VARIANT-6
2.4-jadval
Parametrlar
|
Variant №
|
1,
3,
5,
7,
9,
11,
13,
|
2,
4,
6,
8,
10,
12,
14
|
15,
17,
19,
21,
23,
25,
27,
|
16,
18,
20,
22,
24,
26,
28,
|
29,
31,
33,
35,
37,
39,
41,
|
30,
32,
34,
36,
38,
40,
42,
|
43,
45,
47,
49,
51,
53,
55,
|
44,
46,
48,
50,
52,
54,
56,
|
57,
59,
61,
63,
65,
67,
69,
|
58,
60,
62,
64,
66,
68,
70.
|
Zararli komponent
|
Keros in
|
Cu
|
Cr
|
Fenol
|
Pb
|
Zn
|
Cl
|
NaOH
|
Hg
|
H2PO3
|
PEMK, mg/l
|
0,7
|
0,02
|
0,01
|
0,35
|
0,01
|
0,02
|
1
|
0,5
|
0,01
|
1
|
Q, m3/c
|
20,0
|
30
|
40
|
50
|
60
|
70
|
80
|
10
|
50
|
30
|
q, m3/c
|
1
|
0,5
|
0,7
|
1,2
|
1
|
0,8
|
1,1
|
0,4
|
1
|
0,8
|
V, m/c
|
1,2
|
1,1
|
1,0
|
0,9
|
0,8
|
0,7
|
0,6
|
1,5
|
1
|
0,7
|
H, m
|
0,5
|
0,7
|
0,9
|
1,1
|
1,3
|
1,5
|
2
|
0,5
|
2
|
1,5
|
L, m
|
500
|
1000
|
1500
|
2000
|
1000
|
3000
|
1500
|
500
|
1000
|
1500
|
LS, m
|
LS=L/5
|
C, mg/l
|
1,5
|
0,06
|
2,0
|
0,04
|
0,18
|
5,5
|
1,5
|
|
0,06
|
6,0
|
Barcha variantlar uchun
|
ε=1; Lt / Lto’g’ = 1
|
2.3-topshiriq. Tuproqni muhofaza qilish bo’yicha topshiriq Tuproqdagi ifloslantiruvchi moddalarni me'yorlash.
O'g'it sifatida ishlatilishi mumkin bo'lgan cho'kindi miqdorini hisoblash quyidagi usul bo'yicha amalga oshiriladi:
Cho'kindilarni unumdor tuproq qatlami bilan bir tekis aralashtirish shartidan kelib chiqqan holda moddiy balans tenglamasi tuziladi
C f M Ccho' kma m Caralash ( M m ) , (2.20)
bu erda Cf
tuproqdagi i-moddaning fon konsentratsiyasi, mg/kg tuproq; M - unumdor
tuproq qatlamining massasi, kg;
Ccho' kma
cho'kindagi i-moddaning konsentratsiyasi, mg/kg
cho'kma; m - cho'kindi massasi, kg; Caralash - i-chi moddaning cho'kindi bilan aralashtirilgandan keyin tuproqdagi konsentratsiyasi, mg/kg tuproq.
Cho'kindini o'g'it sifatida ishlatish uchun har bir modda uchun quyidagi asosiy shart
bajarilishi kerak:
tuproq.
Caralash REK , (2.21)
bu erda REK - tuproqdagi i-moddaning ruxsat etilgan maksimal kontsentratsiyasi, mg/kg
Joydagi unumdor tuproq qatlamining hajmi Wva massasi M formulalar bo'yicha
aniqlanadi:
W H S ,
M W ptuproq , (2.22)
bu erda H - tuproq qatlamining qalinligi, m; S - qishloq xo'jaligi ob'ektining
(uchastkaning) maydoni, m2,
ptuproq
Joyga joylashtiriladigan quyqa massasi m yuqoridagi moddiy balans formulasi bilan aniqlanadi:
m M ( Caralash C f
Ccho' kma Caralash
)
. (2.23)
Maydonga joylashtirish uchun mo'ljallangan cho'kindining maksimal hajmi (V) quyidagicha bo'ladi:
bu erda
pch.zich .
cho’kindi zichligi, t/ m3.
