53
Infokommunikatsiya obyektlari energiya ta’minoti monitoringida
reaktiv quvvat manbalari ko‘p fazali birlamchi toklarining ikkilamchi
kuchlanish ko‘rinishidagi signalga o‘zgartirish qurilmasiining
o‘zgartirish bo‘laklarini tadqiqoti 2.12-rasmda ko‘rsatilgan
algoritmga
muvofiq amalga oshiriladi. Qurilma tuzilishining tamoyilining umumiy
uslubiyati asosida bosqichma-bosqich parametrik hisoblash va tadqiq
etish amalga oshiriladi. Infokommunikatsiya obyektlari energiya
ta’minoti monitoringi va signal o‘zgartkichlari boshqaruvi jarayonlarini
birlamchi toklarini signalga o‘zgartirish bo‘laklarini loyihalashning
qiyinchiliklaridan biri U
Ech
chiqish kuchlanishi uchun maqbullik
meyoriy mezonini tanlashdir. Signal o‘zgartirish bo‘laklarini
tuzilishi
dastlabki ma’lumotlari I
k
[I
min
, I
max
] – birlamchi kirish toklari, birlamchi
toklarni magnit kattaliklarga o‘zgartirish bo‘lagi parametrlari, magnit
o‘zakning bo‘ylama, ko‘ndalang va vertikal parametrlari magnit
o‘zgartirish bo‘lagi va qismlarining geometrik o‘lchamlari tadqiq etildi,
bular sezgir bo‘lakning parametrlari U
Echik
va I
Echik
kattaliklaridir[78;
192-194-b ].
Infokommunikatsiya obyektlari energiya ta’minoti monitoringi
qurilmalaridagi jarayonlarini birlamchi toklarining
ikkilamchi signalga
o‘zgartkichning ratsional parametrik tuzish natijasida uning parametrlari
va qiymatlarini o‘z ichiga oladigan ratsional kattaliklar I
k
, U
Echik
,
δ, W
2
,
R
µ
ni topish kerak. Ratsionallashtirish natijasida qurilmlarning
parametrlarini topish kerak, bunda chiqish kuchlanishining ratsionalligi
mezonining maqbul qiymati U
Echik
, -chiqish miqdori quyidagicha
aniqlanadi:
)
П
(
.
),
(
.
)
(
Эчик
Эчик
D
П
рац
П
U
рац
П
U
=
=
(2.25)
bu yerda ras.U
Echik
(P) ratsionallashtirilgan U
Echik
(P) - chiqish
kuchlanishi qiymatlari, D(P) - berilgan Rµ parametrlar miqdorlari uchun
mumkin bo‘lgan, ya’ni ular qabul qilishi mumkin bo‘lgan
qiymatlar
yechimlar miqdorlari [76].
Infokommunikatsiya obyektlari energiya ta’minoti monitoringi
qurilmalarining jarayonlarini birlamchi toklarini signalga o‘zgartirish
ratsional tuzilishini aniqlash jarayonida qurilma o‘z funksiyalarini
bajarishini, kirish qiymatlarini o‘zgartirish va o‘lchash oralig‘idan
tashqariga chiqmasligi va ishlashini davom ettirishini hisobga olish
kerak, bunda I
kir
= (I
min
, I
max
), bu erda I
kir
min
, I
kir
max
kirish miqdorlarining
minimal va maksimal qiymatlari - quvvat manbalarining hosil
qilayotgan toklar.
