|
Himoyaga tavsiya etaman
|
| bet | 9/12 | | Sana | 28.11.2023 | | Hajmi | 0,67 Mb. | | #106982 |
Bog'liq 27.11.2023
2.2 PYTHON DASTURLASH TILI
Python faol qo'llaniladigan sohalarni qisqacha sanab o'tamiz:
1.3-rasm. Python tili sohalari
Tizimli dasturlash.
Grafik interfeysli dasturlarni ishlab Chiqarish.
Dinamik veb-saytlarni ishlab Chiqarish.
Komponentlarning integratsiyasi.
Ma'lumotlar bazalari bilan ishlash dasturlarini ishlab Chiqarish.
Tez prototiplash.
Ilmiy hisoblash uchun dasturlarni ishlab Chiqarish.
O'yinni ishlab Chiqarish.
Python dasturlarini ishga tushirish uchun bizga nima kerak? Bu savolga javob berishdan oldin dasturlarning kompyuterda qanday ishlashini ko'rib chiqamiz. Dasturlar operatsion tizim (Windows, Linux va boshqalar) tomonidan amalga oshiriladi. Operatsion tizimning vazifalariga dastur uchun resurslarni (RAM va boshqalarni) taqsimlash, kiritish-chiqarish qurilmalariga kirishni ta`qiqlash, ruxsat berish va boshqalar kiradi.
Python dasturlarini ishga tushirish uchun sizga Python tarjimoni (virtual mashina) kerak. Ushbu dastur operatsion tizimning barcha xususiyatlarini Python
dasturchisidan yashiradi, shuning uchun Windows tizimida yozilgan Python dasturini GNU/Linuxda ishga tushirishingiz va bir xil natija olishingiz mumkin.
Python dasturini kompyuterga o‘rnatish bir necha bosqichlardan iborat: https://www.python.org/downloads/windows/ rasmiy veb saytiga kirib,
kompyuteringizning texnik parametrlarini hisobga olgan holda eng so‘nggi versiyasini yuklab oling. Kompyuterning texnik parametrlariga, razryadi, (64 bit yoki 32 bit) qaysi operatsion sistema o‘rnatilganligi va boshqa parametrlar kiradi. Keltirilgan dasturlarni yechishda Python 3-versiyasi yoki undan keyingi versiyalar kerak bo`ladi.
IDLE ni ishga tushirish tartibi:
IDLE Python dasturini ishga tushirish
Untitled nomi ostida Yangi fayl yaratiladi:
Faylni saqlash uchun file-save yoki ctrl+s tugmalarini bosamiz. Kerakli papkani tanlab, faylimizga nom berib saqlaymiz. .py kengaytmali fayl paydo bo`ladi. masalan, dastur.py
Dasturlash tilining mashhurligini ishlab chiquvchilar orasida eng ommabop resurs - Stack Overflowdagi teglar sonining dinamikasi bilan kuzatish mumkin. Shunday qilib, grafikaga ko'ra, Pythonning o'sishi 2010 yilda boshlangan va 2015 yilda tezlashdi.
Pythonni eski til deb atash mumkin - u 1991 yilda, ya'ni deyarli 31 yil oldin paydo bo'lgan. Bu vaqt ichida u asta-sekin atrofiga katta jamoani to'pladi.
1.11-rasm. Dasturlash tillari reytingi
Python birinchi dasturlash tili sifatida ishonchli tavsiya etilishi mumkin. Gap shundaki, Python uzoq vaqtdan beri mavjud va u haqida juda ko'p yaxshi darsliklar yozilgan. U oddiy, "inson" tiliga o'xshash tushunarli sintaksisga ega va u xatolarni ham tushuntiradi.
Masalan, undagi ma'lumotlar turini ko'rsatish shart emas, faqat o'zgaruvchini e'lon qilish kifoya. Python kontekstdan uning butun son, haqiqiy son, mantiqiy yoki boshqa biror tipda ekanligini avtomatik aniqlaydi. Bu yangi boshlanuvchilar uchun katta afzallik.
Agar siz C++ da dasturlashtirgan bo‘lsangiz, biror joyda haqiqiy (float) sonini butun (int) songa o‘zgartirganingiz uchun dastur kompilyatsiya qilinmasligi qanchalik achinarli ekanini bilasiz. Python kodini o'qish juda oson.
