|
- axborot resursi — axborot tizimi tarkibidagi elektron shakldagi axborot, ma'lumotlar banki, ma'lumotlar bazasi;
-
|
| bet | 5/48 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 0,53 Mb. | | #230247 |
Bog'liq Документ Microsoft Word (2)- axborot resursi — axborot tizimi tarkibidagi elektron shakldagi axborot, ma'lumotlar banki, ma'lumotlar bazasi;
- axborot resurslarining yoki axborot tizimlarining mulkdori — axborot resurslariga yoki axborot tizimlariga egalik qiluvchi, ulardan foydalanuvchi va ularni tasarruf etuvchi yuridik yoki jismoniy shaxs;
- axborot resurslarining yoki axborot tizimlarining egasi — qonun bilan yoki axborot resurslarining, axborot tizimlarining mulkdori tomonidan belgilangan huquqlar doirasida axborot resurslariga yoxud axborot tizimlariga egalik qiluvchi, ulardan foydalanuvchi va ularni tasarruf etuvchi yuridik yoki jismoniy shaxs;
- axborot texnologiyasi — axborotni toʻplash, saqlash, izlash, unga ishlov berish va uni tarqatish uchun foydalaniladigan jami uslublar, qurilmalar, usullar va jarayonlar;
- axborot tizimi — axborotni toʻplash, saqlash, izlash, unga ishlov berish hamda undan foydalanish imkonini beradigan, tashkiliy jihatdan tartibga solingan jami axborot resurslari, axborot texnologiyalari va aloqa vositalari.
Buning uchun ma’lum tizimlar nima uchun yaratilganligini va ulardan nimani olish mumkinligini tushunish kerak, hama IT tizimlarni muvaffaqiyatli amalga oshirishning asosiy omillaridan biri bu loyihani amalga oshirishdan oldin toʻgʻri maqsad va vazifalarni belgilashdir. Bunday tizimlarga ERP, MES, PLM/PDM, CRM va h.k.
ERP (Korxona resurslarini rejalashtirish) - korxona resurslarini rejalashtirish tizimi:
- ishlab chiqarish quvvatlari (hajmli rejalashtirish - qachon va qancha mahsulot ishlab chiqarilishi kerak);
- inson resurslarini boshqarish;
- jarayonlarni boshqarish va tarkibiy boʻlinmalar (logistika, buxgalteriya hisobi, ta’minot, ishlab chiqarish) oʻrtasidagi oʻzaro ta’sir;
- moliyaviy boshqaruv;
- aktivlar boshqaruvi.
ERP birinchi navbatda pul bilan bogʻliq, aslida bu tizimlar moliyaviy va ma’muriy buxgalteriya hisobiga qaratilgan.
Ushbu tizimlar ishlab chiqarishni operativ rejalashtirish uchun mos emas, masalan, kun davomida sex darajasida. Birinchidan, ular pul bilan bogʻliq va daqiqalar, litrlar va boʻaklar bilan ishlamaydi, ikkinchidan, ular tez-tez rejani tuzatish va real vaqtda ma’lumotlarni qayta ishlash uchun moʻljallanmagan.
ERP strategik/taktik rejalashtirish va boshqarish uchun, yuqori boshqaruv darajasida va boshqaruv apparati boʻlimlari rahbarlari/mutaxassislari uchun zarurdir (Цифровизация или цифровая трансформация (chelidze-d.com)).
Ishlab chiqarishni boshqarish uchun haftalik, oylik va choraklik rejalashtirish uchun ushbu tizimlardan foydalanish tavsiya etiladi (Типы основных ИТ-систем (chelidze-d.com)).
MES (ishlab chiqarishni amalga oshirish tizimi) - bu ishlab chiqarish jarayonini boshqarish tizimi. Agar ERP pul va oʻrta/uzoq muddatli maqsadlar (biznesning rentabelligi nima, ishlab chiqarish qachon yangilanishi kerak) haqida boʻlsa, ishlab chiqarish uchun MES kerak:
- mavjud sharoitda quvvatlarni qanday qilib samaraliroq yuklash va jarayonlarni optimallashtirish;
- smena uchun qancha odam kerak;
- rejalashtirilmagan omillarni hisobga olgan holda kuniga qancha miqdorda chiqarishimiz mumkin;
- ishlab chiqarish tannarxi qancha;
- qaysi boʻlimda kechayu kunduz smenaga oʻtish kerak va hokazo.
