|
I bob. Logopedik ritmikaning tamoyillari va usullari 1 Logopedik ritmikaning tamoyillari
|
| bet | 1/4 | | Sana | 19.06.2023 | | Hajmi | 256.26 Kb. | | #74336 |
Bog'liq I bob u9nyqOpts6enYH5CX5u4CyhDlkf5RFOMYFSSapSC 1.1 Logopedik ritmikaning tamoyillari 1.2 Logopedik ritmikaning usullari IIbob.Duduqlanadigan bolalar bilan logopedik ritmika bo‘yicha mashg‘ulotlarning mazmuni 2.1duduqlanadigan bolalar bilan logopedik ritmika bo‘yicha mashg‘ulotlar 2.2 maktabgacha yoshdagi duduqlanadigan bolalar bilan logopedik ritmika bo‘yicha mashg‘ulotlar III.bob.Duduqlanishni bartaraf etishga qaratilgan o‘yinlar 3.1 Duduqlanishni bartaraf etishda nafasni rivojlantirishga qaratilgan o‘yinlar. 3.2 Duduqlanishni bartaraf etishda xarakatli va didaktik o‘yinlar 3.3 Duduqlanishni bartaraf etishda reloksatsiya mashqlari
I.BOB.LOGOPEDIK RITMIKANING TAMOYILLARI VA USULLARI 1.1 Logopedik ritmikaning tamoyillari
Logopedik ritmika pand-nasiqat va o‘ziga xos tamoyillarga quriladi. Ular o‘zaro bog‘langan va tarbiya, rivojlanish va nutqida buzilishi bo‘lgan odamlarning funktsional tizimi korrektsiyasining yagonaligini belgilaydi.
Umumdidaktik tamoyillar. Tizimlilik tamoyili logopedik ritmikaning butun kursi materialini, nazariy qolatlar va ularning amaliy ishlanganligini ketma-ket bayon etishni shart qilib qo‘yadi, kurs mavzularini yortish va uning ichidagi materiallarni taqsimlashni belgilaydi. Bu tamoyil turli-tuman nutqiy patologiyasi bo‘lgan shaxslarga nisbatan foydalaniladigan tadbirlarning barcha logopedik va logoritmik majmui uchun majburiy hisoblanadi. Tizimlilik uzluksizlikda, muntazamlikda, turlicha nutqiy buzilishlarda (harakatlanish doirasi, mimikaviy muskullari, nozik ixtiyoriy motorika, eshitish diqqati, nutqiy eshitish qobiliyati, nutqning prosodik komponentlari va q.k.) u yoki bu funksiyalarni tarbiyalash va qayta tarbiyalash, rivojlantirish uchun ma’lum bir korreksion jarayonning rejalashtirilganligida o‘z aksini topadi.
O‘z xarakteri bo‘yicha logoritmik mashqlar (yertalabki harakatli nafasovozli zaryadka, relaksatsiyaga mashqlar, unli tovushlar va qisqa qo‘shiqlarni kuylash, harakat va nutq ritmining uyqunligiga mashqlar va q.k.) bolalar va kattalarni belgilangan avaylaydigan-soqlomlashtiruvchi tartibga o‘rgatadi. Muntazam ravishda olib borilgan logoritmik mashg‘ulotlar ta’siri ostida organizmda va psixomotorikada turli tizimlarning ijobiy qayta qurilishi sodir bo‘ladi, masalan, yurak-qon tomir, nafas olish, harakatlanish, nutqiy harakatlanish, sensor va boshqalar.
Logoritmik korrektsiya ishlab chiqilgan harakatlanish malakalarini takrorlab turishni talab qiladi. Faqatgina sistematik ravishda ko‘p marotaba takrorlash orqaligina soqlom harakatlanishning dinamik stereotiplari yuzaga keladi. Samarali takrorlash uchun o‘zlashtirilganlarni takrorlash jarayoni variativ xarakter olishi: mashqlarni, bajarish shartlarini, usullarning turli-tumanligi, mashg‘ulotlarning mazmunidagi farqlarni o‘zgartirish uchun yangilari bilan uygunlashtirish zarur. Mashqlarning variativligi mo‘ljallitadqiqot refleksini, qiziqish, qissiyotni uyg‘otadi, e’tiborni oshiradi. Ishlab chiqilgan dinamik stereotipga yangi qo‘zqatuvchilarni kiritish astasekinlikka amal qilish sharti bilan, shiddatli o‘zgarishlarsiz amalga oshirilishi darkor. I.V.Pavlov ta’kidlashicha, pedagogika (demak, logopedik ritmikada ham) asta-sekinlik va mashq qilish (trenirovka) ni asosiy fiziologik qoida deb hisoblash zarur.
Onglilik va faollik tamoyili. Nutqiy buzilishi bo‘lgan shaxslarni logoritmik tarbiya va qayta tarbiya jarayonida bolalarning, kattalarning (maktab yoshidan boshlab duduqlanuvchi bolalarga nisbatan) o‘z faoliyatiga ongli va faol munosabatigatayanish muqim. Bolaning mustaqil, faol harakati berilgan topshiriqning unda qiziqish uyg‘otishiga, uning ongli idrokiga, maqsadni tushunishi va bajarish qobiliyatiga boqliqdir. Logoritmik mashg‘ulotlarda maktabgacha yoshdagi bolalarning faolligi pedagogning qissiyotchanligi, musiqaning obrazliligi, turlicha o‘yinlar yoki o‘yin usullari va mashqlari bilan raqbatlantiriladi. Maktab va undan katta yoshda esa, bundan tashqari, to‘g’ridan-to‘g’ri yo‘riqnoma (buyruq, musobaqa elementlari, mukofotlash va q.k.) lardan foydalaniladi.
