138
•
bashoratning tasviriy ifodasi aks etadigan grafi klar va
diagrammalar
•
hat- f
koʻrinishidagi savollarga tezda javob
berishga xizmat qiladigan formulalar, funksiyalar
va grafi k/diagrammalarning tezkor va avtomatik
hisoblash amallari
•
natijalarni ajratib koʻrsatish uchun ishlatiladigan
shartli formatlash
•
zarur natijaga erishishda qaysi oʻzgaruvchilarni
almashtirish kerakligini aniqlash uchun asosiy maqsad
Jadvalli modellarning yana bir afzal tomoni shundaki,
koʻplab shaxslarning modeldan foydalanishini taʼminlash
uchun jadvallarni hamkasblar bilan almashish imkoni
mavjud Ayni vaqtda minglab kompaniyalar oʻqitish va
xarid xarajatlarini qisqartiruvchi jadvalli dasturlardan
foydalanib kelmoqda
hojat qolmaydi Model orqali oʻquvchilarning noodatiy
vaziyatlarga tayyorgarligini tekshirsa boʻladi Oʻquvchilar
boshqaruvning tayanch elementlariga eʼtiborlarini
qaratishi mumkin Modellardan bashorat qilish uchun
ham foydalaniladi Shu maqsadda qoʻllanadigan
umumiy modellardan biri ob-havo bashoratidir
Ilgariroq yuz bergan hodisalar kelajakdagi ob-havoning
qanday boʻlishini oldindan taxmin qilish uchun joriy
ma’lumotlar bilan tahlil qilinadi Kompaniyalar va
hukumatlar iqtisodiyotdagi daromadlarning kelgusidagi
holatini bashorat qilishda moliyaviy modellashtirishdan
foydalanadi Kompaniyalar kiritiladigan oʻzgarishlarni
oldin model yordamida sinab, keyin bozorga tatbiq
qiladi Aks holda, keskin oʻzgarishlar kompaniyaning
taqdirini xavf ostiga qoʻyishi hech gap emas Daromadni
imkon qadar oshirish uchun model orqali turli xildagi
hat- f
koʻrinishidagi savollar beriladi Oʻzgaruvchi
omillar esa narx, zarur paytda yetkazish uchun mahsulot
hajmi, mahsulot sotiladigan yil fasllari va mavsumiy
savdoga ob-havoning taʼsiri koʻrinishida boʻlishi mumkin
Bino, oshxona, bogʻ, transport turlari va boshqa
obyektlarni qurish katta xarajat talab qiladi Barchasini
birinchi urinishdayoq toʻgʻri bajarish juda ham muhim,
aks holda, real hayotda kiritiladigan oʻzgarishlar moliyaviy
xarajatlarga sabab boʻladi Modellar har xil variantlarni
sinab koʻrib, ularning ichidan eng chiroylisi va atrof-
muhit sharoitlariga eng mos keladiganini tanlashga
yordam beradi Masalan, modellashtirish dasturi orqali
oshxonani loyihalashtirayotganda yorugʻlik, stol yuzasi,
shkafning eshiklari, shkaf boʻlimlarining holati, pol va
devor yuzasidagi qoplamalar kabi oʻzgaruvchilarni
almashtirib, eng mos keluvchi dizaynni tanlash imkoniyati
mavjud Shkaf, gʻaladon, idish yuvish mashinasi yoki
gaz plitasini ochib, ularning boʻshliqdan qay darajada
samarali foydalanishini koʻrish ham mumkin Namoyish
burchagini 3D muhitda oʻzgartirish orqali oshxona turli
burchaklardan qanday koʻrinishini bilsa boʻladi
Jadvallarning kamchiligi ham mavjud Real hayotdagi
qoidalarni ifodalaydigan formula va funksiyalar qanchalik
aniq boʻlsa, jadvallar ham shunchalik aniq boʻladi
Murakkab qoidalarsiz jadvalli modellar hech qachon aniq
ifoda vazifasini bajara olmaydi uqoridagi qoidalarni
tayinlash uchun matematik bilim va kompyuterdan
foydalanish koʻnikmalari zarur, bunga koʻp vaqt ketadi
Jadvallar faqat raqamlarni modellashtirishi mumkin,
obyekt taʼsirlarini modellashtira olmaydi
M
lektron jadvalli modellardan asosan moliyaviy
bashoratlarda foydalaniladi, biroq ulardan tashqari
qoʻllanadigan koʻplab modellar ham mavjud.