Ushbu tizim oʻzgarishlarga tanqidiy oqibatlar boshlanishidan oldin munosabat bildirish va ularning ta’sirini hisobga olgan holda rejalarni oʻzgartirish imkonini beradi.
MES - ishlab chiqarish jarayonini boshqarish tizimi, har qanday ishlab chiqarish doirasida mahsulot ishlab chiqarishni sinxronlashtirish, muvofiqlashtirish, tahlil qilish va optimallashtirish muammolarini hal qilish uchun moʻljallangan maxsus amaliy dasturiy ta’minot. MES-tizimlari sex darajasidagi boshqaruv tizimlari sinfiga kiradi, lekin umuman korxonada ishlab chiqarishni kompleks boshqarish uchun ham foydalanish mumkin.
LM (Product Lifecycle Management) - bu mahsulotning hayot aylanishini boshqarish tizimi. Mahsulotlarni boshqarish tizimlarining “klassik”.
PDM (Product Data Management) - bu mahsulot ma’lumotlarini boshqarish tizimi. Katta miqyosda va keng funksionallikda farqlanadi. PDM ga qoʻshimcha ravishda qoʻshimcha ma’lumotlar kiritilgan.
Ushbu tizimlar mahsulotni zudlik bilan raqamli shaklda yaratish va unga butun hayot davomida hamrohlik qilish uchun moʻljallangan. Sanoat uchun eng dolzarb boʻlganlar texnologik jihatdan murakkab mahsulotlarni yaratadigan va oʻz mahsulotlari sifatini yaxshilashni, yangi biznes modellarini yaratishni, toʻliq tsiklli xizmat koʻrsatish shartnomalarini darhol amalga oshirishni xohlaydigan kompaniyalardir.
Ularning yordami bilan:
- mahsulotni loyihalash va ishlash xususiyatlari qanday boʻlishini darhol tushunish;
- dizayn bosqichida hisob-kitoblardagi xatolarni aniqlash;
- retrospektivni yigʻish (koʻp sensorli narsalar Interneti bu erda yordam beradi);
- mahsulot va/yoki alohida komponentlarning xizmat muddatini bashorat qilish, toʻplangan ma’lumotlarni tahlil qilish asosida uni yaxshilash (Big Data, Data Science, sun’iy intellekt).
Endi barcha yirik ishlab chiqaruvchilar oʻz mahsulotlarini ushbu tizimlarda loyihalashtiradilar va boshqaradilar:
- avto- (Daimler AG, BMW, KAMAZ va boshqalar);
- havo (Boeing, Airbus, Sukhoi, Lockheed Martin)
- motoro;
- kema quruvchilar va boshqalar.
Kamchiliklari sifatida quyidagilarni ta’kidlash mumkin:
yakuniy natija hali ham odamlarga bogʻliq: ular mahsulotning oʻzi va qanday ma’lumotlarni toʻplash kerakligi haqidagi kontseptsiyani ishlab chiqadilar va belgilaydilar;
Barcha raqamli tizimlarning muammosi xodimlarning yuqori raqamli malakasiga boʻlgan ehtiyojdir. Barcha sanoat tizimlari murakkab interfeyslarga ega va intuitiv emas.
CRM (Customer Relationship Management) - bu mijozlar bilan oʻzaro munosabatlarni tashkil qilish tizimi. Ushbu tizimning ishlashi butun biznes falsafasining markazi mijoz ekanligi haqidagi nazariyaga asoslanadi.
U mijozlar bilan ishlashning barcha bosqichlarini reklama kompaniyasi va potentsial mijoz bilan birinchi aloqadan tortib, sotuvdan keyingi qoʻllab-quvvatlash va kafolat xizmati va sodiqlik dasturining ishlashigacha avtomatlashtiradi.
Ushbu turdagi tizimdan foydalanganda mijozlar, aloqalar, miqdorlar, muddatlar, da’volar va boshqalar haqidagi barcha ma’lumotlarni tahlil qilish imkoniyatiga ega boʻlnadi.
SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition) - kuzatuv nazorati va real vaqt rejimida kuzatilayotgan ob’ekt haqida ma’lumotlarni yigʻish, keyin arxivlash va retrospektiv hisobot va tahlilni tayyorlash.
