Xulosa
Uy xo‘jaligi va ularning eng asosiy shakllarining o‘ziga xos tavsiflari quyidagi jadvalda
umumlashtirilgan:
Taqqoslash
ko’rsatkichlari
Bozor uy xo’jaligi
Buyruqbozlik
iqtisodiyotida uy
xo’jaligi
O’tish iqtisodiyotidagi uy
xo’jaligi
Maqsadli
funktsiya
To‘lovga
qodir
talabning
chegaralanganligi
sharoitida
foydalalikni
ko‘paytirish. Byudjet
cheklovlari
yagona
chegaralovchi
omil
sifatida
Resurslar
tanqisligi
sharoitida foydalalikni
ko‘paytirish. Byudjet
cheklovlaridan
tashqari,
vaqt
va
ijtimoiy
cheklovlar
ham murim
Yashovchanlik
qobiliyatini
yo‘qotmaslik
Resurslar
Asosiy ishdagi maosh Asosiy ishdagi maosh
Q
bo‘sh vaqtning
mavjudligi
(asosiy
ishga
bog‘liq)
Q
aloqalar Q tarnsfertlar
Rasmiy, norasmiy va kriminal
bandlikdan va renta daromadlari
sifatida
olinadigan
resurslar
―portfeli‖
Byudjet
cheklovlarining
qat‘iyligi
Mutlaq
qat‘iy: uy
xo‘jaligi
maoshdan
tashqari
boshqa
daromad manbalariga
ega emas
Davlat
uy
xo‘jaliklariga
transfertlar shaklida
daromadlarning katta
qismini
olish
imkonini beradi
Daromadlar
turli
manbalari
o‘rtasidagi
chegaralarning
egiluvchanligi farovonlik va pul
daromadlari miqdorlari o‘rtasidagi
qat‘iy bog‘liqlik olib tashlashga
imkon beradi
Jamg‘armalarning
muhimligi
va
ularning miqdori
Jamg‘armalar
miqdori jamg‘arishga
bo‘lgan
moyillik
chegarasi miqdori va
jamg‘armaning
maqsadi
bilan
izohlanadi
Jamg‘armalar
ham
majburiy (tanqislik va
barcha
daromadni
sarflash
imkoniyatining
yo‘qligi tufayli), ham
ixtiyoriy xususiyatga
ega, bunda majburiy
jamg‘armalar
tanqislik
intensivligining
o‘sishiga qarab o‘sadi
Jamg‘armaga nisbatan ―sug‘urta‖
yuklamasi maksimal darajada, ular
muhim, lekin ularning miqdori ikki
tendentsiya-mumkin qadar ko‘proq
jamg‘armaning
zaruriyligi
va
jamg‘armarish
uchun
joriy
daromadlarning etishmasligi kabi
ikki tendentsiyaning qarama-qarshi
harakati natijasida aniqlanadi
Iqtisodiy resurslarni
birlashtirishning
maqsadga
muvofiqligi
Uy
xo‘jaligi
a‘zolarining har biri
noyob
resurslarga
ega, shuning uchun
oila
qurish
uzoq
muddatli
investitsiyalash
to‘g‘risidagi
qaror
bilan aynan bir xil
Oila asosida alohida
turdagi
noyob
resurslarni
birlashtirish
yotadi-
aloqalarga, ma‘muriy
huquqlarga (propiska,
partiyaga a‘zolik) ega
bo‘lish
Har bir oila a‘zosidan mustaqil
daromad
manbalarining
mavjud
bo‘lishi
xatarni
kamaytirishga
imkon beradi
Uy
xo‘jaligining
optimal hajmi (shu
jumladan,
bolalar
to‘g‘risida
qaror
qabul qilish)
Uy
xo‘jaligining
o‘sishi
noyob
resurslar
ishlab
chiqarish
imkoniyatining
pasayishiga
qarab
to‘xtatiladi
Uy
xo‘jaligining
hajmi
o‘ta noyob
resurslarni
olish
xarajatlari
bilan
cheklangan-aloqalar,
turar-joy va h.k.
