1-mavzu: “GALVANIL QOPLAMALAR QOPLASHNING FIZIK
ASOSLARI KURSIGA KIRISH”
REJA:
1. Qoplamalar qoplash usullari va turlari.
2. Galvanik qoplamalar – nazariyadan amaliyotga.
3. Galvanil qoplamalar qoplashning fizik asoslari kursining
materialshunoslikdagi ahamiyati. Kursning maqsadi va vazifasi.
4. Galvanil qoplamalar qoplashning fan-texnika va texnologiya sohalarini
rivojlanishidagi o’rni.
5. Galvanil qoplamalar qoplashning zamonaviy usullari, ijtimoiy-iqtisodiy
sohalarni rivozlanishidagi o’rni.
6. Galvanil qoplamalar qoplashning fizik asoslari kursining tuzilishi.
XXI asrga kelib mashinasozlik materialshunosligi shunday darajaga erishdiki,
mashinasozlik materiallari asosida tayorlangan detallar va ularning sirtlariga talab
darajasida ishlov berish, qoplamalar qoplash orqali ularning
ish samaradorligini
oshirish, tashqi dizaynini sifatli bajarish imkoniyatlari yaratilmoqda. Bu borada
galvanik qoplamalar qoplash texnologiyalari yetakchi o‘rinlarni egalaydi.
Galvanik qoplamalar – bu galvanik metod bilan metall yoki nometall buyum
sirtlariga mikrometrning kichik ulushlaridan bir necha millimetergacha qalinlikdagi
metall qatlamlarini hosil qilishdir. Bunda metall yoki nometall materiallarning
sirtlarida hosil qilingan qatlamning xarakteristikalarini o‘zgartirish amaliyotidagi
dolzarb muammolardan biridir.
Aniqroq aytganda, sirt xarakteristikalarini
o‘zgartirish buyum yoki detallarning korroziyaga bardoshligi, qattiqligi, yeyilishga
chidamligi, o‘tkazuvchanligini oshirish, qarshilikni kamaytirish, kovsharlashni
yengillashtirish va boshqa fizik xususiyatlarini oshirish
imkoniyatlarini berishi
galvanik usulda qoplamalar qoplashga bo‘lgan talabni yanada oshiradi. Bugungi
kunda, jahonda, xususan, mamlakatimizning ko‘plab ishlab chiqarish sohalarida
galvanik usulda qoplamalar qoplashga bo‘lgan e‘tibor kuchaymoqda. Jumladan,
avtomobilsozlik,
aviasozlik, radiotexnika va elektrotexnika sanoatida keng
qo‘llanilib kelinmoqada. Bundan tashqari galvanik usulda qoplamalar qoplash detal
yoki buyumlarning tashqi dizaynini oshirishda ham keng qo‘llaniladi. Masalan, turli
mebel, parda karnizlari, eshik ruchkalarining tashqi dizaynini yaxshilash va
boshqalar.
Qoplama usullarini tasniflashning turli printsiplari
Xoking va bir qator boshqa tadqiqotchilar qoplama usullarining uch tasnifini
taklif qilishdi:
Ma’lum bir muhitning fazaviy holatida qoplama materialining hosil bo'lishi.
Jarayonning holati bo’yicha, qaysiki qoplama
hosil qilishning bir guruh
metodlar.
Amaldagi materialning holati.
Qoplamalar qoplash usullari
• kimyoviy-termik
• kimyoviy
• detanatsion
•
fizikaviy
• plazmali
• galvanik
Qoplamalar qoplashning kimyoviy metodlari
Kimyoviy va elektrokimyoviy qoplamalar tasnifi
Кимёвий ва электрокимёвий qoplamalar qoplash metodlarining mohiyati
Kimyoviy qayta tiklash bilan qoplangan metal. Qoplamalar texnologiyasi
Qoplamalar olishning kimyoviy usuli – bu tashqi manbadan elektr toki mavjud
bo'lmagan holda tuzlarning eritmasida metall yoki nometall noorganik qoplama
olish usulidir. Masalan, kimyoviy usulda qoplamalar olish:
metall qoplamalar – kumush, mis yoki nikellash
bilan qayta tiklab olingan
qoplamalar va boshqalar;
nometall qoplamalar –oksidlanish, fosfatlash, xromlash bilan olingan
qoplamalar va boshqalar.
Bundan tashqari, qoplamalar qo'shimcha ishlov
berish uchun ishlatiladi.