SCADA hal qiladigan asosiy vazifalar:
- jarayonni vizuallashtirish (HMI);
- texnologik jarayonni operativ boshqarish;
- signalizatsiya va hodisalarni boshqarish;
- tarixiy ma’lumotlarni tahlil qilish (trendlar);
- hisobot yaratish.
Aslida, bu korxona axborot muhiti ierarxiyasidagi eng past, “texnik” darajadagi tizimdir. Unda operatorlar va dispetcherlar ishlaydi. Ushbu tizimlar uzluksiz, tuzilgan va avtomatlashtirilgan ma’lumotlarni yigʻish bilan real vaqt rejimida texnologik jarayonlar ustidan operator nazoratini ta’minlash zarur boʻlganda qoʻllaniladi.
Maksimal foyda olish uchun SCADA murakkab tarmoqlar va tizimlarni joʻnatish uchun ham (keyinchalik toʻsiqlarni qidirish bilan) va yuqori darajadagi korporativ IT yechimlari uchun ma’lumot manbai sifatida xizmat qilishi kerak (ERP, MES, APC, EAM).
Raqamlashtirish – kompaniyaning biznes jarayonlariga ularning sifati va samaradorligini oshirish maqsadida zamonaviy texnologiyalarni joriy etishdir. Misol uchun, agar kichik novvoyxona oʻz mahsulotlarini yetkazib berishni tezlashtirish uchun CRM tizimini oʻrnatsa, biznes raqamlashtirish bosqichida boʻladi (Что такое цифровизация и цифровая трансформация / Skillbox Media).
Agar xuddi shu novvoyxonada xodimlarni oʻqitishda sun’iy intellekt tizimlari qoʻllanilsa, biznesning raqamli transformatsiyasi allaqachon boshlanadi. Raqamli transformatsiya – biznes yuritishning eskirgan usullarini zamonaviy muqobillar bilan toʻliq almashtirish maqsadida kompaniya boshqaruv tizimiga raqamli texnologiyalarni joriy etishdir.
Raqamli transformatsiya-bu tashkilotning barcha biznes jarayonlariga ta’sir qiladigan chuqur oʻzgarish hisoblanadi. Biznesni raqamlashtirish inson resurslarini boshqarishdagi vazivasini ish jarayonlarida osonlashtiradi. Koʻpincha raqamli transformatsiya raqamlashtirishning davomiga aylanadi. Masalan, CRM tizimi raqamlashtirishga misoldir, Bu savdo menejerining ishini soddalashtiradi: endi u ma’lumotlarni qogʻozga yozmaydi, balki ularni tizimga kiritadi. Tizim ushbu ma’lumotlarni saqlaydi va qayta ishlaydi.
Agar CRM-ga ma’lumotlar tashkilot menejeri tomonidan emas, balki sun’iy intellekt elementlari boʻlgan tizim tomonidan kiritilsa, jarayonning samaradorligi yanada yuqori boʻladi. Keyin raqamlashtirish raqamli transformatsiyaga aylanadi.
Yana bir misol uchun, agar bir xil ombor majmuasi mavsumiy tovarlarni joʻnatib yuborsa, unda yilning ma'lum vaqtlarida u haddan tashqari yuklanishni boshdan kechiradi va ba’zi mijozlarni yoʻqotadi, ularning xizmatiga dosh bera olmaydi. Boshqa ombor majmualari xuddi shunday ishlaydi va shunga oʻxshash yoʻqotishlarga duchor boʻladi. Raqobatchilardan biri talabning mavsumiy tebranishlari toʻgʻrisidagi ma’lumotlarni toʻplash va tahlil qilish uchun algoritmlardan foydalanishni boshlaganida, u aniq prognozni oladi va yukning oshishiga tayyorlana oladi. Bunday biznes kamroq samarali bozor ishtirokchilaridan mijozlar bazasi oqimi tufayli koʻproq daromad oladi va oʻz mavqeini mustahkamlaydi(Цифровизация и цифровая трансформация: задачи и результаты (sber.pro). Цифровая трансформация (chelidze-d.com)).
Ma’lumotlar bilan ishlash korxonada tubdan yangi biznes modellarini yaratishga, ya’ni uning raqamli transformatsiyasiga olib kelishi mumkin. Bu erda shuni ta’kidlash kerakki, oldingi misoldagi ma’lumotlar bilan ishlashni joriy etish koʻrsatilayotgan xizmat sifatini oshiradi, lekin uning mohiyatini oʻzgartirmaydi.
|
| |
