I-nazariy qism

1.3.Elementar hodisalar fazosi.
Ehtimollar nazariyasining asosiy tushunchalaridan biri tasodifiy hodisalar . 
Bu tushuncha tajriba bilan chambarchas bog`liqdir.Tajriba sun`iy ravishda 
yaratiluvchi yoki uni o`tkazuvchi shaxsning ixtiyoriga bog`liq bo`lmagan holda 
vujudga keluvchi ma`lum shrtlar kompleksi bajarilganda , o`tkaziladigan sinovdan 
iborat.Tajribalarni ikki sinfga (turga) bo`lish mumkin.Ularning biriga tajriba 
natijalari 
tabiat 
qonunlariga 
tayangan 
holda 
oldindan 
aytib 
berilishi 
mumkin.Bunday tajribalar 
deterministik (aniqlangan) 
degan nom bilan 
yuritiladi.Tajribalarning ikkinchi sinfida esa bir xil shart-sharoit bajarilganda ham 
sinov natiasida bir – birini rad etuvchi xilma-xil hodisalar ro`y berishi 
mumkin.Bunday xilma-xillik masalan,elektr
lampochkalarining ishdan chiqish
hodisasini kuzatganda , elementlar zarrachalar bir-birlari bilan to`qnashganda , 
individumlarning biror tibbiy preparatga ta`sirchanligi kuzatilganda va hokazolarda 
uchraydi. Bunday tajribalarni o`rganish ehtimollar nazariyasining predmetini 
tashkil etadi.Ular 
tasodifiy (stoxastik) 
yoki ehtimollik tajribalari deb ataladi.Biz 
bunday tajribalarni istalgan qaytarish mumkin, deb faraz qilamiz . 
Tasodifiy tajribaning har qanday natijasi 
elementar hodisa 
deyiladi. Tajriba 
natijasida ro`y berishi mumkin bo`lgan barcha elementar hodisalardan tashkil 
topgan to`plamni biz 
elementar hodisalar fazosi 
yoki 
tanlanma fazo 
deb ataymiz 
va Ω orqali belgilaymiz , har bir elementar hodisani esa ω , (ω 
∈
Ω) orqali 
belgilaymiz. 
Elementar hodisalar fazosining tuzilmasini izohlash uchun quyidagi misollar 
keltiramiz. 
1.3.1-misol.
Tajriba va jinsli simmetrik tanga tashlashdan iborat bo`lsin. 
Raqamni
va gerbni 
orqali belgilasak , u holda elementar hodisalar
va 
bo`lib , elementar hodisalar fazosi 
to`plamdan 
iborat bo`ladi. 

1.3.2-misol.
Tajriba nomerlangan kubni (yoqlari birdan oltigacha 
nomerlangan bir jinsli kubni ) tashlashdan iborat bo`lsin. Bunda elementar 
hodisalar fazosi 
to`plamdan iborat. 
1.3.3-misol. 
Faraz qilaylik , biz telefon stansiyasining ishini bir soat ichida 
kuzatib , chaqirishlar (talablar) soni bilan qiziqaylik. Kuzatuv vaqtida bitta ham 
chaqirish kelmasligi , bitta chaqirish kelishi , ikkita chaqirish kelishi va hokazo 
hodisalar ro`y berishi mumkin. Bu tajriba elementar hodisalar fazosi 
ko`rinishiga ega. 
1.3.4-misol.
ta sharni ta turli sharlarni o`z ichiga olgan idishdan tanlash 
bilan bog`liq bo`lgan murakkabroq tajribani ko`rib o`tamiz. Har bir tanlovda 
olingan shar idishda qaytarib qo`yilgan tajribaga 

Download 1,49 Mb.