| Tarmoq topologiyalari
Tarmoq topologiyalari, tarmoqni qurishda qurilgan elementlarning birbiriga qanday aloqalanganligini, ularga qanday yo'nalish berildiğini, va qanday boshqa qurilmalar bilan bog'lanishlar amalga oshirildiğini ifodalaydi. Har bir topologiya xususiyatlarga ega bo'lib, xususiy aloqa tuzilmalarini yaratishda va tarmoqni boshqarishda muhim bo'ladi. Quyidagi keng tarqalgan tarmoq topologiyalari mavjud:
Bus Topologiyasi:
Tarmoq qurilmasida barcha qurilmalar bir boshqarma (bus) orqali bog'langan.
Har bir qurilma barcha ma'lumotlarni eshitish, o'qish va yozish imkoniyatiga ega.
Bitta qurilma yaroqliroq bo'lishi uchun qanchalik qurilmalarga qo'shilib ketilsa, tarmoq tez-tez noyob bir yerga ariza chiqaradi.
Star Topologiyasi:
Har bir qurilma bir "hub" (ma'lumotlarni almashish va jo'natish uchun ishlatiladigan qurilma) yoki "switch" bilan bog'langan.
Bitta qurilma boshqa qurilmalar bilan barmoqlar orqali bog'lanmaydi. Agar bitta qurilma xarbiyda ariza chiqarsa, qolgan qurilmalar ishlab chiqarishni davom ettiradi.
Ring Topologiyasi:
Har bir qurilma o'zining o'ng yoki chap tomonidagi qurilma bilan bog'langan.
Ma'lumot o'ngdan chapga (yoki chapdan on'ga) o'tadi va barcha qurilmalar birbiriga bog'lanadi.
Agar bir qurilma arizaga uchrasa, tarmoq xavfli bo'lishi mumkin.
Mesh Topologiyasi:
Har bir qurilma boshqa barcha qurilmalar bilan to'liq bog'langan.
Tarmoqni tuzilishda qanchalik barcha qurilmalar o'zaro bog'lanadi va shundaylikcha aloqa yo'lalari mavjud.
Bu topologiya o'sha tarmoqni xavfliqdan himoya qilish uchun yaxshi variant bo'lishi mumkin.
Hybrid Topologiyasi:
Bir nechta topologiyalarning bir aralashmasi.
Masalan, star va ring topologiyalarning yagona tarmoqi, yoki bus va star topologiyalarning birligini ifodalaydi.
Xulosa: OSI Model (Ochiq Tarmoq Muhiti):
OSI modeli tarmoqni qanday tuzish, tark etish va aloqa muammosini hal qilishni tavsiflaydi.
Yetti asosiy qismdan (fizikavi, link, tarmoq, transport, sesion, tadbir va ilova) tashkil topgan.
Har bir qism o'zining aniqlik va boshqa qismga nisbatan o'z-ozini ifodalovchi protokollar va funksiyalarga ega.
TCP/IP Model (Transmission Control Protocol/Internet Protocol):
TCP/IP modeli asosan ikki qismdan tashkil topgan: Internet Protocol Suite va Transmission Control Protocol.
Internet Protocol Suite aloqa protokollarini tavsiflaydi va besh asosiy qismdan iborat bo'lib, uzluksiz aloqalarning tuzilishini ta'minlaydi.
Hybrid Model:
Bu model OSI va TCP/IP modellarining birlashmasidir. Tarmoq texnologiyalari sohasida bu model mashhur, chunki unda ikki eng ko'p qo'llaniladigan modelni birlashtiradi.
Misol uchun, birinchi tomondan tuzilgan modellardan tashqari, tarmoqni amalga oshirish va qo'llashning boshqa asosiy nuqtalari qo'llaniladi.
Ethernet Model:
Bu model Ethernet tarmoqlarini tuzilishi va boshqarilishini tavsiflaydi.
Uning protokollari va qurilmalari jahon tarmoq tizimlarida keng tarqalgan ravishda ishlab chiqarilgan.
Token Ring Model:
Bu model tarmoqni to'liq foydalanish va o'zaro aloqalarni boshqarishda ishlatiladi.
Token ring tarmoqlarida ma'lumot o'g'irilganida, "token" nomli maxsus belgi har bir qurilmaga o'tadi va ma'lumotlarni o'z ichiga olish imkoniyatiga ega bo'lishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1."Deep Learning" (Ian Goodfellow, Yoshua Bengio, va Aaron Courville): Bu adabiyot, tarmoq modellari va dasturlash sohasining asosiy ko'rsatkichi bo'lgan "deep learning" (chuqur o'rganish) mavzusini o'rganuvchilar uchun yaxshi bir manba sifatida taniladi.
2."Neural Networks and Deep Learning: A Textbook" (Charu Aggarwal): Ushbu kitob tarmoq modellarining va chuqur o'rganishning asosiy prinsiplari, algoritm va dasturlash sohalari bo'yicha tafsilotlar bilan ta'minlanadi.
3."Hands-On Machine Learning with Scikit-Learn, Keras, and TensorFlow" (Aurélien Géron): Bu kitob, amaliyotda tarmoq modellalari ishlatish va ularga dasturlar yozishga yo'l qo'yadigan qo'llanma sifatida foydalaniladi.
4."Python Machine Learning" (Sebastian Raschka va Vahid Mirjalili): Tarmoq modellarini qo'llab-quvvatlash uchun Python dasturlash tili va undagi maxsus kutubxonalardan (libraries) foydalanish bo'yicha qo'llanma.
5."Reinforcement Learning: An Introduction" (Richard S. Sutton va Andrew G. Barto): Tarmoq modellarining bir turu bo'lgan taqdim etilgan qo'llanma, ijodiy o'rganish va mulohazalarga asoslanadi.
| 