|
Hokimiyatlar bo'linishi prinsipi
|
| bet | 15/19 | | Sana | 26.01.2024 | | Hajmi | 37,61 Kb. | | #146348 |
Bog'liq HOKIMIYATLAR BO\'LINISHI PRINSIPIRealistik huquq maktabi (R.Iering, S.M.Muromsev va boshq.). Mazkur yo‘nalish vakillari huquqning tadrijiy tarzda rivojlanishi haqidagi tarixiy tasavvurlardan farqli o‘laroq, huquq tashqi omillar ta’sirida paydo bo‘ladi va rivojlanadi, deb hisoblaydilar. Huquqshunos Rudolf Iering ushbu nazariyaning mazmun-mohiyatini o‘zining “Rim huquqi ruhi”, “Huquq uchun kurash”, “Huquqda maqsad” kabi asarlarida bayon qilgan. Ieringning ta’biricha, huquq – himoyalangan davlat manfaatidir. U shaxs manfaatlarini kafolatlaydi, odamlarning turli xil ehtiyojlarini qondirishga yordam beradi. Huquqning vazifasi huquqdan foydalanishni kafolatlashdan iborat. Huquqning mazmun-mohiyati zamirida qonunsizlikka qarshi xalqlar kurashi, davlat hokimiyati, individlar kurashi yotadi. SHu munosabat bilan Iering huquq tarixidagi barcha ulkan yutuqlar – qullikning, krepostnoylikning barham toptirilishi, er mulki erkinligi, hunarmandchilik, e’tiqod va hokazolar erkinligi – bularning hammasi shafqatsiz, ko‘pincha asrlar osha davom etadigan kurashlarda qo‘lga kiritilishi lozimligini, bunday hollarda huquqning yo‘li hamisha huquqlar qoldiqlari orqali belgilanishini alohida ta’kidlagan.
Uning e’tirof etishicha, mutlaq adolatli huquq yo‘q va bo‘lishi ham mumkin emas, huquqning qimmati uning asosida yotgan maqsadni amalga oshirishdan iboratdir. Manfaatlar kurashi asosida dunyoga kelgan huquq insoniyat jamiyati hayotida adolat tamoyillariga albatta rioya qilish sharti bilan birovlar irodasini boshqalarning manfaatlariga bo‘ysundiruvchi kuch sifatida maydonga chiqadi.
Mazkur ilmiy yo‘nalish namoyondalari, huquq uchun kurashish qonuniy huquqqa ega bo‘lgan shaxsning o‘z oldidagi majburiyatidir, huquqni himoya qilish, ya’ni huquqbuzarlikka qarshi harakat qilish esa faqat o‘z-o‘ziga nisbatangina emas, balki umuman jamiyatga, davlatga nisbatan ham majburiyatdir: har bir odam huquqni himoya qilar ekan, o‘zining sub’ektiv huquqi asosi bo‘lgan ob’ektiv huquq normalarini muhofaza etadi, deb hisoblaydilar.
Ushbu nazariyaning birmuncha “jangavor”ligiga qaramay, u o‘zida huquqning organik, tabiiy, iqtisodiy, ruhiy kabi ko‘plab nazariyalarini aks ettirgan konsepsiyadir. Ushbu maktab vakillari huquq bilan davlat o‘rtasidagi bevosita aloqani ko‘ra olganlar. Ularning fikricha, davlat hokimiyati huquq mavjudligining zaruriy shartidir. Huquq tarixiy maktabidan farqli o‘laroq, ular huquqiy ijodkorlikning zarurligini tan oladilar. CHunonchi, huquqshunos S.M.Muromsev o‘zining “Nemis huquqshunosligi ta’limotiga ko‘ra huquqning paydo bo‘lishi” kitobida, huquq xalq ruhiyatining anglanmagan hosilasi bo‘lmay, balki odamlar ongli faoliyatining mahsulidir, deb yozgan.
|
| |