Aniqlik tamoyili insonni bevosita atrofdagi borliq bilan boqlab turuvchi barcha analizatorlar ko‘rsatkichining o‘zaro keng ta’sirini shart qilib qo‘yadi. Istalgan bilim hissiy idrokdan boshlanadi. So‘z va musiqa bilan uyqunlikda harakatlarning shakllanishi, ularning o‘zaro boqliqligini o‘rganish barcha retseptorlar: ko‘rish, eshitish organlari vestibulyar, propriotseptiv, harakatlanish apparatlari va boshqalar ko‘rsatkichi bilan amalga oshiriladi. Funksiyalarning buzilishida korrektsiya maqsadida aniqlik tamoyili pedagog tomonidan harakatlarni ko‘rsatish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Bevosita ko‘rish aniqligi estetik idrok, harakatning aniq tasavvuri, to‘qri harakatlanish qissi va uni yuzaga chiqarish istagining tuqilishiga mo‘ljallangan. Bevosita aniqlikdan tashqari, bevosita idrokdan (masalan, afaziyali kasallar, duduqlanuvchi kattalar bilan ishlashda kinofilmlar, harakatlanish grafigi, magnitofon yozuvlari, musiqiy asarlardan foydalanish) yashirin bo‘lgan harakatning aloqida detallari va mexanizmlarini tushuntirish zarur bo‘lganda bilvosita aniqlik ham katta rol o‘ynaydi.harakatlanish tasavvuri bilan boqliq bo‘lgan va harakatning aniq bir obrazini tuqdiradigan obrazli so‘z ham katta ahamiyatga ega. Aniqlikning bunday o‘zaro aloqa shakli anglashning hissiy va logik bosqichining birligi, birinchi va ikkinchi tizimning o‘zaro harakati bilan ta’riflanadi.
Tushunarlilik va individualizatsiya tamoyili nutqida buzilishi bo‘lgan shaxslarning yosh xususiyatlari va imkoniyatlarini hisobga olishni ko‘zda tutadi. U kattalar va bolalarning fiziologik va biomexanik jiqatdan turlicha rivojlanishlari, logoritmik mashg‘ulotlar qurilishiga turlicha uslubiy yondoshuvlar, turlicha vositalar, shakllar ta’siri va q.k. Tushunarlilikning maqbul chorasi nutqiy buzilishi bo‘lgan shaxslarning yosh va harakatlanish imkoniyatlari, nutqiy buzilishning ular shaxsiga ta’siri va topshiriqning murakkablik darajasi bilan aniqlanadi.
Tushunarlilikning shartlaridan biri harakatlanish, nutqiy va musiqiy topshiriqlarning vorisligi hisoblanadi. Bunga amaliy jiqatdan korreksion kurs davomida materialni to‘qri taqsimlash bilan erishiladi. Turlicha oqzakimusiqiy-harakatlanish uyqunligini ketma-ket o‘zlashtirish va patsiyentlardagi qiyinchiliklarni bartaraf etishda barcha harakatlanish va nutqiy harakatlanish tizimini uyqunlashtirish va takomillashtirish qobiliyati rivojlanadi. Patsiyent unga boqliq vazifalarga kuchi yetsa, bu vazifalar organizmning funktsional imkoniyatlaridan oshib ketmasa, ya’ni yosh va individual xususiyatlariga mos kelsa, unda talabni kuchaytirish ijobiy natijalarga olib keladi.
Individualizatsiya tamoyillariga amal qilish uchun zaruriy shart patologik jarayon xarakterini: etiopatogenetik, simptomatik, tashqisiy tekshiruv, shuningdek, shuqullanuvchining reabilitatsion imkoniyatini aniqlash daslabki oydinlashtirishdan iborat. Individual yondoshuv yuqori asab tizimi faoliyati, yoshi, jinsi, kasbi, harakatlanish maqomi turlarini ham hisobga olishni ko‘zlaydi.
Talabni asta-sekin oshirish tamoyili shugullanuvchilar oldiga birmuncha murakkab bo‘lgan yangi topshiriqlar qo‘yishni belgilaydi: harakatlanish, musiqiy, oqzaki. Ularni bajarish jarayonida harakatlanish malakasi va ko‘nikmasi kengayadi va boyiydi, ixtiyoriy va nutqiy motorika takomillashadi, nutq tempi va ohangi berilgan musiqiy temp va ohangga muvofiq ravishda normallashadi. Yangi topshiriqqa o‘tish shakllangan malakalarning mustaqkamlanishiga ko‘ra asta-sekinlik bilan amalga oshiriladi. Bola (kattalar) ning harakatlanish doirasida unga nutqiy faoliyatni ham boshqarishga yordamlashuvchi moslashuvchan qayta qurish ro‘y berishi uchun muayyan vaqt talab qilinadi.
Barcha ko‘rib chiqilgan umumdidaktik tamoyillarni ularning o‘zaro aloqasi bo‘lgan sharoitdagina amalga oshirish mumkin.
|
| |
