|
Ilm-fan va innovatsiyaBog'liq Ilm-fan 0106ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
22
qilish, web saytlar tashkil qilish, tarmoq va texnologiyalar jamlanmasi tushuniladi. Web
texnologiyalarida quyidagi 3 ta asosiy tushuncha mavjud:
Web sahifa
Web sayt
Web server
Web sahifa o’zining unikal adresiga ega bo’lgan va maxsus brauzer dasturlar orqali
ochiladigan va ko’riladigan elektron hujjatdir. Web sayt bir nechta web sahifalarning mantiqiy
va funksional jihatdan birlashtirilgan sahifalar to’plami. Web server tarmoqqa ulangan
kompyuter hisoblanib umumiy resurs va
Internet texnologiyalari Internetning paydo bo’lishi tarixi 60-yillarning oxirida Amerika
hukumati tomonidan asos solingan ARPANet (Advanced Research Projecj Agenci tashkiloti)
hisoblash tarmog’iga borib taqaladi. Tarmoq harbiy tashkilotlarga xizmat qilgan. 1980 yillar
boshlarida ma'lumotlarni uzatishni boshqarish protokoli TCP/IP (Transmissyon Control
Protocol / Internet Protocol) ga asos solindi. Taxminan shu vaqtda ma'lum bo’ldiki, TCP/IP
dan turli milliy va xalqaro darajadagi kompyuter tarmoqlarini bog’lashda foydalanish mumkin
ekan. 1989 yilning oxirida ARPANet mukammal holga yetib keldi, lekin bu vaqtga kelib
ko’pgina universitetlar va ilmiy muassasalar Internetga ulangan edilar. 1990 yillar boshlarida
korporatsiyalar ham Internetdan elektron pochta orqali ma'lumotlar almashishda aktiv
ishtirok etardilar. U vaqtlarda Milliy Ilmiy fond tijorat maqsadida Internetdan foydalanishni
ta'qiqlagan edi. 1991 yilda bu cheklash bekor qilinadi va Internetdan tashkilot, muassasa
(https://azkurs.org/muassasa-rahbari.html), nodavlat tashkilotlarining foydalanish darajasi
ortdi, shuningdek, tijorat maqsadida Internetdan keng foydalanila boshlandi
(Internet magazinlar (https://azkurs.org/4-mavzu-masofali-talim.html), Internet reklamalar
va h.k.). WWW (World Wide Web) – butun jahon tarmog’i. Ayni mana shu xizmat Internet
bilan foydalanishni soddalashtirdi va ommaviylashtirdi. WWW asosida tortta poydevor
mavjud: 1. Barcha hujjatlarning yagona formati (shakli) 2. Gipermatn 3. Hujjatlarni korish
uchun maxsus dasturlar 4. Yagona manzilni korsatish tizimi Hujjatlarning yagona formati
(shakli) Internetda barcha hujjatlar HTML (Hyper Text Markup Language – Gipermatnni
belgilash tili) formatida tuziladi. HTML yordamida yozilgan hujjatlarni web-hujjat yoki web-
sahifa deb atashadi. Birorta foydalanuvchi yoki tashkilotga qarashli bolgan, bir-biriga
boglangan web-sahifalar toplami SAYT deb aytiladi. Aslida web-sahifa oddiy matndan iborat
va uning fayl kengaytmasi ―*.htm‖ yoki ―*.html‖ boladi. Matnning olchamini, rangini,
shaklini ozgartirish uchun HTML teg (belgi)lari qo’llaniladi. HTML teglari yordamida sahifaga
rasm, video ornatish, orqa fon (korinish), musiqaviy ijro va yana kop narsalar qoshish
mumkin. Natijada, oddiy matn chiroyli va qulay ravishda taqdim etiladi. Gipermatn WWW
xizmatining eng inqilobiy qismi gipermatn orqali umuman klaviaturaga tegmasdan, faqat
sichqonchaning chap tugmasini chertish yordamida Internetda sayohat qilish mumkin.
Gipermatnning asosiy elementi giperkorsatkich – tarmoqdagi boshqa hujjatga korsatkich
bo’lib, ular ikki xil: matn va grafik. Ko’rsatkichni aniqlash uchun web-sahifa ko’rilyatganda
sichqoncha belgisi ―qol‖ korinishiga ozgarsa, demak sichqonchaning tagidagi element
giperkorsatkichdir. Matn korsatkichlar, odatda, oddiy matnlardan ajralib turishi uchun, tagida
chiziqchali va boshqa rangda boyaladi. Grafik ko’rsatkich Giperkorsatkichga chertsangiz,
huddi sehrli ravishda boshqa sahifaga otasiz. Hech qanday sahifaning manzilini, hech qayerga
kiritish shart emas, chunki giperkorsatkich barcha kerakli ma`lumotga ega.Brauzer web-
|
| |