54
Ratsional parametrlarni qidirish uchun qurilmaning matematik
modeli shakllantirildi. Matematik modellarning ma’lumotlari
tahlili
shundan dalolat beradiki, birinchidan, o‘zgartkichlar informatsiondir,
ikkinchidan, ular haqiqiy o‘zgartirish jarayonlarida ishtirok etadilar (II –
bobning dastlabki ma’lumotlari asosida ishlab chiqilgan va taqdim
etilgan apparat ta’minotdan olingan tajriba ma’lumotlar va matematik
modellarning mosligini tasdiqlaydi),
uchinchidan, chiqish miqdori va
modellarning parametrlari o‘zgaruvchan parametrlar va miqdorlarning
kirish ta’sirlari bilan o‘zaro bog‘liqligini aniq aks ettiradi, to‘rtinchidan,
bu matematik va graf modellar juda sodda va mikroprotsessor
monitoringi tizimlari tatbiq etilgan. Yuqorida aytilganlarning barchasi
ushbu matematik va graf modellar maqbul tuzilish uchun ishlatiladigan
matematik modellarga qo‘yiladigan talablarga to‘la javob berishini
ko‘rsatadi. Infokommunikatsiya obyektlari energiya ta’minotida ko‘p
parametrli birlamchi toklarining ikkilamchi kuchlanish ko‘rinishidagi
signalga o‘zgartirishga asoslangan majmualarini loyihalashda eng katta
vazifalar
aniqlikning oshishi, chiziqli statik tavsifni olish,
ishonchlilikning
oshishi,
diapazon
va
signal
o‘zgartirish
imkoniyatlarining kengayishi bilan bog‘liq [68; 113-124-b, 69].
Infokommunikatsiya obyektlari energiya ta’minoti manbalarini
monitoringida signal o‘zgartirish jarayonlarini loyihalashtirishdagi
asosiy vazifa, qo‘yilgan talablarni qoniqtiradigan va qabul qilingan
mezon nuqtai nazaridan eng yaxshi asosiy tavsiflarni olish hisoblanadi.
Qurilmani loyihalashtirishda birlamchi tokni o‘zgartirish diapazoni
(0÷1000 A), sezgirlik (0.5÷2 V/A), ishonchlilik (0.95), tezkorlik (0.1
sek) va aniqlik (÷0.5%) mezonlari talabalarini ta’minlash
murakkab
masalalardan hisoblanadi.
Qurilmani parametrik loyihalashtirish natijasida o‘zgartkichning
a
OPT
kengligi va
b
OPT
balandligi,
l
x.o OPT
havo oralig‘ining balandligi,
S
SE
OPT
sezgir elementning kesim yuzasi, sezgir elementning
w
SEOPT
o‘ramlar
soni,
µ
OPT
po‘latning magnit singdiruvchanligiga mos keluvchi
qiymatlarni topish zarur bo‘ladi, ular qurilmaning umumiy
parametrlarini (
a
) tashkil etadi[38; 60-66-b ].:
}
{
6
5
4
3
2
1
a
,
a
,
a
,
a
,
a
,
a
a
=
(2.26)
bu yerda:
a
1
=
a
OPT
;
a
2
=
b
OPT
;
a
3
=
l
x.o OPT
;
a
4
=
S
SE OPT
;
a
5
=
w
SEOPT
;
a
6
=
µ
OPT
.
Qurilmaning sezgirlik, aniqlik va tezkorlik parametrlari bo‘yicha
loyihalashtirishning asosiy masalalarni ko‘rib chiqamiz. Sezgirlik
mezoni bo‘yicha qurilmani loyihalashtirish masalasi quyidagicha
55
tavsiflanadi va tanlangan tuzilma bo‘yicha quyidagi statik tavsifga ega
bo‘lamiz:
ф
1
о
.
х
пўл
0
кир
СЭ
СЭ
чик
I
l
l
1
w
S
w
f
2
U
µ
µ
µ
π
+
=
(2.27)
Qurilma sezgirligini oshirish masalasi
real tavsifni chiziqli
o‘zgartirishga bog‘liq ravishda approksimatsiyalash yo‘li bilan hal
etiladi:
В
I
А
U
ф
чик
+
=
1
(2.28)
Δ
E
entropiyali xatolik asosida qurilmaning aniqligini oshirish
uchun aniqlik bo‘yicha quyidagi tatqiq masalasi
δ
∑
tashkil etuvchilarini
minimallashtirish yo‘li bilan hal etiladi, aynan:
....
,
,
.
о
х
S
w
СЭ
СЭ
δ
δ
δ
(2.29)
U holda
...
2
.
2
2
+
+
+
⋅
=
⋅
=
∆
о
х
S
w
Э
Э
Э
Э
СЭ
СЭ
K
K
δ
δ
δ
δ
(2.30)
Signal o‘zgartirish jarayonini monitoringi qilishda parametrlarini
xisoblash va takomillashtirish yuqorida keltirilgan apparat ta’minotining
funksional tuzilmalari va graf modellari asosida bajarilgan[54; 66].
