|
I. Asosiy qism I. bob. Iqtisodiyotni modernizatsiyallash sharoitida holding kompaniyasi va uning ahamiyati
|
| bet | 1/4 | | Sana | 11.06.2023 | | Hajmi | 211.48 Kb. | | #71888 |
Bog'liq holding gipermurojatlar, Windows 10 Tizim buyruq satri, ДОКЛАД АВГУСТ 2022 (2) (2), The economy of enterprise (1), Р. Мавлонова, Mavzu, PF-60 28.01.2022, Informatika fanidan 6-sinflar uchun test savollari, ШНК 2.08.01-05 узб, ta-lim-muassasalari-jamoasida-sog-lom-muhitni-shakllantirishning-pedagogik-psixologik-asoslari, Ko\'p yohliklarni turmush va texnikadagi ahamiyati, BILIM-INSON MANAVIY KAMOLOTI OMIL, A person influenced you, Vang Fuman
IQTISODIYOTNI TARKIBIY O`ZGARTIRISH JARAYONLARINI CHUQURLASHTIRISH SHAROITIDA HOLDING KAMPANIYALAR VA ULARNING BOZOR IQTISODIYOTIDAGI O`RNI.
Kirish
I.Asosiy qism
I.bob.Iqtisodiyotni modernizatsiyallash sharoitida holding kompaniyasi va uning ahamiyati.
1.1.Holding kompaniyasi haqida tushuncha
1.2.Holding kompaniyasining tashkil etish nizomi.
II.Bob. Iqtisodiyotni tarkibiy o`zgartirish jarayonlarini chuquqrlashtirish sharoitida Holding kompaniyalari va ularni bozor iqtisodiyotidagi o`rni.
2.1.O`zbekistonda Holding kompaniyalarining faoliyati.
2.2.Rivojlangan davlatlarda Holding Kompaniyalari va ularning yurutilishi.
III.Xulosa
IV.Foydalanilgan adabiyotlar.
Kirish.
Xoldingning asosiy xususiyatlari quyidagilar:
turli mintaqalarda joylashgan bo'lishi mumkin bo'lgan iqtisodiyotning turli tarmoqlari va tarmoqlari kompaniyalari aktsiyalarini bitta bosh kompaniyaning qo'lida to'plash;tashkilotning ko'p bosqichli piramidal tizimi, ya'ni o'z navbatida yana bir nechta "nabiralar" deb nomlangan kompaniyalarni boshqarishi mumkin bo'lgan filiallarning mavjudligi;global siyosatni ishlab chiqish va xolding tarkibidagi barcha korxonalarning birgalikdagi harakatlarini muvofiqlashtirish orqali bosh kompaniya tomonidan amalga oshiriladigan markazlashgan boshqaruv.Quyida xolding (bosh) kompaniya va sho'ba korxonalar o'rtasidagi munosabatlar diagrammasi keltirilgan. Funktsional xizmatlar barcha sho'ba korxonalar bilan ishlaydi va ularning har biri, o'z navbatida, bosh kompaniyaning yo'naltirilgan bo'limlaridan biriga tegishli.
1.1.Holding kompaniyasi haqida tushuncha
Holding, holding kompaniya (inglizcha: holding — egalik) — asosiy faoliyati korxonalarning aksiyalarini oʻz tasarrufiga olish orqali ularning ishini nazorat qilish va boshqarishdan iborat boʻlgan kompaniya, bosh korxona. Holding tarkibida asosiy korxona va shoʻʼba korxona yoki bir necha shoʻʼba korxonalar mavjud boʻladi. Xolding kompaniyaning oʻzi ishlab chiqarish faoliyati bilan shugʻullanmasligi mumkin, lekin koʻp hollarda Holdinglar aksiyalarni boshqarish bilan bir qatorda moliya-kredit, savdo, transport va boshqa faoliyat turlari sohasida tadbirkorlik bilan shugʻullanadi. Ish oqilona tashkil etilganda holding yagona ilmiy-texnika, investitsiya, tashqi iqtisodiy siyosatni oʻtkazish, ayrim xizmatlarni markazlashtirish imkoniyatini yaratadi. Holding boshqa korxonalar aksiyalarining paketlariga egalik qilish orqali nazoratidagi korxonalarning direktorlar kengashi, boshqaruvi va boshqa rahbar organlariga oʻzi taklif etadigan nomzodlarning saylanishini taʼminlash imkoniyatiga ega boʻladi. Holdingning asosiy belgisi bir korxona (bosh korxona) boshqa korxona yoki korxonalar (shoʻʼba korxonalar) tomonidan qabul qilinadigan qarorlarni nazorat qilish imkoniyatiga egaligida. Bir qancha korxonalarni boshqarishning Holding shakli ularning mustaqilligini bekor qilish bilan bir korxonaga birlashtirish, bir markazga toʻliq boʻysundirish va oʻzaro faoliyatni muvofiqlashtirish uchun teng huquqli korxonalar assotsiatsiyasini tashkil etish oʻrtasidagi oraliq shakl hisoblanadi. Oʻzining tashkiliyhuquqiy shakliga koʻra, Holding, odatda, aksiyadorlik jamiyati qatoriga kiradi. Oʻz navbatida, aksariyat hollarda, Holding aksiyalariga uning oʻzi nazorat qiladigan korxonalar egalik qiladi, bu esa korxonalarning manfaatlarini oʻzaro va Holding kompaniya manfaatlari bilan uygʻunlashtirish imkoniyatini yaratadi.
