|
Nanomateriallar xossalari va qо‘llanishi
|
| bet | 3/5 | | Sana | 08.06.2024 | | Hajmi | 55,53 Kb. | | #261529 |
Bog'liq Mustaqil ish Noorganik materiallar2.2 Nanomateriallar xossalari va qо‘llanishi.
Konsolidirlangan nanomateriallarga ixcham qattiq fazali materiallar
kiradi, ular materialning asosiy qismida aniq fazoviy mavqega ega bо‘lgan va tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri bir-biri bilan chambarchas bog‘langan nanozarrachalardan iborat. Bunday materiallarning eng keng tarqalgan turi bu nanokristalli materiallar bо‘lib, ular odatda ularni hosil qiluvchi nanokristallarning yuqori darajada ixchamligi bilan ajralib turadi. Nanomateriallarni turi.Donachalar, qatlamlar, qо‘shimchalar va g‘ovaklar kompakt nanomateriallarda. Nanomateriallarning xususiyatlari, qoida tariqasida, katta hajmdagi о‘xshash materiallardan farq qiladi. Masalan, nanomateriallarda magnit, issiqlik va elektr о‘tkazuvchanlik xususiyatlarining о‘zgarishini kuzatish mumkin. Ayniqsa kichik materiallar uchun erish haroratining pasayishiga qarab о‘zgarishini sezish mumkin.
Nanostrukturalarda uchraydigan nuqsonlar. Nuqsonlar, yuza qatlamlari (bо‘limlari), chegara segregatsiyalari. Qattiq jismlardagi nuqsonlarning tasnifi, ularning paydo bо‘lishining asosiy jarayonlari va rivojlanish dinamikasining xususiyatlari, tuzilish nuqsonlarining kimyoviy, elektrofizik, optik va qattiq fazali materiallarning mexanik xususiyatlari, kо‘rib chiqiladi. Nanokristall materiallarni sintez qilish usullari. Nanokristalli materiallarning о‘lchamlari bо‘yicha asosiy turlari klaster materiallari, tolali materiallar, plyonkalar va kо‘p qatlamli materiallar, shuningdek donalari har uchala yо‘nalishda ham solishtirish mumkin bо‘lgan polikristalli materiallardir.
Gazofazali sintez (bug‘lar kondensatsiyasi) usulida qoplamalar olish
texnologiyasi va qurilmasi. Nanomateriallarni olishning asosiy usullarini bir qator texnologik guruhlarga bо‘lish mumkin: chang metallurgiyasiga asoslangan usullar, amorf prekursorlar ishlab chiqarishga asoslangan usullar, sirt texnologiyalari (nanostruktura bilan qoplamalar va modifikatsiyalangan qatlamlarni yaratish), og‘ir plastik deformatsiyadan foydalanishga asoslangan usullar va murakkab ketma-ket yoki parallel ravishda bir nechta turli xil texnologiyalarni qо‘llash usullari. Plazma-
kimyoviy usulda qoplamalar olish texnologiyasi va qurilmasi. Past haroratli plazma yordamida qoplamalarni olishning zamonaviy usullariga umumiy berilgan. Nostexiometrik nanoqoplamalarni tarkibi va dispersligiga ta’sirining tadqiqoti. Qoplama nanoqalinligini xossalariga ta’siri. Nanomateriallarning turli xil tabiatdagi polimerlarda ishlab chiqarilgan va ixtisoslashgan xususiyatlarga ega bо‘lgan bо‘yoq va laklar kabi qoplamalarga ta’siri tavsifi keltirilgan. Berilliy asosidagi qotishmalar. Umumiy ma’lumotlar. Berilliyning xossalari. Yarim hom ashyo olish. Berilliy qotishmalari. Berilliy va unig qotishmalarini qо‘llash sohasi.
О‘ta yengil qotishmalar.
Alyuminiy-litiy qotishmalar.
Qotishmalarni texnologik xossalari.
Yengil qotishmalarga alyuminiy, magniy va titan asosidagi qotishmalar kirdi.
Zamonaviy kompozitsion materiallar. Umumiy ma’lumotlar va kompozitsion
materiallar klassifikatsiyasi. Matritsalar va tо‘ldirgichlar. Zamonaviy kompozitsion materiallar haqida umumiy ma’lumotlar va kompozitsion materiallar klassifikatsiyasi. Matritsalar va tо‘ldirgichlar. Metallokompozitlar. Uglerod - uglerodli kompozitlar.
Metall asosli kompozitsion materiallarturlari va ishlatilishi haqida sо‘z boradi. Polimerlar asosidagi kompozitsion materiallar. Shishalar. Polimer
asosli kompozitsion materiallarning turlari va ularning ishlatilishi. Maxsus xossali qotishmalar. Mexanik hotira effektiga ega qotishmalar. Maxsus xossali qotishmalar haqida umumiy tushunchalar va ularga qо‘yiladigan talablar xamda bu materiallar qullaniladigan sohalar tо‘g‘risida sо‘z boradi. О‘ta sof materiallar. Amorf holatdagi monokristall qotishmalar. О‘ta sof materiallar va amorf holatdagi monokristall qotishmalar haqida umumiy tushunchalar va ularga qо‘yiladigan talablar hamda bu materiallar qullaniladigan sohalar tо‘g‘risida sо‘z boradi.