Quyida "Yil dasturlash tili" mukofotining barcha g'oliblari ro'yxati keltirilgan. Mukofot bir yil ichida reytingi eng yuqori ko'tarilgan dasturlash tiliga beriladi.
Python dasturi yordamchi so`zlar to'plamidan iborat. Har bir yordamchi so`z yangi qatorga joylashtiriladi. Misol uchun:
print(2 + 3) print("Salom") Natija:
5
Salom
Pythonda qator boshidan qo`yilgan bo`sh joylar(отступ, Tab orqali qo`yilgan) katta rol o'ynaydi. Noto'g'ri qo`yilgan bo`sh joylar xatolik beradi. Masalan, kod yuqoridagi bilan deyarli bir xil bo'lsa ham quyidagi holatda biz xatoga yo'l qo'yamiz:
print(2 + 3) print("Salom")
Xatolik beradi.
Shuning uchun, satrning boshida yangi yordamchi so`zlar qo'yishga arziydi. Bu Python va C# yoki Java kabi boshqa dasturlash tillari o'rtasidagi muhim farqlardan biridir.
Ammo shuni yodda tutish kerakki, ba'zi til konstruktsiyalari bir necha qatordan iborat bo'lishi mumkin. Masalan, agar shartli:
if 1 < 2:
print("Salom")
natija: "Salom"
Bunday holda, agar 1 2 dan kichik bo'lsa, u holda "Salom" qatori ko'rsatiladi. Chunki print("Salom") iborasi if shartli konstruktsiyasining bir qismi sifatida ishlatiladi.
Python katta-kichik harflarga sezgir tildir, shuning uchun print, Print yoki PRINT ifodalari turli ifodalarni ifodalaydi. Agar konsolga chiqarish uchun print o'rniga, biz Printdan foydalansak:
Print("Salom")
Natija: Traceback (most recent call last):
File "C:\Users\Madina\Documents\Python\11.py", line 1, in Print("Salom")
NameError: name 'Print' is not defined
Bunda biz hech qanday natijaga erishmaymiz.
Izohlar -Sharhlar kod qismi nima qilishini belgilash uchun ishlatiladi. Dastur bajarilganda, izohlarni e'tiborsiz qoldiradi, shuning uchun ular dasturning ishlashiga ta'sir qilmaydi. Pythondagi sharhlar blok va inline izohlarda keladi. Satr izohlaridan oldin funt belgisi - # qo'yiladi.
Ular alohida qatorda bo'lishi mumkin:
# Konsolga kirish
# Salom dunyo! xabari print("Salom dunyo!") Natija:
Salom dunyo!
# belgisidan keyingi har qanday belgilar to'plami izohni bildiradi. Ya'ni, yuqoridagi misolda kodning birinchi ikki qatori sharhlardir.
Ular, shuningdek, yordamchi so`zlar bilan bir qatorda joylashgan bo'lishi mumkin:
print("Salom dunyo!") # Konsolga xabarni chop etish
Blok izohlarida sharh matnidan oldin va keyin uchta bitta tirnoq qo'yiladi: '''sharh matni'''. Misol uchun:
print("Salom dunyo!")
Asosiy funksiyalari
Python bir qator funksiyalarni taqdim etadi. Ulardan ba'zilari, ayniqsa, til o'rganishning dastlabki bosqichlarida juda tez-tez ishlatiladi, shuning uchun ularni ko'rib chiqaylik.
Konsolga ma'lumot chiqarishning asosiy funksiyasi print() funksiyasi hisoblanadi. Biz chiqarmoqchi bo'lgan satr ushbu funksiyaga argument sifatida uzatiladi:
print("Salom dunyo!")
Agar biz konsolga bir nechta qiymatlarni chop etishimiz kerak bo'lsa, ularni vergul bilan ajratilgan bosib chiqarish funksiyasiga o'tkazishimiz mumkin:
print("Familiyasi, ismi:", "Mustafoyev", "Muslimbek")
Agar print funksiyasi chiqarish uchun javobgar bo'lsa, u holda input funksiyasi axborotni kiritish uchun javobgardir. Bu funksiya kiritish soʻrovini ixtiyoriy parametr sifatida oladi va biz oʻzgaruvchida saqlashimiz mumkin boʻlgan kirish qatorini qaytaradi:
ism = input("Ismingizni kiriting: ") print("Salom", ism)
Natija:
Ismingizni kiriting: Madina Salom Madina
w3school.com onlayn platformasi
|
| |
