Hisoblash texnikasi rivojlanish tarixini tahlil qilib, bu rivojlanish ham nazariy ham amaliy asosga EGA ekanligini ko’rish mumkin




Download 3,15 Mb.
bet5/62
Sana12.01.2024
Hajmi3,15 Mb.
#135281
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   62
Bog'liq
8-sinf Informatika fanidan dars ishlanmalar

Asosiy plata yaxlit asosga yig‘ilgan elektron sxemalar bo‘lib, unga ba‘zi qurilmalar axborot almashish sistema magistrali – shinalar (simlarining o‗ramlari) yordamida bog‘lanadi. Shinalar kompyuter-ning hamma qurilmalariga parallel holda ulanadi. Kompyuter ishida uch xil shina xizmat ko‗rsatadi: berilganlar (berilgan ma‘lumotlar) shinasi, adreslar shinasi, boshqarish shinasi. Asosiy platada mikroprotsessor, xotira qurilmalari va mikrosxemalar, ovoz, video va tarmoq platalari ham joylashadi. Ular asosiy plataning maxsus slot (qirqim)lariga ulanadi.
Diskyurituvchi, printer, flash-xotira kabi qurilmalar portlar deb yuritiluvchi asosiy platadagi maxsus joylarga ulanadi. Bu qurilmalarni boshqarish uchun asosiy platada kontrollerlar deb ataluvchi elektron sxemalar mavjud. Portlar parallel (LPT), ketma-ket (COM) va universal ketma- ket (USB) turlarga bo‘linadi. Ketma-ket port protsesordan ma‘lumotlarni baytlarda oladi va qurilmalarga bitlarda uzatadi, paralelel port esa baytlarda olib baytlarda uzatadi. Odatda, sichqoncha va modem ketma-ket portlarga, printer parallel portga ulanadi. Juda ko‘p asosiy platalarda sichqoncha va klaviatura doiracha shaklidagi PS/2 bo‘lmaga ulanadi. Hozirgi kunda universal ketma-ket portga sichqoncha, klaviatura va boshqa qurilmalarni ulash imkoni bor.



Odatda, asosiy plataning ajralmas qismi sifatida qaraladigan doimiy xotira qurilmasi (DXQ, ing. ROM – Read Only Memory – faqat o‘qish uchun xotira) mikrosxema ko‘rinishida tashkil etilgan bo‘lib, quvvat manbaiga bog‘liq bo‘lmagan holda ma‘lumotlarni saqlash uchun xizmat qiladi. Doimiy xotira qurilmasida kompyuterning kiritish-chiqarish asosiy sistemasi (BIOS – Basic Input- Output System) haqidagi doimiy axborot saqlanadi.
Protsessorni mikroprotsessor yoki CPU (ya‘ni, Central Processing Unit - markaziy protsessor) deb ham atashadi. Protsessor arifmetik va mantiqiy amallar bajaradi, xotira bilan bog‗lanadi va barcha qurilmalar ishini boshqaradi.
Zamonaviy kompyuterlarda protsessor vazifasini 10 mm kvadratdan ham kichik yuzali yagona yarim o‗tkazgichli kristalda (kremniy yoki germaniy) joylashgan millionlab mitti tranzistorlardan tashkil topgan mikroprotsessor, ya‗ni o‗ta zich integral sxema, bajarmoqda. Misol sifatida ko‗radigan bo‗lsak, Intel Pentium Pro mikroprotsessori o‗z ichida 5,5 milliondan ortiq tranzistorlarni saqlaydi.
Protsessorning ish unumdorligi uning tezligi (taktli chastota) va razryadlar soni bilan belgilanadi. Tezlik protsessorning 1 sekundda bajargan amallar miqdori bilan belgilanadi va Gs (gers) bilan ifodalanadi. Masalan, i8086 protsessori 10 MGs (sekundiga 10 million amal) tezlikka ega bo‗lsa, Intel Pentium IV protsessori uchun bu ko‗rsatkich 1700 MGs va undan yuqoridir. Protsessorning razryadlari soni uning bir vaqtning o‗zida baravariga ishlashi mumkin bo‗lgan bitlar miqdori bilan aniqlanadi. Hozirgi kunda 16, 32, 64, 128 razryadli protsessorlar keng qo‗llanilmoqda. Protsessorning tezligini oshirish maqsadida hozirgi vaqtda kesh-xotira, turli matematik soprotsessorlar kabi vositalardan foydalanish yo‗lga qo‗yilgan. Shu kunlarda protsessorlarning ko‘p yadroli turlari ishlatilmoqda.
Protsessor, asosan, quyidagi qismlardan iborat:

  • arifmetik-mantiqiy qurilma;

  • ma‘lumotlar va adreslar shinasi;

  • registrlar;

  • buyruq jamlagichi;

  • kesh, ya‘ni kichik hajmli o‘ta tezkor xotira;

  • qo‘zg‘aluvchan vergulli sonlar matematik soprotsessori.

Aniq protsessorga mos i80386, 16/32 yozuvi, ushbu protsessor 16 razryadli berilganlar shinasi va 32 razryadli adreslar shinasiga ega ekanligini, ya‘ni bir vaqtning o‗zida 16 bit axborot va 232= 4 Gbayt hajmdagi adreslar (adreslar sohasi) bilan ishlash imkoniyati mavjudligini bildiradi.
Protsessorning asosiy ishi tezkor xotira qurilmasida joylashgan dasturdan navbatdagi buyruqni o‗qish va bajarish, natijani yozib qo‗yish hamda keyingi bajariladigan buyruqni aniqlashdan iborat takrorlanuvchi jarayondir. Bundan tashqari protsessor dastur mazmunidagi boshqarishni amalga oshirish, ma‘lumotlarni zarur joydan o‗qish, lozim joyga yozish, kerak joyga uzatish, boshqa qurilmalarning ishlashini muvofiqlashtirish vazifasini ham bajaradi.

Demak, protsessor berilgan dastur va zarur ma‘lumotlar asosida inson aralashuvisiz kompyuterning avtomatik ishlashini ta‘minlovchi qurilma ekan.


Tezkor xotira qurilmasida (TXQ) ishlash jarayonida protsessor foydalanadigan barcha axborotlar va dasturlar saqlanadi. Uni tezkor deyilishiga sabab boshqa xotiralarga nisbatan axborot almashinuvi minglab yoki millionlab marotaba tezdir. Tezkor xotira qurilmasida saqlanayotgan ma‘lumotlar kompyuter elektr manbaidan uzilganda yoki qayta yuklanganda o‗chib ketadi.
Tezkor xotira qurilmasi registrlardan tashkil topgan. Registr – ma‗lumotlarni ikkilik shaklida vaqtinchalik saqlab turish uchun mo‗ljallangan qurilma. Har bir registr o‗z navbatida triggerlardan tashkil topadi. Trigger mitti elektron sxema bo‗lib, u elektr toki bilan zaryadlangan holda «1» ni, zaryadlanmagan holatda «0» ni ifodalaydi. Registrdagi triggerlarning miqdori kompyuterning necha

Download 3,15 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   62




Download 3,15 Mb.
Bosh sahifa
Aloqalar
    Bosh sahifa
Dərs
Mühazirə
Qaydalar
Referat
Xülasə
Yazı


Hisoblash texnikasi rivojlanish tarixini tahlil qilib, bu rivojlanish ham nazariy ham amaliy asosga EGA ekanligini ko’rish mumkin

Download 3,15 Mb.