• Nol gipoteza
    		•

    Guliston davlat universiteti axborot texnologiyalari va fizika-matematika fakulteti amaliy matematika va axborot texnologiyalari kafedrasi




    Download 0,76 Mb.
    bet3/14
    Sana27.01.2024
    Hajmi0,76 Mb.
    #147056
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14
    Bog'liq
    Safoyev Dilnoza kurs ishi 1

    Gipoteza (yun. hypothesis – asos, taxmin) – hodisalarning qonuniy (sababli) bog’lanishi to’g’risidagi taxmштфт mulohaza, faraz. Gipoteza ilmiy bilishni rivojlantirish uchun asos bo’ladi. Gipotezaning mantiqiy jihatdan tahlil qilish (taqqoslash, analiz va sintez, mavhumlashtirish va umumiylashtirish) asosida bevosita bilimga o’tish, sababiy bog’lanish asosida qonuniyatlarni ochish kabi bosqichlari bor. Umumiy Gipoteza bir guruh hodisalar, jarayonlar xususiyati va sababi to’g’risidagi, xususiy Gipoteza alohida, yakka hodisalar, jarayonlar sababi to’g’risidagi taxmindir. Har qanday Gipoteza tekshirishni talab qiladi. Natijada uning ehtimolligi ortadi yoki kamayadi, haqiqatligi isbotlanadi yoki rad etiladi. Yangi faktlarni eski nazariyalar bilan izohlash mumkin bo’lmaganda, cheklangan miqdordagi faktlar va kuzatishlarni izohlashda Gipotezaga ehtiyoj tug’iladi. U keyingi bilimlarga, tekshirishlarga yo’l ochadi, yangi nazariyalar esa yana boshqa Gipotezani tug’diradi. Gipoteza bilish jarayonining ajralmas qismi sifatida muhim ahamiyatga egadir.
    Gipoteza o'zgaruvchilar o'rtasidagi munosabatlarni o'rnatishga imkon beradi va shu bilan nima uchun sodir bo'lishini tushuntiradi. Ular tergov uchun juda muhimdir, chunki ulardan har doim etarli darajada nazariy asosga asoslangan yangi nazariyalar paydo bo'lishi mumkin. Gipotezalar shuni ko'rsatadiki, yangi narsaga erishish uchun mavjud bo'lgan narsadan boshlash kerak.
    Gipotezani yaratish ilmiy jarayonning boshlanishi hisoblanadi. Bu mulohaza va dalillarga asoslangan taxminni anglatadi. Tadqiqotchi uni kuzatuvlar va tajribalar orqali tekshiradi, so'ngra dalillarni keltirib chiqaradi va mumkin bo'lgan natijalarni bashorat qiladi. Gipoteza induktiv yoki deduktiv, sodda yoki murakkab, bekor yoki muqobil bo'lishi mumkin. Nol gipoteza haqiqatan ham sinovdan o'tishi kerak bo'lgan gipoteza muqobil gipoteza nol gipotezaga alternativa beradi.
    Nol gipoteza hech qanday farq va ta'sir kutmaydigan bayonotni nazarda tutadi. Aksincha, muqobil gipoteza - bu qandaydir farq yoki ta'sir kutayotgan gipoteza. Null gipoteza Ushbu maqola parchasi null va muqobil gipotezalar o'rtasidagi tub farqlarga oydinlik kiritdi.
    Nol gipoteza - bu o'zgaruvchilar to'plami o'rtasida sezilarli farq mavjud bo'lmagan statistik gipoteza. Bu asl yoki sukut bo'yicha bayonot, hech qanday ta'siri yo'q, ko'pincha H bilan ifodalanadi0 (H-nol). Har doim gipoteza sinovdan o'tkaziladi. Μ, s, p kabi populyatsiya parametrlarining ma'lum qiymatini bildiradi. Nol gipotezani rad etish mumkin, ammo uni faqat bitta test asosida qabul qilish mumkin emas.
    Gipotezani tekshirishda foydalaniladigan statistik gipoteza, bu o'zgaruvchilar to'plami o'rtasida sezilarli farq borligini bildiradi. U ko'pincha bo'sh gipotezadan tashqari gipoteza deb ataladi, ko'pincha H tomonidan belgilanadi1 (H-bitta). Bu tadqiqotchi bilvosita, test yordamida isbotlamoqchi bo'lgan narsa. Bu namunaviy statistikaning ma'lum bir qiymatiga ishora qiladi, masalan, x¯, s, p
    Muqobil gipotezani qabul qilish nol gipotezani rad etishga bog'liq, ya'ni null gipoteza rad etilgunga qadar alternativ gipotezani qabul qilib bo'lmaydi.
    Nol va muqobil gipotezalar o'rtasidagi farqlarning muhim jihatlari quyidagicha izohlanadi:

    1. Nol gipoteza - bu ikkita o'zgaruvchi o'rtasida bog'liqlik bo'lmagan bayonot. Muqobil gipoteza - bu bayonot; bu shunchaki nol gipotezaning teskari tomoni, ya'ni ikkita o'lchangan hodisa o'rtasida statistik ahamiyatga ega.

    2. Nol gipoteza, tadqiqotchi buni rad etishga urinadi, muqobil gipoteza - tadqiqotchi isbotlamoqchi bo'lgan narsa.

    3. Nol gipoteza kuzatiladigan ta'sirni aks ettiradi, alternativ gipoteza esa ba'zi kuzatilgan ta'sirni aks ettiradi.

    4. Agar nol gipoteza qabul qilinsa, fikrlar yoki harakatlarda o'zgarishlar bo'lmaydi. Aksincha, muqobil gipoteza qabul qilinadigan bo'lsa, natijada fikrlar yoki harakatlar o'zgarishi mumkin.

    5. Nol gipoteza populyatsiya parametrini nazarda tutganligi sababli, sinov bilvosita va yopiqdir. Boshqa tomondan, muqobil gipoteza namunaviy statistikani ko'rsatadi, bu erda test to'g'ridan-to'g'ri va aniqdir.

    6. Nol gipoteza H deb belgilanadi0 (H-nol), muqobil gipoteza H bilan ifodalanadi1 (H-bir).

    7. Nol gipotezaning matematik formulasi teng belgidir, ammo muqobil gipoteza ishoraga teng emas.

    8. Nol gipotezada kuzatuvlar tasodif natijasidir, muqobil gipotezada kuzatuvlar haqiqiy ta'sir natijasidir.





    Download 0,76 Mb.
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14




    Download 0,76 Mb.
    Bosh sahifa
    Aloqalar
        Bosh sahifa
    Dərs
    Mühazirə
    Qaydalar
    Referat
    Xülasə
    Yazı


    Guliston davlat universiteti axborot texnologiyalari va fizika-matematika fakulteti amaliy matematika va axborot texnologiyalari kafedrasi

    Download 0,76 Mb.