Uy xo‘jaligi a‘zolarining o‘xshash
turdagi bandligi tufayli xatarlar
diversifikatsiyasining
chegaralanganligi bilan belgilanadi
73
Ichki tuzilma
Oddiy
pag‘onali,
bunda
―boshliq‖
mavqeini
egallagan
jins ahamiyatga ega
emas
(eng
noyob
aktivga ega bo‘lgan
shaxs
boshliq
hisoblanadi)
Oddiy
pag‘onali,
partiya-davlat
tizimida eng yuqori
o‘rninin
egallagan
oila
a‘zosi
―Oila
boshlig‘i‖
hisoblanadi, ko‘proq
bu erkaklardir
Oddiy pag‘onali, jinsi va oiladagi
o‘rnidan qat‘i nazar eng barqaror
daromadga ega bo‘lgan uy xo‘jaligi
a‘zosi ―boshliq‖ hisoblanadi
Davlatga
nisbatan
munosabat
Davlat
bozor
―xato‖larini
to‘g‘rilash
mexanizmi
sifatida
ko‘rib chiqiladi, o‘z
navbatida
soliqlarning to‘lanishi
ratsional
tarzda
amalga oshadi
Davlat uy xo‘jaligi
farovonligining
so‘nggi bosqichidagi
kafolat sifatida qabul
qilinadi,
o‘z
navbatida, soliqlarni
to‘lash
burch
hisoblanadi
Uy xo‘jaligi davlat faoliyatida
o‘zining
yashovchanlikni
yo‘qotmaslik uchun to‘sqinlikni
ko‘radi (uy xo‘jaligi faoliyati
sektorlari
o‘rtasidagi
to‘siqlar
manbasi, o‘z navbatida soliqlarni
to‘lash
o‘lpon sifatida qabul
qilinadi)
Uy xo‘jaligi uchun
eng
muhim
bo‘lgan
ijtimoiy
siyosat sohasi
Mehnat
munosabatlari
sohasidagi
siyosat,
soliq siyosati, ta‘lim
sohasidagi siyosat uy
xo‘jaligi
uchun
ustivor
hisoblanadi.
Barcha
ushbu
yo‘nalishlar
uy
xo‘jaligining
bozordagi
daromadlariga
taalluqli
Pensiya,
uy-joy-
kommunal
siyosati,
ijtimoiy
ta‘minot
siyosati,
ta‘lim
sohasidagi
siyosat
ustivor
soha
hisoblanadi.
Barcha
ushbu
yo‘nalishlar
o‘ta
noyob
resurslarga
ega
bo‘lishga taalluqli
Sog‘liqni
saqlash
sohasidagi
siyosat, ijtimoiy ta‘minot tizimi va
pensiya tizimi siyosati ustivor
hisoblanadi. To‘g‘ri ma‘noda uy
xo‘jaligining yashovchanligi ushbu
sohalardagi
davlat
siyosatiga
bog‘liq.
Takrorlash uchun savollar
1.
Uy xo‘jaligi ta‘rifini keltiring va uning tashkilot sifatidagi o‘ziga xos xususiyatlari
nimalardan iboratligini ayting.
2.
Oila bilan uy xo‘jaligi o‘rtasidagi farq nimada?
3.
Uy xo‘jaligini yuritish va inson kapitalini shakllantirishda qanday vazifalar
(funktsiyalar) amalga oshiriladi?
4.
Uy xo‘jaligining qanaqa shakllari mavjud va ularning bir-biridan farqi nimada?
MAVZUGA OID ADABIYoTLAR, JURNALLAR VA INTERNET
TARMOG’IDAN OLINGAN TARQATMA MATERIALLAR
1.James H. The End of Globalization: lesns from the great Depression. Harvard College, 2001.
2. Kenen P.B. The International Economy. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
3. Lane J.E., Ersson S. Government and the Economy: a global perspective. London: Continuum,
2002.International Trade Statistics. WTO Publications.
4.International Yearbook of Industrial Statistics. UNIDO. Vienna.
5. Japan An International Comparison.
6. Journal of International Law.
7.OECD. Economic Outlook.
8.OECD. Institutional Investors Statistics Yearbook.
9.The Global Competitiveness Report.
10.UNCTAD. World Investment Report.
11.UNESCO. World Education Report. Paris.
74
12.Union countries — IMF. Washington D.C.
13.UNSTAD World Investment Report, United Nations, Geneva.
14.World Development Indicators. The World Bank.
15. World Development Report.
16.World Economic and Social Survey.
17.World Economic Outlook.
18.World Investment Report. UN.
|
