MASTERS SCIENTIFIC JOURNAL
27 DECEMBER / 2023 / 1 – NUMBER
27 DECEMBER / 2023 / 1 – NUMBER
171
AVTOMOBILLARNING YURISH QISMIDAGI RAMA VA OSMALARGA TEXNIK
XIZMAT KO’RSATISH VA ULARNI TAHLIL QILISH
Xalimboyev Otabek Oybek o‘g‘li
Andijon mashinasozlik instituti Avtomobilsozlik va traktorsozlik yo‘nalishi
4-kurs 01-20 gurux talabasi
Yurish qismi ramalar, о‘qlar va g‘ildirak osmalaridan iborat bо‘lib, ularning
nosozligi avtomobil
xarakatlanishida shovqin, tebranish, g‘ichirlash va siltanish kabi
nohush holatlarni ketirib chiqaradi [1]. Natijada xaydovchi va yо‘lovchilarning toliqishi
va avtomobilda tashiladigan yukning saqlanuvchanligi susayadi. Yurish qismi
elementlaridagi nosozliklar asosan avtomobilning
eng yuqori maksimal yuk
kо‘taruvchanligidan ortiqcha yuklanish bilan ishlatilganda, shuningdek, shakl
berilmagan yо‘llarning og‘ir sharoitlarda ishlatilganda yuzaga keladi [2]. Rama qoldiq
deformatsiya
olib egiladi, unda yoriqlar paydo bо‘ladi, parchin mixli birikmalar
bо‘shashadi, dvigatel transmissiya agregatlarini о‘zaro tо‘g‘ri joylashuvi buzildi [3].
Oldingi о‘qdagi asosiy nosozliklarga tо‘sinni egilishi, shkvoren va shkvoren
vtulkalarining
yeyilishi, g‘ildirak podshipniklarining oboymalari о‘rnashadigan
joylarning ishdan chiqishi, g‘ildiraklarni о‘rnatish burchaklarining buzilishi va shu
kabilar kiradi [4].
О‘rnatish burchaklarining buzilishi oqibatida avtomobilni boshqarish
yomonlashadi va shinalarni yeyilishi oritadi. Ressorni sinishi
yoki osma prujinasini
chо‘kib qolishi, shuningdek, amartizatorlarni buzilishi ham oxir-oqibatda shinalarning
tez yeyilishiga olib keladi [5]. Yurish qismining kо‘rsatib о‘tilgan nosozliklari
avtomobilni tо‘g‘ri chiziqli harakatdan о‘ngga yoki chapga toyishi, katta tezlikda
harakatlanishda oldingi boshqariluvchi g‘ildiraklarning ta’siri,
avtomobilni bir
tomonga qiyshayishi, harakatlanishi paytida osma atrofidagi taqqilashlar va
tebranishlar oqibatida yuzaga keladi [6]. Yurish qismining agregatlari va uzellaridagi
nosozliklar qisman KXK paytida aniqlanadi. 1-TXK ning ish hajmiga amartizatorlarni,
oldingi va orqa osmalarning holatini hamda mahkamlanishini tekshirish, g‘ildirak
gupchagi podshipniklaridagi va buriluvchi sapfa shkvorenlaridagi lyutflarni о‘lchash,
shuningdek, ramani va oldingi о‘q tо‘sinining holatini baholashlar kiradi [7]. Moylash
xaritasiga mos ravishda grafik bо‘yicha, buriluvchi sapfa
shkvorenlarining sharnirli
tayanchlari yoki podshipniklari moylanadi [8].
Shinalar ahvoli va ulardagi havo bosimi tekshiriladi, zarur bо‘lsa normaga
keltiriladi. 2-TXK da yuqorida aytib о‘tilgan ishlarga qо‘shimcha ravishda oldingi va
orqa kо‘priklarni tо‘g‘ri о‘rnatilganligi, oldingi g‘ildiraklarni о‘rnatish
burchaklari
tekshiriladi hamda zarur bо‘lsa rostlanadi, oldingi va orqa ressorlarning barmoqlari,
uzangisimon tortqilari hamda xomutlari, ammartizatorlar va ressor yostiqchalar
mahkamlanadi [9], g‘ildirak podshipniklariga minimal tirqishlar qо‘yiladi [10].
Ramani kо‘rikdan о‘tkazib, uning geometrik shakli va о‘lchamlaridagi
о‘zgarishlar, darzlar mavjudligi, lnjeronlar va kо‘ndalang tо‘sinlarni egilganligi, ressor,