V m pch.zich.
, (2.24)
Cho'kindining balandligi quyidagicha bo'ladi:
h V . (2.25)
S
Misol. Maishiy chiqindi suvlarini tozalash jarayonida hosil bo'lgan cho'kindi tarkibida
C( Cu ) 14g / m3
konsentratsiyasida mis va C( NO ) 450g / m3
konsentratsiyasida nitratlar
3
mavjud. Cho'kindilarning zichligi
p 1,30t / m3
. Yerning unumdor qatlami qalinligi
ch.zich.
H 0,3m va zichligi
p 1,55t / m3
bo'lgan loyli qatlamlarga ega bo'lgan kulrang o'rmon
zich.
3
f
tuproqlari bilan ifodalanadi. Sanitariya-epidemiologiya xizmati ma'lumotlariga ko'ra tuproqdagi
misning fon konsentratsiyasi
C f ( Cu ) 0,3mg / kg
tuproq, nitratlar -
C ( NO ) 40mg / kg .
S 0,5ga maydonda qishloq xo'jaligi ob'ekti uchun o'g'it sifatida ishlatilishi mumkin bo'lgan ( m ) massasini, ( V ) hajmini va cho'kindining balandligini ( h ) aniqlash kerak.
VARIANT-3 2.3-topshiriq.
|
Variant №
|
|
1,
|
2,
|
15,
|
16,
|
29,
|
30,
|
43,
|
44,
|
57,
|
58,
|
|
3,
|
4,
|
17,
|
18,
|
31,
|
32,
|
45,
|
46,
|
59,
|
60,
|
Hisoblash ma'lumotlari
|
5,
7,
|
6,
8,
|
19,
21,
|
20,
22,
|
33,
35,
|
34,
36,
|
47,
49,
|
48,
50,
|
61,
63,
|
62,
64,
|
|
9,
|
10,
|
23,
|
24,
|
37,
|
38,
|
51,
|
52,
|
65,
|
66,
|
|
11,
|
12,
|
25,
|
26,
|
39,
|
40,
|
53,
|
54,
|
67,
|
68,
|
|
13,
|
14
|
27,
|
28,
|
41,
|
42,
|
55,
|
56,
|
69,
|
70.
|
Uchastkalar maydoni
|
0,5
|
0,6
|
0,7
|
0,8
|
0,9
|
1,0
|
1,1
|
1,2
|
1,3
|
1,4
|
S , ga
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tuproq qatlamining
qalinligi H , m
|
0,2
|
0,25
|
0,3
|
0,25
|
0,3
|
0,2
|
0,25
|
0,3
|
0,2
|
0,3
|
Tuproq qatlamining
zichligi ,t / m3 tuproq
|
1,50
|
1,51
|
1,52
|
1,53
|
1,54
|
1,55
|
1,56
|
1,57
|
1,58
|
1,59
|
Tuproq qatlamidagi fon tarkibi
C f ( x ),mg / kg
|
Cu
|
0,20
|
0,30
|
0,40
|
0,50
|
0,60
|
0,70
|
0,80
|
0,20
|
0,30
|
0,40
|
Mn
|
200
|
220
|
240
|
260
|
280
|
300
|
350
|
400
|
450
|
500
|
V
|
50
|
60
|
70
|
80
|
90
|
100
|
110
|
120
|
130
|
140
|
NO
3
|
30
|
35
|
40
|
45
|
50
|
55
|
60
|
65
|
70
|
75
|
Cho'kindagi
C( x ) ning tarkibi, g / m3 .
