarkibida magnit maydonning manbai hisoblangan berk
elementar elektr toki mavjud bo`lib, ularni elektronlarning orbital harakati
va spinli aylanishi yuzaga keltiradi. Bu elementar toklar tashqi EMM
ta'sirida orientasiyalanadigan magnit momentlariga ega.
Berilgan
hajmdagi magnit momentining yig`indisi muhitning magnitlanish
jarayonini belgilaydi. Magnitlanish miqdoriy jihatdan EMM ning ikki
magnit vektorlarini bog`lovchi parametr
a
-
absolyut magnit
singdiruvchanlik bilan baholanadi.
B =
a
H.
Bu tenglama elektrodinamikaning uchinchi moddiy tenglamasi
hisoblanadi.
a
, a, parametrlar berilgan moddaning fizik-kimyoviy
xususiyatlariga,
chastotaga, haroratga va ta'sir etuvchi maydonning
bosimiga bog`liq. Ularning moqiyati bilan kvant elektrodinamikasi
shug`ullanadi. Biz tomondan o`rganilayotgan klassik elektrodinamikada
esa
muhit yaxlit, EMM xarakterlovchi miqdorlar esa fazoda uzluksiz
taqsimlangan. Ya'ni, makroskopik ko`rinishda tasvirlanadi. Makroskopik
elektrodinamikada ko`rsatilgan parametrlardan berilgan parametrlar
singari foydalaniladi. Moddiy tenglamalarda yozilganiga ko`ra,
a
, a,
parametrlar skalyar kattalik hisoblanadi. Bunday muhitlar izotrop bo`lib,
ularda E va D, H va B, J va E vektorlarning yo`nalishlari
mos keladi,
muhit xususiyatlari esa vektor yo`nalishlariga bog`liq bo`lmaydi (ya'ni,
maydonning tarqalish yo`nalishiga). O`YuCh qurilmalari texnikasida
ikkita alohida turdagi materiallar qo`llaniladi: tashqi sharoitlar ta'sirida
o`z xususiyatlarini o`zgartiruvchi segnetoelektriklar va ferritlar. Bu
hodisalarni skalyar parametrlar bo`lmish a a , orqali ifodalashni ilojisi
yo`q. Shu sababli parametrlar matrisasidan (tenzor) foydalaniladi.
Muhit namunalari. Zamonaviy O`YuCh
texnikasida dielektrik
yo`qotishli, yuqori elektr mustahkamlikka ega va oson qayta ishlanadigan
polietilen,
polistirol,
ftoroplast
kabi
dielektriklar
qo`llaniladi.
Shuningdek,
yuqori
chastotali
keramika,
shisha,
konstruksion
plastmassalar va boshqalar.
