|
Ii bo`lim. Anorganik kimyo. 1-Ma`ruza. Mavzu: Metallmaslar. Vodorod. Suv. Reja
|
| bet | 44/51 | | Sana | 09.01.2024 | | Hajmi | 198,84 Kb. | | #132889 |
Bog'liq 1-Ma`ruza. Mavzu Metallmaslar. Vodorod. Suv. Reja. Metallmaslar-fayllar.orgTabiatda uchrashi. Tabiatda Al ning quyidagi birikmalari eng ko`p tarqalgan: alyumosilikatlar, boksitlar, korund va kriolit. Alyumosilikatlar yer po`stlog`ining asosiy massasini tashkil etadi. Gil–Al2O3•2SiO2•2H2O, nefelin–(Na, K)2[Al2Si2O8] muhim alyuminiyli rudalar hisoblanadi. Nefelinning yirik qatlamlari Rossiyada (Kola yarimoroli va Krasnoyarsk o`lkasida) uchraydi.
Boksitlar–tarkibida 30-60 % Al2O3 hamda 70-40 % temir oksidlari bo`ladi. Boksitning asosiy konlari Rossiyada (Boshqirdiston, Sibir), Qozog`istonda uchraydi.
Korund–Al2O3 tarkibli mineral, juda qattiq, abraziv material sifatida ishlatiladi.
Kriolit–AlF3•3NaF yoki Na3AlF6 tarkibli mineral. Hozirgi vaqtda sun`iy yo`l bilan tayyorlanadi, alyuminiy metallurgiyasida ishlatiladi.
Al ko`p tarqalgan elementlar qatoriga kiradi. Yer po`stlog`ida alyuminiyning miqdori 8,8 % ni tashkil etadi.
Olinishi. Sanoatda alyuminiy alyuminiy oksidning suyuqlantirilgan kriolit Na3AlF6 dagi eritmasiga CaF2 qo`shib elektroliz qilish yo`li bilan olinadi. Bunda toza xomashyo ishlatiladi, chunki qo`shimchalar elektroliz vaqtida qaytariladi va alyuminiyni ifloslantiradi.
2Al3+ + 6e- = 2Al 3O2- - 6e- = 3/2O2
Fizik-kimyoviy xossalari. Al–kumushsimon-oq metall, yengil, lekin mexanik jihatdan mustahkam, zichligi 2,7 g/sm3, suyuqlanish harorati 6600C. Elektr va issiqlikni yaxshi o`tkazadi. Unga ishlov berish: zarqog`oz holida yoyish, ingichka sim qilib tortib quyish oson. Osonlik bilan qotishmalar hosil qiladi. Al 6000C da mo`rt bo`lib qoladi va uni donalar holida yoki kukun qilib tuyish mumkin.
Tabiiy Al bitta izotop 27Al (100 %) dan tarkib topgan.
Odatdagi sharoitda Al O2 bilan oson birikadi. Bunda uning sirti oksid parda bilan qoplanadi, bu parda metallni keyingi oksidlanishdan saqlaydi. Shu parda borligi sababli Al namlik va havo ta`sirida yemirilmaydi.
Agar oksid parda buzilsa, u holda Al suv bilan reaksiyaga kirishadi:
2Al + 6H2O ═ 2Al(OH)3 + 3H2↑
Ko`pchilik metallardan farq qilib, Al ga ishqorlarning eritmalari juda kuchli ta`sir etadi. Masalan:
2Al + 2NaOH + 10H2O ═ 2Na[Al(OH)4(H2O)2] + 3H2
Qizdirilganda Al galogenlar bilan, yuqori haroratda S, N, va C bilan reaksiyaga kirishadi. 2Al + 3Cl2 = 2AlCl3 2Al + N2 = 2AlN
2Al + 3S = Al2S3 4Al + 3C = Al4C3
|
| |