О‘ta qattiq asbobsoz materiallar. Bor nitridi. Olmos. О‘ta qattiq asbobsoz materiallar haqida umumiy tushunchalar va ularga qо‘yiladigan talablar xamda bu materiallar qullaniladigan sohalar tо‘g‘risida sо‘z boradi. Funksional keramika. Metallokeramika. Funksional keramika va metallokeramika materiallar haqida umumiy tushunchalar va ularga qо‘yiladigan talablar xamda bu materiallar qullaniladigan sohalar tо‘g‘risida sо‘z boradi. Yuqori haroratda ishlatiladigan maxsus qotishmalar. Nikel va uning asosidagi qotishmalar. Yuqori haroratda ishlatiladigan
maxsus qotishmalar haqida umumiy tushunchalar va ularga qо‘yiladigan talablar xamda bu materiallar qullaniladigan sohalar tо‘g‘risida sо‘z boradi.
Plazma usuli. Plazma (elektr yoyi) usuli inert gaz atmosferasida yoy razryadining plazmasidagi grafit elektrodining termik puls imitsionidan iborat. Ushbu usul texnologik jihatdan eng yaxshi о‘zlashtirilgan va NT, astralen, fulleren va boshqalar kabi nanostrukturalarni olish uchun asosdir. Lazerli ablasyon usuli. Nano о‘lchovli grafit tuzilmalarini olishning yana bir usuli bu lazer yordamida purkashga asoslangan texnologiya. Odatda uni lazer bilan ablatsyon usuli deb ataydilar (lotincha ablatio - olib tashlash; radiatsiya va uning atrofida oqadigan issiq gaz oqimi ta’sirida qattiq
moddadan sirtdan moddani chiqarib tashlash jarayonini bildiruvchi atama).
Uglevodorodlarning katalitik parchalanish usuli. NT va NT tо‘plamlarini olishuchun uglevodorodlarning katalitik parchalanishining gaz fazali usuli ustuvor ahamiyatga ega.
Nano-obyektlarni olishning boshqa usullari. Grafen ishlab chiqarish
texnologiyalari; NTlarning radiatsiyaviy stimulyatsiyali katalitik о‘sishi. Tо‘g‘ridan tо‘g‘ri oqim plazmasida katalitik kimyoviy bug‘ chо‘ktirish usuli. Mashinasozlikda nanomateriallardan foydalanish.
Mashinasozlikada uglerod о‘z ichiga olgan moydan foydalanish moylash materiallarining xususiyatlarini optimallashtirishga va ishqalanish juftlarini о‘z ichiga olgan birliklarning ishlash muddatini uzaytirishga imkon beradi.Nanomateriallardan elektronikada foydalanish. NTni elektronikada ishlatish yо‘nalishlari xilma-xildir. Sintez sharoitlariga, elektr о‘tkazuvchanligiga, mexanik kuchga va kimyoviy barqarorlikka qarab sezilarli darajada о‘zgarib turadigan kichik о‘lchamlar kabi naychaning xususiyatlari NT ni nanoyelektronik elementlar uchun istiqbolli asos sifatida kо‘rib chiqishga imkon beradi.
Nanomateriallarni energiya va transportda qо‘llash. NT dasturining boshqa variantlarining imkoniyatlari NTni turli xil materiallar bilan tо‘ldirish usullarini ishlab chiqish va amalga oshirish bilan bog‘liq. Nanomateriallarni asbobsozlikda qо‘llash.
NT ma’lum materiallardan maksimal quvvat bilan farq qiladi: о‘lcham nisbati. Nanotubalar sirt bir xil emasligini kuzatish, gaz muhiti parametrlarin tahlil qilish va boshqalar uchun ishlatiladigan eng yaxshi о‘lchov asboblari uchun asos bо‘lib xizmat qilishi mumkin. Nanomateriallardan kimyo sanoatida foydalanish. NTlarning о‘ziga xos katta sirt maydoni ularni sanoatda ishlatishga imkon beradi. Nanotrubalar bir-biri bilan aralashib spiral tuzilmalarni hosil qilishi mumkin. Nanomateriallarning qurilish sanoatida qо‘llanilishi. Nanotexnologik yangiliklar qurilish sanoati kabi konservativ sanoatni ayab о‘tirmadi. Nanomateriallardan boshqa sohalarda sanoat va kundalik hayotda foydalanish. Kо‘pgina moddalar chо‘zilganda, kо‘ndalang yо‘nalishda qisqaradi. О‘lchamlarni о‘zgartirish Puassonning nisbati bilan tavsiflanadi.
|
| |
