|
Suyuk yonilg`i va surkov moylarni boshka xom-ashyolardan olishBog'liq nefdan moylar olishSuyuk yonilg`i va surkov moylarni boshka xom-ashyolardan olish
Surkov moylari tarkibi asosiy moy va prisadka (3-20%) dan iborat. Ular mazutni (neftni
tugridan-tugri xaydash) kuvurli isitgich va rektifikatsion kallonada xaydash natijasida olinadi. Bu
usulni neftni tugridan-tugri xaydash usullaridan farki shundaki, agar neftni tugridan-tugri xaydash
atmosfera bosimida bajarilsa, mazutni moy fraksiyalariga ajratish vakuum ostida bajariladi. Vakuumli
rentifikatsion kallonada mazut kovushokligi xar xil darajadagi moy distillyatlariga ajratiladi.
Vakuumda xaydash mazutni parchalashdan saklab, kizdirish xaroratini pasaytirib (420…430
0
S) moy
fraksiyalarini ajratishni osonlashtiradi.
Mazut tula xaydalgach gudron koladi, uni yul kurilishida va kurilish koplamalarida
ishlatiladi. Moy distillyatlari va yarim gudrondan asosan surkov moylari olinadi. Distillyatlardan
olingan surkov moylari distillyat moylar deyiladi.
Yarim gudrondan yukori kovushoklikli motor va transmissiya moylari (koldik moylar)
tayyorlanadi. Ayrim xollarda ma’lum darajadagi kovushok-likka ega (bazaviy) bulgan moylarni olish
uchun distillyat va koldik moylarni ma’lum nisbatlarda aralashtiriladi va aralashma moylar xosil
buladi.
Yonilg`i-moylash materiallarini kumir, slanetslar, torf, gazsimon xom-ashyolar, spirtlar (etil
va metil) dan xam olish mumkin. Bu xomashyolardan yonilg`i va moylarni olishning kuyidagi
texnologiyalari kullaniladi: yonilg`ilarga termik kayta ishlov berish (kizdirish), destruktiv
gidrogenizatsiya jarayonini utkazish, gazlarni sintezlash, spirt xosil kilish va boshkalar.
Termik kayta ishlov berishda kattik yonilgi 500…550
0
S gacha kizdiriladi, natijada yarimkoks,
gaz va yarimkokssimon smola ajralib chikadi (12…22%). Smolalar neftni xaydash jarayoniga uxshash
usulda usulda kaytadan xaydalib, undan 18…22% benzin, 20…25% kerosin va 50…60% mazut olinadi.
Mazut keyinchalik kreking-jarayon uchun asosiy xom-ashyo xisoblanadi.
Destruktiv gidrogenizatsiya va gidrogenizatsiyalash xom-ashyo birikmala-rini (kumir va
boshka) parchalab, ularga vodorod biriktirib uglevodorodlar aralashmasini olishdir. Bunda 60%
benzin va 30% gazsimon moddalar ajralib chikadi.
|
| |
