|
Ilm-fan va innovatsiya ilmiy-amaliy konferensiyasiBog'liq ilm-fan 0605 1873823-9-ma’ruza. Impuls signallar va ularni shakllantirish, ABN 1 Mirjon, 1710409918, elementar, Mirxakimova Farog\'at scratchILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
24
Yog‘ochli o‘simliklarni qalamchasidan ko‘paytirish shunga asoslanganki, ushbu o‘simliklar
novdalarida qo‘shimcha ildiz hosil qila olish xususiyatiga egadir. Biroq hamma yog‘ochli
o‘simliklarning ildiz hosil qiluvchanlik xususiyati bir xil bo‘lavermaydi. Ayrim o‘simliklarda
bir yillik novdalardan tayyorlangan qalamchalarning ildiz otishi jadal kechsa, boshqalarida
esa yog‘ochlashgan novdadan ajratib olingan va tuproqqa ekilgan qalamchalarda ildiz tizimi
umuman rivojlanmaydi.
Mevali daraxtning novdalarida ildiz murtaklarini shakllantira olishga moyilligi bo‘lgan
biologik xususiyatlari bilan bir qatorda, qalamchalarning ildiz otuvchanligi uchun ular
tayyorlanayotgan vaqtda novdalarda to‘plangan zaxira ozuqa moddalar miqdori ham muhim
ahamiyatga ega hisoblanadi. Urug‘ mevalilardan olma vegetativ organlaridan yaxshi ko‘payish
xususiyatiga ega.
Qalamchalar bahorgi tayyorlashda va shu davrda ekishda, shuningdek ularni kuzda
tayyorlashda va shu davrda ekishda ikki payvandtagda ham qalamchalarning ildiz
otuvchanligi bir xil bo‘lib, 34,5 % ni tashkil etgan. Qishki saqlash davrida qalamchalarning
pastki qismida kallusning paydo bo‘lishi yuzaga keladi, bu esa tabiiyki, ekilgandan so‘ng
ulardagi ildiz hosil bo‘lish jarayonlarini tezlashgan.
Ko‘chatzor qator oralig‘ining har bir metr uzunligiga ozuqa substrati sifatida 3 kg miqdorida
biogumus qo‘llash tok naviga bog‘liq ravishda 62,8 mingdan 64,0 ming donagacha standart
ko‘chat yetishtirish imkonini bergan. Bu esa o‘g‘itlanmagan variantlarga (43,9-48,2 ming)
nisbatan 15,8-18,8 ming donagacha ko‘proq ko‘chat demakdir. Tokning yog‘ochlashgan
qalamchalari tuproqqa o‘tqazilganda ildiz tizimining rivojlanishi qalamcha tarkibidagi ozuqa
moddalar hisobiga amalga oshishi isbotlangan. Qalamchalarda 30 kun o‘tgach ildiz tizimining
shakllanishi kuzatilgan. Vegetatsiya boshlangandan so‘ng 120 kun o‘tgach barglarda 5,12 %
azot, 0,64 % fosfor, 3,91 % kaliyto‘planadi va o‘simliklar avtotrof oziqlanishga to‘liq o‘tadi.
Mikroiqlimi boshqariladigan maxsus inshootda tok qalamchalari rizogenezi ochiq yerda
yetishtiriladigan qalamchalardan farqlanadi. O‘stirishning bu turida tok qalamchalari qulay
tuproq va havo tartibida rivojlanadi va uch oylik vegetatsiya davrida ko‘chatlar 696 dan 892,8
0
S gacha faol haroratning o‘rtacha miqdoriga ega bo‘ladi, bu vaqtda ochiq yerda bu ko‘rsatkich
432-741
0
S ni tashkil etgan.
Mevali ekinlarning vegetativ ko‘payuvchi payvandtaglarini ichki mikroiqlimi boshqariladigan
maxsus inshootda qum va chirindining 1:1 nisbatdagi aralashmasidan iborat sun’iy substratda
yashil qalamcha uslubida yetishtirish istiqbolli material olish imkonini berishi ko‘rsatilgan.
Gilos payvandtaglariga kurtak payvand qilish davrida tuproqning eng qulay chegaraviy nam
sig‘imi 80 % ekanligi aniqlangan.
Olingan xulosa shuni ko‘rsatadiki, zaytunni ko‘paytirish va uning hosildorligini oshirish, turli
tuproq-iqlim sharoitlarida o‘rganish bo‘yicha tadqiqotlar dunyoning ko‘pgina hududlarida,
ya’ni O‘zbekiston tuproq-iqlimi uchun xos bo‘lmagan joylarda olib borilgan va ushbu ilmiy
natijalar tavsiyalarini mamlakatimiz hududida sinamasdan turib qo‘llash imkonini bermaydi.
Shu bois, xorijiy va Respublikamizda olib borilgan bir qator ilmiy manbalar tahlili asosida
aholini yuqori sifatli ekologik toza yog‘-moy, tabobatda qimmatli dori-darmon mahsulotlariga
bo‘lgan talabni qondirishda Respublikamizda yangi introduksiya qilinayotgan noan’anaviy
subtropik o‘simlik turlaridan hisoblangan zaytun daraxtini Farg‘ona vodiysi sharoitida
yetishtirish agrotexnologiyasini o‘rganish bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar olib borish va ishlab
|
| |