Oʻzbekistonda 20-asrning 90-yillari oʻrtalaridan yoqilgʻi sanoatida „Oʻzneftgaz“ milliy xolding kompaniyasi, mebel sanoatida „Fayz“ xolding kompaniyasi; oziq-ovqat sanoatida „Oʻzmevasabzavotuzumsanoat xolding“ kompaniyasi, qishloq xoʻjaligi mashinasozligida „Oʻzqishloqxoʻjalikmashxolding“ kompaniyasi muvaffaqiyatli faoliyat olib boradi. Koʻp hollarda boshqa korxonalar faoliyatini nazorat qiladigan (ularning aksiyalariga egalik qilish orqali) kompaniyaning oʻzigina emas, balki Holding orqali oʻzaro bogʻlangan yuridik shaxslar majmui ham Holding deb ataladi.Xolding yagona tarkibiy tuzilishga qo'shilgan barcha sho'ba korxonalarning nazorat paketi egalik qiluvchi asosiy kompaniya hisoblanadi. Asosiy kompaniya uni tashkil etuvchi barcha tashkilotlar faoliyatini nazorat qiladi. Ko'pincha bunday korxonalar bir-biridan mustaqil bo'lib, turli faoliyat sohalariga ega. Yarim asrdan ko'proq vaqt mobaynida dumaloq va xoch kabi xolding turlari kuchli rivojlanib kelmoqda.Dairesel xolding - bu bo'ysunuvchi kompaniya bir vaqtning o'zida ustun muassisning aktsiyalarini sotib olsa, asosiy kompaniya kapitalining hammuallifiga aylanishi mumkin bo'lgan tizim. Natijada, sho'ba korxona bosh kompaniya faoliyatini ma'lum darajada boshqarishi mumkin.Xoch ushlagich nima? Bu bitta tuzilmaning bosh kompaniyasi boshqa bosh firmalarning xolding tuzilmalari tarkibiga kiradigan sho'ba korxonalar ulushlarining egasi-sherigi bo'lishi mumkin bo'lgan kapital ishtirokining bir shakli.Ushbu ikki turdagi xoldinglar davlat idoralari tomonidan tartibga solinishi qiyin bo'lgan tijorat tuzilmalari uchun ko'proq mos keladi.
Xoldingning muassislari ham jismoniy, ham yuridik shaxslar bo'lishi mumkin.
Xolding nima ekanligini yaxshiroq tushunish uchun uning o'ziga xos xususiyatlarini ko'rib chiqing. Ular qatoriga ko'plab mintaqalarda tarqalgan turli xil sanoat tarmoqlari va iqtisodiyot tarmoqlari firmalarining aktsiyalarining umumiy miqdori kiradi. Agar siz piramidani chizsangiz, unda bir yoki ikkita firma tepada turishini tasavvur qilishingiz mumkin, shundan sho'ba korxonalar, nabiralar va boshqa tegishli kompaniyalar tushadi. Tashkilotning xolding kabi darajali tuzilishi shunday ko'rinishga ega. Xolding ta'rifi uni boshqarish odatda markazlashganligini ko'rsatadi. Bu deyarli har doim bosh kompaniyaning qo'lida.
Xolding tuzilmasi - bu kapital bosh kompaniyaga tegishli bo'lgan kompaniyalarning birlashmasidir. Filiallar va bosh kompaniya o'rtasidagi munosabatlar nuqtai nazaridan xolding kompaniyasi nima? Sho'ba korxonalar yuridik shaxslar bo'lib, ular mutlaqo mustaqil bo'lib, asosiy kompaniya o'z kapitaliga investitsiyalardan foyda oladi va shu bilan birga o'z majburiyatlari uchun javobgar bo'lmaydi.
yo'l bilan xoldinglarga birlashtirish mumkin:
Birinchi usul gorizontal integratsiya - umumiy faoliyat turi bilan birlashtirilgan korxonalarni birlashtirish deb ataladi. Bu yangi bozor segmentlarini zabt etish, boshqa kompaniyaning kuchli tomonlaridan foydalangan holda bir kompaniyaning salohiyatini mustahkamlash uchun amalga oshiriladi.
Ikkinchi yo'l vertikal integratsiya - tashkilotlar bir texnologik tsiklda birlashtirilgan, asosan umumiy ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish uchun.
Uchinchi yo'l - yangi kompaniyalarni yaratish va keyinchalik ularni yangi tashkil etilgan xolding tarkibiga qo'shilish.
To'rtinchi yo'l - bu ikki xil tashkilot aktsiyalari bo'yicha yangi boshqaruv kompaniyasini yaratish va uni keyinchalik rivojlantirish, bu tashkilotlarsiz.
