|
Ii bo`lim. Anorganik kimyo. 1-Ma`ruza. Mavzu: Metallmaslar. Vodorod. Suv. Reja
|
| bet | 41/51 | | Sana | 09.01.2024 | | Hajmi | 198,84 Kb. | | #132889 |
Bog'liq 1-Ma`ruza. Mavzu Metallmaslar. Vodorod. Suv. Reja. Metallmaslar-fayllar.orgTabiatda uchrashi. Tabiatda Ca ning quyidagi birikmalari eng ko`p tarqalgan: kalsit minerali CaCO3 (ohaktosh, marmar, bo`r), gips CaSO4•2H2O, angidrit CaSO4, apatit va fosforitlar Ca3(PO4)2 tarkibida, tabiiy suvlarda va tuproqda bo`ladi. Ca ko`p tarqalgan elementlar qatoriga kiradi. Yer po`stlog`ida kalsiyning miqdori 3,6 % ni tashkil etadi.
Olinishi. Sanoatda kalsiy suyuqlantirilgan tuzlar: 6 qism CaCl2 va 1 qism CaF2 aralashmasini elektroliz qilish yo`li bilan olinadi. CaF2 CaCl2 ning suyuqlanish haroratini pasaytirish uchun qo`shiladi, elektroliz ana shu haroratda olib boriladi.
Fizik-kimyoviy xossalari. Ca–kumushsimon-oq va qattiq metall, yengil, zichligi 1,55 g/sm3, suyuqlanish va qaynash haroratlari ishqoriy metallarnikidan yuqori.
Tabiiy Ca massa sonlari 40 (asosiy izotop), 42, 43, 44, 46 va 48 bo`lgan oltita izotopi aralashmasidan tarkib topgan.
Havoda Ca oksidlanadi, shuning uchun berk idishlarda, odatda kerosinda saqlanadi. Odatdagi sharoitda Ca galogenlar, S, N, va C bilan oson reaksiyaga kirishadi. Ca + Cl2 = CaCl2 3Ca + N2 = Ca3N2
Ca + S = CaS Ca + 2C = CaC2
Ca faol metall sifatida suvdan vodorodni siqib chiqaradi:
Ca + 2H2O = Ca(OH)2 + H2↑
Havoda qizdirilganda yonib, kalsiy oksid hosil qiladi:
2Ca + O2 = 2CaO
Ca oksid va gidroksid. Kalsiy oksid–CaO (so`ndirilmagan ohak, kuydirilgan ohak, ohak momig`i) oq rangli kukun. Sanoatda ohaktosh, bo`r yoki boshqa karbonatli jinslar kuydirilganda hosil bo`ladi:
CaCO3 ↔ CaO + CO2 ∆H0 = 178 kJ/mol
CaO suv bilan shiddatli reaksiyaga kirishib, Ca(OH)2 hosil qiladi, bunda ko`p miqdorda issiqlik ajralib chiqadi. Ca(OH)2 ning texnikadagi nomi so`ndirilgan ohak. Agar u kukun holida tayyorlangan bo`lsa, ohak kukuni deyiladi.
CaO + H2O = Ca(OH)2 ∆H0 = -65 kJ/mol
So`ndirilgan ohak, qum va suv aralashmasi binokorlik qorishmasi yoki ohakli qorishma deyiladi. U suvoq sifatida, devor terishda g`ishtlarni bir-biriga tishlatish uchun ishlatiladi. Ohakli qorishmaning qotishida bit vaqtning o`zida ikki xil jarayon sodir bo`ladi: 1) o`ta to`yingan eritmadan Ca(OH)2 kristallarining cho`kishi, bu kristallar qum zarrachalarini bir-biriga puxta bog`laydi; 2) ushbu reaksiya natijasida CaCO3 hosil bo`ladi:
Ca(OH)2 + CO2 (havodan) = CaCO3 + H2O
So`ndirilgan ohak–oq rangli qattiq modda, suvda kam eriydi (200C da 1 L suvda 1,5 g). So`ndirilgan ohakning suvdagi eritmasi ohakli suv deyiladi. U ishqoriy hossaga ega, ohakli suv orqali CO2 o`tkazilganda eritma loyqalanadi (a), yana o`tkazilganda esa loyqa yo`qoladi (b):
(a) Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3 + H2O (b) CaCO3 + H2O + CO2 = Ca(HCO3)2
|
| |