|
Cu
|
14
|
15
|
16
|
17
|
18
|
19
|
20
|
22
|
24
|
26
|
Mn
|
1600
|
1700
|
1800
|
1900
|
2000
|
2100
|
2200
|
2300
|
2400
|
2500
|
V
|
500
|
600
|
700
|
800
|
900
|
1000
|
1100
|
1200
|
1300
|
1400
|
NO
3
|
300
|
400
|
500
|
600
|
700
|
800
|
900
|
1000
|
1100
|
1200
|
Cho'kindilar zichligi
,t / m3 cho' kindi
|
1,35
|
1,30
|
1,25
|
1,40
|
1,20
|
1,30
|
1,22
|
1,26
|
1,28
|
1,32
|
2.6-jadval
Tuproqdagi moddalarning ruxsat etilgan maksimal konsentratsiyasi
Moddaning nomi
|
Mis
|
Marganets
|
Vanadiy
|
Nitratlar
|
Tuproqning
REK, mg/kg
|
3,0
|
1000
|
150
|
130
|
|
|
|
|
|
XULOSA:
Ushbu amaliy ishda atmosfera havosini turli zavod va fabrikalardan chiqayotgan zaharli gazlar, og’ir metall qoldiqlarini atmosfera va azon qatlamiga bevosita tasiri. Respublikamiz hududidagi zavod va fabrikalarning atmosferamizga chiqarayotgan zararlari gazlar va ularni bartaraf qilish yo’llari shaharlarda kuzatilayotgan kislotali yomg’irlar haqida va ularning qanchalik zararli ekanligini tushundim.Begona qo'shimchalari bo'lmagan atmosfera havosi quyidagi tarkibiy qismlardan iborat; azot-78,1%, kislorod 20,9%, argon va boshqa inert gazlar 0.95%, karbonat angidrid 0.03 %. Boshqa gazlarning miqdori nisbatan kam. Bundan tashqari havoda doim 3-4 % suv bug'lari. Chang zarralari bo’ladi. Atmosferadagi har bir gaz o'ziga xos fizik va kimyoviy xususiyatlarga egadir.Hozirgi vaqtda atmosfera ifloslanishining 75% insoniyat manbalarga va 25% antropogen manbalarga toʼgʼri keladi.Oʼzbekiston Respublikasida atmosfera havosining ifloslanishi asosiy ekologik muammolardan biri hisoblanadi.Dunyo miqyosida atmosfera o’rni benihoyat katta. Rivojlangan davlatlarda sanoat tarmoqlari keng ko’lamda rivojlanmoqda, ya’ni og’ir sanoatning atrof muhitga va albatta atmosfera havosiga chiqazayotgan og’ir metallari, turli darajadagi radiaktiv moddalar, neft mahsulotlari qoldiqlari, turli kimyoviy birikmalar bevosita atmosferaga zarar yetkazmoqda. Endlikda yuqorida sanab o’tilgan jarayonlarda atmosferaga zarar keltiruvchi moddalarni imnkon qadar kamaytirish chora tadbirlarinin ishlab chiqish zarur. Global havo haroratning ko’tarilishi Artika muzliklarning jadal suratlar bilan erishi dunyo okeanlarning suv sathni sezlarli darajada oshishi, tuproq eroziyalari cho’llanish darajasning oshishi va albatta oxir oqibat butun ekotizm va bevosita atmosfera havosning turliy darajadagi zaharli gazlar bilan zararlanishga olib kelmoqda. Biosfera va atmosferani nechog’lik asrab avaylasak oxir oqibat o’z salomatligmizni asragan bo’lamiz.
Foydalanilgan adabiyotlar va internet xavolalari ro’yhati
Nigmatov A.N. Ekologiyaning nazariy asoslari. – T.:“Faylasuflar jamiyati” nashriyoti, 2013.
Fundamentals of General Ecology, Life Safety and Environment Protection. Mark D Goldfein, Alexei V Ivanov, Nikolaj Kozhevnikov, V Kozhevnikov. NovaSciencePublishers, Inc. (April 25, 2013).
Eyewitness Ecology. Written by STEVE POLLOCK. United States in 2005 by DK Publishing, Inc. 375 Hudson Street, New York, NY 10014 ISBN-13: 978-0- 7566-1387-7 (PLC), ISBN-13: 978-0-7566-1396-9 (ALB).
D.Yormatova. Ekologiya. – T.: «Fan va texnologiya», 2012, 256 bet. Hayot faoliyati xavfsizligi va ekologiya menejmenti (chizmalar, tushunchalar,
faktlar va raqamlarda): darslik / A.Nigmatov, Sh.Muxamedov, N.Xasanova. – T.: Navro‘z. 2014. – 199 b.
Internet havolalari.
|