Beshinchi variant mohiyatan avvalgisiga o'xshaydi, faqat milliy va transmilliy korporatsiyalar birlashtirilgan.
Va oxirgi, ammo unchalik mashhur bo'lmagan va ommabop usul - bu yirik kompaniyalarni qayta tuzilgandan keyin ularning bo'linishi.
XXI asr bozorining juda faol ishtirokchilari. Shunga qaramay, ular amalda qonun bilan tartibga solinmagan. Ushbu tushuncha me'yoriy hujjatlarda kamdan-kam uchraydi. Xoldinglar faoliyatining aksariyat jihatlari amaldagi amaliyot asosida belgilanadi.
Ayni paytda xolding haqida umumiy tushuncha mavjud emas. Uning nafaqat Rossiyada, balki boshqa shtatlarda ham qonuniy ta'rifi mavjud emas. "Holding" atamasi inglizcha "hold" so'zidan kelib chiqqan. Keng ma'noda, bu ota-ona va filiallarni o'z ichiga olgan tashkilotlar guruhidir. Tor ma'noda bu bosh kompaniya. Rossiya Federatsiyasining lug'atida xolding ta'rifi berilgan: ular ustidan nazoratni amalga oshirish uchun boshqa tashkilotlarning aktsiyalarining nazorat paketlarini sotib oladigan kompaniya. Xoldingning ko'plab ta'riflari mavjud. Biroq, ularning barchasi umumiy xususiyatni o'z ichiga oladi - bir-biriga bog'liq bo'lgan kompaniyalar guruhi.
Yuqorida aytib o'tganimizdek, aktsiyalarga amalda deyarli e'tibor berilmaydi. Rossiya Federatsiyasining Fuqarolik Kodeksida bu tushuncha umuman emas. Qonunchilikda birinchi marta xolding 1991 yil 3 iyuldagi "Davlat korxonalarini xususiylashtirish to'g'risida" gi RSFSR qonunida sezildi. Biroq, kompaniyalar guruhlarining aniq ta'rifi mavjud emas. Bu atama faqat Rossiya Federatsiyasi Prezidentining 1392-sonli Farmonida tushuntirilgan. Biroq, ushbu me'yoriy hujjat faqat xususiylashtirish natijasida paydo bo'lgan tashkilotlarga tegishli.
ESLATMA! Shuni aytishimiz mumkinki, aktsiyalar egaligi amalda huquqiy hujjatlar bilan tartibga solinmagan. Ular belgilangan amaliyot asosida boshqariladi.
Ko'pgina kompaniyalar xoldingi tashkil qiladi va buning sabablari bor. Ushbu huquqiy shaklning mashhurligi quyidagi afzalliklarga bog'liq:
Tashkilot va qayta qurish qulayligi.
Ishlab chiqarishni kengaytirish.
Mavjud resurslarni ko'paytirish.
Mavjudlik barqarorligi, chunki kompaniya xoldingi o'z xohishiga ko'ra tark eta olmaydi.
Har bir tashkilotga professional menejer tayinlash imkoniyati.
Raqobatdoshlikni oshirish uchun keng imkoniyatlar.
Tijorat xatarlarini taqsimlash (agar bitta kompaniya samarasiz bo'lsa, bu butun tashkilot guruhiga ta'sir qilmaydi).
Xizmatlar va tovarlar sifatini oshirish.
Pul mablag'larini taqsimlash imkoniyati bilan onalik kapitalini markazlashtirish.
Soliq va moliyaviy rejalashtirishni takomillashtirish.
Ixtisoslashni ta'minlash uchun faoliyatni ajratish, ish turlarining har birida muvaffaqiyatli ishlash.
Investitsiya va moliyaviy siyosatning izchilligi.
Eng yaxshi natijalarga erishish uchun ilmiy va texnik yutuqlarni birlashtirish.
Davlat idoralarida ularning manfaatlarini lobbiya qilish qobiliyati.
Tashkilotlarning funktsiyalarini, ularning o'zini o'zi boshqarish darajasini mustaqil ravishda aniqlash qobiliyati.
Bosh kompaniya o'z sho'ba korxonalarining qarzlari uchun cheklangan javobgarlikka ega.
Nufuzni oshirish, yangi investorlar va mijozlarni jalb qilish qobiliyati.
Xoldingning tashkil etilishi ro'yxatdagi barcha afzalliklarga erishishni kafolatlamaydi. Ushbu barcha afzalliklarni ta'minlash uchun siz samarali ishlashni, funktsiyalarni oqilona taqsimlanishini ta'minlashga harakat qilishingiz kerak. Egaliklarning kamchiliklarini ko'rib chiqing:
O'zaro bog'liq kompaniyalar o'rtasida raqobat yo'q, bu ularning rentabelligini keltirib chiqarishi mumkin.
Rasmiyatchilik.
Ish oqimining murakkabligi.
Soliqni optimallashtirishni amalga oshirish qiyin, chunki har bir kompaniyaning soliqqa tortilishi har xil.
Mehnat munosabatlarini kompleks tartibga solish.
Transaksiya xarajatlari oshdi.
|
| |
